Μνήμη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Γιώργος Κόρδης

Στο Αγρίνιο

Μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου θα διαρκέσει η έκθεση «Μνήμη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη», που οργανώνει το Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Αγρινίου στην αίθουσα τέχνης «Νεώριον», με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης 100 ετών από το θάνατό του.  Στην έκθεση φιλοξενούνται δημιουργίες έντεκα σημαντικών εικαστικών : Φ. Κόντογλου, Σ. Σόρογκα, Άρ. Κομιανού, Δ. Ταλιάνη, Γ. Κόρδη, Χρ. Μποκόρου, Μ. Σπηλιόπουλου, Τ. Μαντζαβίνου, Χρ. Γαρουφαλή, Κ. Παπανικολάου και Δ. Σεβαστάκη. Δυο συγκλονιστικά πορτρέτα τού Παπαδιαμάντη φιλοτεχνημένα από τον Κόντογλου  και τον Σόρογκα, αλλά και  ξεχωριστά εκθέματα–ντοκουμέντα εποχής συμπληρώνουν την έκθεση, από την συλλογή της οικογένειας Κόντογλου.

Φωτης Κόντογλου

Τα έργα είναι εμπνευσμένα είτε από κείμενα του Παπαδιαμάντη (ο Χριστός στο κάστρο, η νοσταλγός, ο έρωτας στα χιόνια, όνειρο στο κύμα κ.ά.), είτε γενικότερα από το πνεύμα και τη ζωή του Σκιαθίτη συγγραφέα. 

Στην εκδήλωση των εγκαινίων μίλησε ο συγγραφέας Κώστας Λογαράς ο οποίος κάλεσε τους θεατές σε «…μια γόνιμη συνομιλία με τα έργα των έντεκα σημαντικών καλλιτεχνών, που οδηγεί σε μια ανάγνωση πέρα από το προφανές και μια αναζήτηση στα άρρητα και τα ανείπωτα…».

«Ο ποιητικός ρεαλισμός, τα σύμβολα στο έργο του Παπαδιαμάντη, προπάντων όμως οι ανάγλυφες εικόνες κι η ατμόσφαιρα δίνουν το πλούσιο υλικό τους, κοντά έναν αιώνα τώρα, στην εικαστική δημιουργία. Κάθε γενιά καλλιτεχνών, στην κάθε εποχή, που ιστορεί τον κυρ Αλέξανδρο ανιχνεύει τον γήινο και μυστηριακό του κόσμο, πλάσματα της φαντασίας του – ή της πραγματικότητας, ποιος ξέρει;- ένα σύμπαν ορατών τε και αοράτων. Πρόσωπα παράδοξα κι αλλόκοτα που ζητούν ν’ αποδοθεί απ’ το χρωστήρα, τη σμίλη, τον φακό όχι μόνο το περίγραμμα τού σώματός τους αλλά και το σώμα της ψυχής τους.
Κι η σχέση που ο  καλλιτέχνης έχει αποκτήσει, παιδιόθεν, με το έργο του αγίου των γραμμάτων μας – σχέση βιωματική και εντελώς προσωπική  – κινεί το χέρι του στις πιο απλές γραμμές• πρόσωπα σμιλεμένα απ’ τις ριπές θαλασσινού ανέμου, στο μέτωπό τους χαρακιές ωσάν βυζαντινών αγίων κι από το σκοτεινό πυθμένα της ψυχής να αναδύονται όλα τα λάθη των ανθρώπων και τα άγρια πάθη τους.
Δίχως αυτές τις λογοτεχνικές περσόνες, τον Γιαννιό τον Έρωτα στα χιόνια, τον ξεπεσμένο του δερβίση, τη Νοσταλγό και τη Φραγκογιαννού, η μορφή του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη θα έμενε ανολοκλήρωτη• ένας κόσμος προσηνής και υπερήφανος μαζί, που ’χει το βλέμμα του στραμμένο εντός του. Κι ακόμα, χώροι μυστηριακοί και χοροί αγγέλων. Δρόμοι ανοιχτοί απ’ όπου αρδεύεται το μοιρολόι κι η χαρά πεινώντων και διψώντων, το ταπεινό τους φρόνημα κι η χαρμολύπη τους. Οσμές και μύρα.

Χρήστος Γαρουφαλής

Η σχέση, λέω, που χτίζει από παιδί ο καλλιτέχνης με το έργο τού Παπαδιαμάντη τον οδηγεί, κάθε φορά, ν’ αναζητάει το σχήμα της αιδήμονος σιωπής• κι εκείνο «Το Άνθος του γιαλού που λάμπει σαν θαλασσινό αστέρι, το μυστηριώδες φως που δεν το βλέπουν παρά μόνο οι ελαφροΐσκιωτοι».
Κι ωστόσο θα μένει, μοιραία, έξω από το κάδρο τους – γιατί άλλα είναι τα υλικά της τέχνης των εικαστικών δημιουργιών – θα μένει πάντα απέξω η μουσικότητα του λόγου του, η  αρμονία και η ποίηση της γλώσσας του, λέξεις που κυλούν στις φλέβες και πηγαίνουνε στα βάθη της ψυχής μας. Μια γλώσσα που διασώζει τις χαρές ενός λαού και τα βαθιά του αισθήματα, τις ελπίδες του και τις διαψεύσεις• την πολιτιστική και ιστορική του υπόσταση. Από αιώνων εις αιώνας.
Σ’ αυτήν τη γόνιμη συνομιλία με τα έργα έντεκα σημαντικών   καλλιτεχνών, ας αναζητήσει ο επισκέπτης τής έκθεσης τα άρρητα και τα ανείπωτα. Πέρα απ’ τα προφανή. Κι ανακαλώντας μνήμες παιδικές, ας ανιχνεύσει εντός του κάτι από το ταπεινό κι απέριττο τού κυρ Αλέξανδρου : τον μόνο πλούτο που εγγυάται τη συνέχεια αυτού του τόπου», τόνισε ο Κώστας Λογαράς, στα εγκαίνια της έκθεσης.