ΑΓΓΕΛΩΝ ΗΧΟΙ – ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΤΙΧΟΙ

Σάββατο 31 Μαρτίου 2012, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών   

Τα 20 χρόνια προσφοράς της  στη μουσική της Ορθόδοξης  Ανατολικής  Εκκλησίας και στον Ελληνικό  Μουσικό Πολιτισμό γιορτάζει η  Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Βυζαντινή Χορωδία (Ο.Ε.ΒΥ.Χ.)   πραγματοποιώντας Επετειακή Συναυλία Βυζαντινής και Έντεχνης Ελληνικής Μουσικής  με τίτλο ΑΓΓΕΛΩΝ ΗΧΟΙ-ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΤΙΧΟΙ,  το Σάββατο 31 Μαρτίου 2012, στην μεγάλη αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης» του  Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ώρα: 8.30 μ.μ.).

Στη μεγάλη αυτή  μουσική παράσταση συμμετέχουν η  Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Βυζαντινή Χορωδία, η Βυζαντινή –Παραδοσιακή Χορωδία και η Ορχήστρα του Εθνικού Ωδείου Αθηνών καθώς και η Χορωδία του  2^ου Γυμνασίου Αχαρνών.  Συμμετέχουν επίσης οι μουσικοί: Παύλος Παπαδόπουλος βιολί, Φώτης Μυλωνάς νέυ, Αλέκος Βρέτος ούτι, Πέτρος Καραγιάννης σάζι, Νίκος Παγκράτης λαούτο, Γιάννης Καραγιάννης λαούτο, Αγγελίνα Τκάτσεβα σαντούρι,  Ελένη Βασιλειάδη κανονάκι, Γιώργος Φίλλιπας κρουστά.

Η ηθοποιός Καίτη Παπανίκα θα απαγγείλει το ποίημα «Η γη των προγόνων  μου».  Το πρόγραμμα της συναυλίας θα παρουσιάσει ο δημοσιογράφος Νικόλας Βαφειάδης.  Η διδασκαλία- διεύθυνση ανήκει στον πρωτοψάλτη, ιδρυτή  και διευθυντή της Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Χορωδίας, καθηγητή του Εθνικού Ωδείου και της Β/θμιας εκπαίδευσης  Μιχάλη Μακρή.

Ο Μιχάλης Μακρής μίλησε στην Πεμπτουσία για τη συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής.

Για ποιους λόγους γίνεται αυτή η εκδήλωση;

Είναι ξεχωριστή αυτή η επετειακή συναυλία που γίνεται με αφορμή τη συμπλήρωση είκοσι ετών (1992-2012) από την ίδρυση της χορωδίας.   Η εκδήλωση αυτή φωτίζει μια μουσική παράδοση που διαρκεί πάνω από 1000 χρόνια.  Είναι ανυπέρβλητη η μουσική μας παράδοση και συγκινεί κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.  Η παραδοσιακή μουσική ήταν σημείο αναφοράς, ας θυμηθούμε τον Μανώλη Καλομοίρη, και εξακολουθεί να είναι.  Στόχος της χορωδίας είναι η μύηση και επαναφορά στη μουσική των Ελλήνων.

Τι θα ακούσουμε στη συναυλία;

Στο πρώτο μέρος της συναυλίας θα ακούσουμε έργα επώνυμων και κορυφαίων μελοποιών από τον 13^ο αιώνα και τον Ιωάννη Κουκουζέλη.  Συγκεκριμένα ερμηνεύονται συνθέσεις μεγάλων βυζαντινών  μελουργών του 13^ου, του 18^ου και του 19^ου αιώνα όπως ο Ιωάννης Κουκουζέλης, ο Ιάκωβος Πρωτοψάλτης, ο Γρηγόριος Πρωτοψάλτης και ο Χουρμούζιος  Χαρτοφύλακας. Ξεκινά με το απολυτίκιο του Ακαθίστου Ύμνου «Το προσταχθέν» και  τελειώνει με το κοντάκιο του Ακαθίστου Ύμνου       «Τη Υπερμάχω». Αν η δυτική μουσική παράδοση θεωρείται κλασσική πόσο πιο «κλασσική» είναι η βυζαντινή μουσική που την έχει περισώσει η ταυτότητά μας.  Η βυζαντινή μουσική κατόρθωσε να φθάσει σε ύψος εκλέπτυνσης και σοφίας.  Η μελωδία και ο ποιητικός πλούτος είναι ο συνεκτικός κρίκος της βυζαντινής και της παραδοσιακής μουσικής.   Στο δεύτερο μέρος θα ακουστούν τραγούδια από την αστείρευτη δημοτική μουσική παράδοση ξεκινώντας με τον αλατσατιανό μπάλο « Καλώς ανταμωθήκαμε» και τελειώνοντας με το πολίτικο χασάπικο «Έχε γειά Παναγιά».

