Αϋπνία προκαλούν οι οθόνες ηλεκτρονικών συσκευών

To φως των οθονών των ηλεκτρονικών υπολογιστών τύπου «ταμπλέτας» (tablet computers) μπορεί να επηρεάσει τον νυχτερινό μας ύπνο, υποστηρίζουν αμερικανοί επιστήμονες. Η έκθεση στο φως τους, πριν τον ύπνο, αποσυντονίζει το «ρολόι» του οργανισμού

Οι ερευνητές του Κέντρου Έρευνας Φωτισμού (LRC) του Πολυτεχνείου Rensselaer στη Νέα Υόρκη ανακάλυψαν ότι η έκθεσή μας στo φως των οθονών ηλεκτρονικών συσκευών  με φωτισμό τύπου «backlit» για ένα διάστημα δυο ωρών πριν πάμε το βράδυ στο κρεβάτι είναι ικανή να προκαλέσει αϋπνία -ιδιαίτερα στους εφήβους- καθώς καταστέλλει την παραγωγή της μελατονίνης, της ορμόνης που ρυθμίζει το βιολογικό μας ρολόι.

Το φυσικό ρολόι του οργανισμού

Η μελατονίνη παράγεται από την επίφυση (ενδοκρινής αδένας με μέγεθος μπιζελιού που βρίσκεται ανάμεσα στα ημισφαίρια του εγκεφάλου) μετά τη δύση του ηλίου, όταν αρχίζει «να πέφτει» το σκοτάδι. Σε ρόλο «αγγελιοφόρου», η μελατονίνη στέλνει νυχτερινά σήματα στο σώμα, ενημερώνοντάς το για την ώρα της ημέρας. Η έκθεσή μας στο φως κατά τη διάρκεια της νύχτας, ιδιαίτερα σε φως μικρού μήκους κύματος, είναι ικανή να προκαλέσει την επιβράδυνση ή ακόμη και την καταστολή της παραγωγής μελατονίνης, διακόπτοντας έτσι την ομαλή διαδικασία του ύπνου.

Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αναστάτωση των κιρκαδικών ρυθμών, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ύπνου, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και παχυσαρκίας και άλλων σοβαρών ασθενειών (όπως π.χ. καρκίνου του μαστού κ.ά.) εάν κάτι τέτοιο συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση.

Ο κιρκαδικός ρυθμός είναι ο κατά προσέγγιση 24ωρος κύκλος που παρουσιάζει η δραστηριότητα ζωντανών οργανισμών, όπως ζώων, φυτών, μυκήτων μέχρι και βακτηρίων. Σημαντικό ρόλο στον κιρκαδικό ρυθμό παίζει το ερέθισμα του φωτός, το οποίο επαναφέρει κάθε μέρα το βιολογικό ρολόι, αλλά ο κιρκαδικός ρυθμός παρουσιάζεται ακόμη και αν δεν υπάρχει διαφοροποίηση στο φωτισμό.

Το όνομα του κιρκαδικού ρυθμού (circadian rhythm) δημιούργησε ο Φράντς Χάλμπεργκ, στα μέσα του 20ου αιώνα και προέρχεται από την λατινική λέξη circa που σημαίνει «γύρω» και diem που σημαίνει «ημέρα», δηλαδή «ρυθμός κατά τη διάρκεια μιας ημέρας».

Ηλεκτρονικές συσκευές με μέτρο

Ωστόσο φαίνεται ότι η έρευνα δεν αφορά μόνο τις λεγόμενες ταμπλέτες, αλλά και γενικότερα όλες τις σύγχρονες ηλεκτρονικές συσκευές με οθόνη. «Η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησε σε μεγαλύτερες και πιο φωτεινές τηλεοράσεις, οθόνες υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων. Για να παράγουν λευκό φως, αυτές οι ηλεκτρονικές συσκευές εκπέμπουν φως με μικρό μήκος κύματος, γεγονός που τις καθιστά εν δυνάμει αναστολείς της παραγωγής μελατονίνης, καθώς επίσης και παράγοντες μείωσης της διάρκειας και διακοπών του ύπνου» επισημαίνει η Wood. Οι ειδικοί πιστεύουν τώρα πως οι έφηβοι, λόγω της υπερβολικής χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών π.χ. smartphones και ηλεκτρονικών υπολογιστών, εμφανίζονται ιδιαίτερα επιρρεπείς στα εν λόγω προβλήματα ύπνου.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι μια δίωρη έκθεση στο φως αυτόφωτων οθονών ηλεκτρονικών συσκευών μπορεί να οδηγήσει στην καταστολή της παραγωγής μελατονίνης κατά 22%» εξηγεί η διευθύντρια του ερευνητικού κέντρου και καθηγήτρια Μαριάνα Φιγκουέιρο.

«Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι όσοι χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές λίγο πριν κοιμηθούν, ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου» προσθέτει η ίδια.

Εκτός από τον Figueiro, στην έρευνα συνεργάστηκαν ο καθηγητής Mark S. Rea, η ειδική επιστήμων Brittany Wood και η ερευνήτρια νοσοκόμος Barbara Plitnick.

Ηλεκτρονικό φως στην… αϋπνία

Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων τους οι ερευνητές εξέθεσαν 13 εθελοντές σε «ταμπλέτες», με τη βοήθεια των οποίων κλήθηκαν να διαβάσουν, να παίξουν ηλεκτρονικά παιχνίδια ή να παρακολουθήσουν ταινίες.

Παρατήρησαν λοιπόν, ότι η 60λεπτη έκθεση στο φως των οθονών είχε ως αποτέλεσμα μια όχι σημαντική μείωση στην παραγωγή μελατονίνης, αντίστοιχη με εκείνη που προκαλείται κατά την 60λεπτη έκθεσή μας στο φως της ημέρας. Μετά όμως από δίωρη έκθεση των εθελοντών στις φωτισμένες οθόνες τους ωστόσο, οι ειδικοί κατέγραψαν σημαντική μείωση στις τιμές της μελατονίνης (που όπως ανακοινώθηκε είναι περίπου 22%).

Οι 13 εθελοντές που συμμετείχαν στην έρευνα χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες: Η πρώτη φορούσε άχρωμα γυαλιά εφοδιασμένα με «γαλάζιο» φως led, 470-nm (το «γαλάζιο» φως προκαλεί σημαντική μείωση της παραγωγής μελατονίνης). Η δεύτερη ομάδα φόρεσε πορτοκαλί γυαλιά που φιλτράρουν τη μικρού μήκους κύματος ακτινοβολία η οποία μπορεί να επιφέρει σημαντική μείωση της μελατονίνης. Η Τρίτη ομάδα δεν φορούσε καθόλου γυαλιά. Οι ταμπλέτες είχαν ρυθμιστεί στο μέγιστο της φωτεινότητάς τους.
Οι μετρήσεις με ειδικά φωτόμετρα (dimesimeters) έδειξαν ότι η ένταση του φωτός που φτάνει στον κερατοειδή ποικίλει ανάλογα με το είδος της ενασχόλησης, από 5 lux (που δεν έχει καμία επίδραση στην παραγωγή μελατονίνης) έως άνω των 50 lux (που μπορεί μετά από δίωρη έκθεση να προκαλέσει σημαντική μείωση της παραγωγής μελατονίνης). Φωτ: www.rpi.edu

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι με τη βοήθεια του μοντέλου που ανέπτυξαν, οι κατασκευαστές ηλεκτρονικών συσκευών