Ποια η σημασία της μουσικής σήμερα;

Ένας άνθρωπος από το χώρο της ιατρικής ο Καθηγητής Παύλος Τούτουζας, μου είχε πει: η μουσική των αγγέλων κατά τον Παπαδιαμάντη,  είναι η καταλληλότερη μουσική για να λειτουργεί σωστά η καρδιά.

 

Παράλληλα  στην επετειακή αυτή μουσική βραδιά παρουσιάζεται ο 30^ος ψηφιακός δίσκος της Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Χορωδίας με  ύμνους  του Εσπερινού  και  του Όρθρου της Αγίας Παρασκευής . Ο ψηφιακός αυτός δίσκος ηχογραφήθηκε στο Καθολικό της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος στην Παιανία Αττικής και είναι αφιερωμένος στη μεγαλομάρτυρα  Αγία Παρασκευή.   Στην ηχογράφηση αυτή συμμετέχουν επίσης η Βυζαντινή –Παραδοσιακή Χορωδία του Εθνικού Ωδείου Αθηνών και η Χορωδία του 2^ου Γυμνασίου Αχαρνών.

Στην συναυλία  ΑΓΓΕΛΩΝ ΗΧΟΙ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΤΙΧΟΙ  θα ακουστούν τα εξής:

«Το προσταχθέν…»

Απολυτίκιο του Ακαθίστου Ύμνου

ήχος πλάγιος του τετάρτου (7ος αι.)

«Ιδού ο Νυμφίος…»

Γρηγορίου Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (+ 1822).

ήχος πλάγιος του τετάρτου τρίφωνος

«Ευλογήσατε τον Κύριον…»

στίχος από την εκλογή του πολυελέου των Αγίων Αρχαγγέλων

μέλος Ιωάννου Κουκουζέλους  (13ος αι.)

ήχος πρώτος

Δοξαστικό του Εσπερινού των Αγιορειτών Πατέρων

μέλος Μιχαήλ Μακρή

ήχος πλάγιος του δευτέρου

«Σιγησάτω…» Χερουβικό Μεγάλου Σαββάτου

μέλος Ιακώβου Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (+ 1800)

ήχος πλάγιος του πρώτου

Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής

ήχος πλάγιος του πρώτου και ήχος τρίτος

Κράτημα

μέλος Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (+ 1840)

ήχος πλάγιος του πρώτου

Εκλογή του Πολυελέου

εις τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και τους λοιπούς Αποστόλους

καταγραφή Λυκούργου Αγγελόπουλου

ήχος τέταρτος Άγια  

«Την σπουδήν σου…»

Απολυτίκιο Αγίας Παρασκευής

ήχος πρώτος

«Τη Υπερμάχω…»

Κοντάκιο του Ακαθίστου Ύμνου

ήχος πλάγιος του τετάρτου (7ος αι.)

«Η γη των προγόνων μου»

απαγγέλει η ηθοποιός Καίτη Παπανίκα

«Καλώς ανταμωθήκαμε»

αλατσατιανός μπάλος

ήχος πλάγιος του πρώτου

«Και ‘σεις πουλιά μ’ πετούμενα»

Νιγρίτα Σερρών

χορευτικό τραγούδι

καταγραφή Σίμωνα Καρά

«Τζιβαέρι»

παραδοσιακό της Σμύρνης

ερμηνεύει η Ανθή Στασινοπούλου

ήχος πρώτος

«Μια Σμυρνιά στο παραθύρι»

ήχος έσω δεύτερος

«Γιωργίτσα»

αργός καρσιλαμάς

ερμηνεύουν η Στέλλα Αθανασιάδου και ο Βαγγέλης Βεργίνης

ήχος πρώτος

«Στό ‘πα και στο ξαναλέω»

καταγραφή Σίμωνα Καρά

ερμηνεύουν ο Στέλιος Μακρής, ο Στέλιος Βλυσίδης και ο Αντώνης Γκλιόγκος

ήχος πλάγιος του πρώτου επτάφωνος

«Απο ξένο μέρος»

ερμηνεύουν ο Αλέξανδρος Γραμματικόπουλος και η Ελένη Τρύφωνα

ήχος πρώτος

«Δώδεκα ευζωνάκια»

συρτός χορός σε σκοπό του νησιώτικου χώρου

και των παραλίων της Μικράς Ασίας

ερμηνεύει ο Σωτήριος Σοφιάς

ήχος πρώτος

«Έχε γειά Παναγιά»

χασάπικο πολίτικο

ήχος πλάγιος του δευτέρου

Στη συνέντευξη τύπου που πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν από την εκδήλωση, μεταξύ άλλων μίλησαν η Χαρά Καλομοίρη, ο Λυκούργος Αγγελόπουλος και ο Μιχαήλ Μακρής.

«Γιορτάζουμε φέτος την επέτειο των είκοσι χρόνων συνεχούς εποικοδομητικής  λειτουργίας και επιτυχημένης πορείας της Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Χορωδίας κάτω από την φωτεινή καθοδήγηση του καλού φίλου και στενού συνεργάτη του Εθνικού Ωδείου, Μιχάλη Μακρή.

H Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Βυζαντινή Χορωδία, που αποτελείται κατά κύριο λόγο από αποφοίτους αλλά και σπουδαστές του Ωδείου μας, έχει επιδείξει όλα αυτά τα χρόνια λαμπρό έργο, όπως μαρτυρούν οι πολυάριθμες συναυλίες, οι ηχογραφήσεις και η εν γένει πλούσια δραστηριότητά της. Μας καλεί σε μια ξεχωριστή μουσική μυσταγωγία πρωταγωνιστώντας στην εκδήλωση που φέρει τον εμπνευσμένο τίτλο «ΑΓΓΕΛΩΝ ΗΧΟΙ – ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΣΤΙΧΟΙ».  Στην επετειακή αυτή μουσική βραδιά, η Χορωδία θα ξεδιπλώσει το πλούσιο ρεπερτόριό της τόσο στο καθαρά βυζαντινό μέλος όσο και στην αστείρευτη δημοτική μουσική μας παράδοση.

Με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση χαιρετίζω την εκδήλωση αυτή στην οποία συμμετέχουν επίσης η Βυζαντινή- Παραδοσιακή Χορωδία και Ορχήστρα του Εθνικού Ωδείου και εύχομαι στον αγαπητό Μιχάλη Μακρή και όλους τους άξιους συνεργάτες του κάθε επιτυχία και καλή συνέχεια στο σπουδαίο και δύσκολο έργο που έχουν αναλάβει.

Σε κάθε εποχή αλλά πιο ειδικά τώρα στους δύσκολους καιρούς που διανύει ο τόπος, η ενασχόληση με τον πολιτισμό και ιδιαίτερα με την τέχνη της μουσικής, ανοίγει δρόμους και οδηγεί σε φωτεινές και ελπιδοφόρες  οάσεις  όπου ο νους βλέπει καθαρότερα και η ψυχή μπορεί να ανασυντάξει τις δυνάμεις της για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις  και αντιξοότητες πιο νηφάλια, πιο ουσιαστικά και αποτελεσματικά».

ΧΑΡΑ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ

Γενική Διευθύντρια Εθνικού Ωδείου

«Μία επέτειος είναι μία ευκαιρία αναδρομής και αποτίμησης μιας μικρότερης ή μεγαλύτερης διαδρομής αλλά και αφετηρία νέων σκέψεων και σχεδιασμών για το μέλλον. Η επέτειος της συμπλήρωσης είκοσι χρόνων εντατικής προσφοράς της Ορθόδοξης Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Χορωδίας που ίδρυσε και διευθύνει ο λίαν αγαπητός συνεργάτης στα πρώτα χρόνια της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας Μιχάλης Μακρής, Πρωτοψάλτης, Καθηγητής και διακεκριμένο στέλεχος του Εθνικού Ωδείου της Αθήνας και οι συνεργάτες του, συγκεντρώνει όλα τα αποδεικτικά μιας επιτυχημένης πορείας στο είδος της Μουσικής που υπηρετεί: πάνω από πεντακόσιες συναυλίες, ηχογραφήσεις τριάντα ψηφιακών δίσκων με έργα εκκλησιαστικών μελοποιών διαφόρων αιώνων, λειτουργικές και άλλες εκδηλώσεις συνθέτουν το ιστορικό της δραστηριότητας που ξεδιπλώνεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια αυτής της εικοσαετίας.

Και βέβαια οι πάντες, νομίζω κατανοούν πως, μια τέτοια πλούσια δραστηριότητα είναι καρπός μιας συνεχούς, κοπιώδους και αφιλοκερδούς εργασίας και διάθεση πολύτιμου χρόνου προετοιμασίας και παρουσίασης, τόσο από τον χοράρχη όσο και από τον πιο μικρό χορωδό – μιας και η εκκλησιαστική χορωδία συνεργάζεται συχνά με την παραδοσιακή χορωδία του Εθνικού Ωδείου, αλλά και την μαθητική χορωδία του 2ου  Γυμνασίου Αχαρνών, για να παρουσιάσει μεγαλόπνοες αξέχαστες εκδηλώσεις.

Αυτή η προοδευτική και συνεχής εξέλιξη της Ο.Ε.ΒΥ.Χ. χαροποιεί και ικανοποιεί όλους τους φίλους και ακροατές της χορωδίας, που ενισχύουν όχι μόνο με τις ευχές τους αλλά και με την έμπρακτη συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις ως ακροατές και υποστηρικτές του έργου που ο Μιχάλης Μακρής και οι άξιοι συνεργάτες και μαθητές του πραγματοποιούν με συνέπεια και συνέχεια όλα αυτά τα χρόνια.

Ας είναι ευλογημένοι και υγιείς για να συνεχίσουν με πίστη και αφοσίωση».

ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΑΝΤ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

«Η Βυζαντινή Μουσική, η λειτουργική εκείνη τέχνη, που έχοντας τις ρίζες της βαθιά στο πολιτιστικό παρελθόν της ελληνιστικής ανατολής ποτίστηκε, ανδρώθηκε και γνώρισε την ανεπανάληπτη ακμή της χαρίζοντας στην ανθρωπότητα τους εύχυμους καρπούς της κατά την διάρκεια της χριστιανικής ρωμαίικης αυτοκρατορίας, της κοινώς λεγομένης Βυζαντινής, στο ζωτικό εδαφικό και κυρίως πολιτιστικό χώρο της και από Ρωμιούς το γένος δημιουργούς. Ορίζεται δε από δύο κυρίως συντεταγμένες που την καθορίζουν και ταυτόχρονα της προσδίδουν το απαράμιλλο κύρος και διάρκεια στο χρόνο:

α) την αδιαίρετη ένωση με το λόγο των ύμνων, των οποίων αποτελεί τη σάρκα και

β) τη θέση της, που την καθιστά τέχνη λειτουργική και που δεν είναι άλλη από τις ακολουθίες της εκκλησίας μας.

Έτσι στα πλαίσια της χριστιανικής λατρείας ένα ακόμη είδος τέχνης, η μουσική, όπως η ζωγραφική, η αρχιτεκτονική, η γλυπτική και η λογοτεχνία, αναλαμβάνεται από το σώμα της Εκκλησίας και υπερβαίνει τον εαυτό της σε ένα επίπεδο πια μεταισθητικό.

Για αυτό ακριβώς, το οποίο, άλλωστε, αποτελεί φυσική πορεία και σκοπό σύνολης της λειτουργικής μας ζωής, ειπώθηκε ότι η ίδια η Λατρεία μας δεν μπορεί παρά να είναι τέχνη και η τέχνη μας λατρευτική. Η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί με τον τρόπο της τη σημαντικότερη πραγμάτωση των παραπάνω, όντας άκουσμα και λάλημα φρικτό, κατά τον υμνογράφο, κάθε πιστού στα πέρατα της ορθόδοξης οικουμένης.

Οι καταβολές της μουσικής επένδυσης των ύμνων χάνονται στο πολιτιστικό παρελθόν της ελληνιστικής ανατολής. Θεωρείται βέβαιο, ωστόσο, από τους ερευνητές, ότι η χρησιμοποιούμενη μουσική δεν μπορούσε παρά να διασώζει στοιχεία μιας προϋπάρχουσας ελληνικής μουσικής παράδοσης, αρμονικά εμφυτευμένης στο σώμα της μουσικής που τώρα (4ο αι. κ. εξ.) αναπτύσσεται κάτω από τη σκέπη των ορθόδοξων ναών πιασμένη χέρι, χέρι με το λόγο που κάθε φορά περιβάλλει. Θα ήταν ενδιαφέρον για την επιστημονική έρευνα να αποδειχθεί η ενδεχόμενη καταγωγή της μουσικής αυτής από την αντίστοιχη αρχαία ελληνική. Για τους ορθοδόξους όμως, όπως και να ‘χει το πράγμα, όπως θα έλεγε και ο Παπαδιαμάντης, η μουσική αυτή «είναι η μόνη γνησία και μόνη υπάρχουσα. Και δι’ ημάς εάν δεν είναι η μουσική των Ελλήνων, είναι η μουσική των αγγέλων!».

Οι μελωδοί όπως οι Άγιοι Ρωμανός τον 6ο αι. και Ιωάννης Δαμασκηνός τον 8ο αι. παραλαμβάνουν το τροπάριο και το εξελίσσουν σε κοντάκιο και στον κανόνα αντίστοιχα. Κατά την περίοδο αυτή η  μουσική σύμφωνα με τους περισσότερους ερευνητές βρίσκεται ακόμη σε μια συλλαβική μορφή, εκτός από τις περιπτώσεις που επενεργούσε το γνωστό μετρικό και μουσικό φαινόμενο της τονής.

Κατά τους αιώνες 10ο και 11ο παρουσιάζονται και τα πρώτα χειρόγραφα που μέχρι τον 19ο αι. φθάνουν περίπου τα 7.000 και περιέχουν κείμενα Βυζαντινής Μουσικής κυρίως των περιόδων αυτών. Ο αρχαιότερος μουσικός κώδικας είναι ένα Στιχιράριο του 10ου αι. ο οποίος περιέχει τα στιχηρά ιδιόμελα όλου του εορτολογικού έτους. Εξ ίσου παλαιός είναι και ένας άλλος κώδικας του ίδιου αι. με την ονομασία Ειρμολόγιο, ο οποίος περιέχει τους ειρμούς των εννέα ωδών του ποιητικού είδους των κανόνων.

Τον 13ο αι. είναι η εποχή της φανέρωσης του σπουδαιότερου ίσως μουσικού συνθέτη και Αγίου, του Ιωάννη Παπαδόπουλου του Κουκουζέλη. Μαζί με μια πλειάδα άλλων συνθετών αποκλειστικά μουσικοί συνθέτες πια, παραλαμβάνουν την προγενέστερη μουσική παράδοση και την εξελίσσουν. Η εξέλιξη αυτή γίνεται κυρίως στον τομέα της μελισματικής ανάπτυξης των μουσικών κομματιών, που χαρακτηρίζει, όπως είπαμε αυτή την εποχή και φαίνεται στα βιβλία που εμφανίζονται τώρα, Ασματικόν, Ψαλτικόν, Παπαδική και Ακολουθίαι.

Πολύ σημαντικό είναι να υπογραμμίσουμε και την παρουσία κατά την ίδια περίοδο κι ενός ακόμη μουσικού βιβλίου, του Κρατηματαρίου. Το εν λόγω βιβλίο περιλάμβανε κείμενα κινούμενα στο ίδιο πνεύμα μελισματικής ανάπτυξης με μία, όμως, πρωτοτυπία: την ανυπαρξία του λόγου.

Τους επόμενους αιώνες 15ο, 16ο, 17ο και 18ο συνεχίζεται η αυτή παράδοση με ενδεικτικές κατ’ εποχή και συνθέτη διαφοροποιήσεις. Χαρακτηριστική των εποχών αυτών σύνθεση, αποτελεί ο Καλοφωνικός ειρμός, ο οποίος λειτουργεί στα πλαίσια των μελισματικών διαπλατύνσεων των προηγούμενων αιώνων, αποκτώντας όμως έναν χαρακτήρα περισσότερο εξωλειτουργικό. Κατ’ αυτήν την περίοδο συναντάται ένας τεράστιος αριθμός συνθετών, σημαντικότεροι των οποίων θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν, ο Μανουήλ Χρυσάφης (15οςαι.), ο Γεώργιος Ραιδεστηνός, ο Χρυσάφης ο νέος, ο Γερμανός Νέων Πατρών, ο Μπαλάσης ο ιερεύς και νομοφύλαξ, ο Δαμιανός Βατοπεδινός (17ος αι.), ο Πέτρος ο Μπερεκέτης, Ιωάννης Τραπεζούντιος ο Πρωτοψάλτης, ο Πέτρος ο Λαμπαδάριος, ο Πέτρος ο Βυζάντιος, ο Ιάκωβος  Πρωτοψάλτης (18ος αι.) και πολλοί άλλοι.

Η απλοποίηση της συντετμημένης με άφωνα σημάδια καταγραφής της μελωδίας, η οποία είναι αλήθεια ότι χρειαζόταν πολύ κόπο και εμπειρία για να μαθευτεί, ξεκίνησε κυρίως με τον Μπαλάσιο τον ιερέα γύρω στα 1670, τη συνέχισε ο Ιωάννης ο Τραπεζούντιος στα μέσα του 18ου αι., αλλά κυρίως ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος στα τέλη του 18ου αι. Η οριστική όμως τομή και λύση του προβλήματος έρχεται στα 1814, οπότε με πατριαρχική οδηγία τρεις μουσικοδιδάσκαλοι ο Γρηγόριος ο Λαμπαδάριος, ο Χουρμούζιος ο Χαρτοφύλαξ και ο Χρύσανθος ο εκ Μαδύτου, μεταρρύθμισαν την ως τότε σημειογραφία απλοποιώντας την και μεταφέροντας σε αυτήν ένα μεγάλο αριθμό έργων της προγενέστερης παράδοσης. Η ενέργεια αυτή σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες μετά, είναι δυνατόν να αξιολογηθεί διττά. Αποτελεί φυσικά σπουδαίο κατόρθωμα για τη συνέχεια της παράδοσης της μουσικής μας, αλλά όχι χωρίς επιφυλάξεις. Επιφυλάξεις, που αποδείχθηκαν από την ιστορία αληθινές, καθώς η υπεραπλούστευση της ως τότε σημειογραφίας επέφερε την βαθμιαία εγκατάλειψη της προφορικής παράδοσης, του σημαντικότερου κατά τη γνώμη μας φορέα της ερμηνείας της αντίστοιχης γραπτής. Αρκετά φωνητικά σημάδια καταργήθηκαν, ενώ αχρηστεύθηκε πλήρως το σοφό σύστημα των αφώνων σημαδιών (Γρ. Στάθης) και η ζωντανή παράδοση, που λειτουργούσε ανά τους αιώνες ως φορέας του, κατάντησε δυστυχώς νεκρή. Τα δε άφωνα σημάδια κείνται όντως άφωνα στα χειρόγραφα, γνωστά στους λίγους μόνον ερευνητές που μπορούν να διαβάσουν έστω ορισμένα από αυτά, εγκλωβισμένα στη φτώχεια της νέας μεθόδου.

Αυτής της σπουδαίας μουσικής παράδοσης, αυτού του ζείδωρου ορμητικού ρεύματος όμαιμα μέλη θέλησαν να γίνουν και οι άνθρωποι, που πριν 20 χρόνια συνάχθηκαν κάπου στην Αθήνα και τόλμησαν να συναποτελέσουν μία μουσική ομήγυρη, ένα βυζαντινό χορό, βάζοντας βαριές προϋποθέσεις του τολμήματός τους την όσο το δυνατόν πιστότερη τήρηση των μουσικών παρακαταθηκών, που έλαβαν και με την ευθύνη που απορρέει από τη γνώση ότι συν αποτελούν μαζί με άλλους βυζαντινούς χορούς και μουσικούς – με τις ίδιες απόψεις και οράματα – τους φορείς μιας υπερχιλιετούς ζωντανής μουσικής παράδοσης, θυσίασαν προσωπικούς στόχους, μα πάνω απ’ όλα πολύ κόπο και χρόνο, για να προσθέσουν το δικό τους λιθαράκι στο αθάνατο οικοδόμημα της λατρευτικής μουσικής μας τέχνης. Αυτή η ομήγυρη που με τη διδασκαλία και διεύθυνση του γράφοντος αποτέλεσε και αποτελεί την Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Βυζαντινή Χορωδία, τώρα στην επέτειο των 20 χρόνων της στέκεται ταπεινά ενώπιόν σας περισσότερο για να παρουσιάσει μια «καλήν απολογία» πιστότητας και προσπάθειας σ’ αυτή την εικοσαετή της πορεία με στόχο να συνεχίζει να προσφέρει τη δική της λατρευτικά καλλιτεχνική μαρτυρία μπροστά στα κράσπεδα του τέλειου Θεού».

                                                                ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΥΛ. ΜΑΚΡΗΣ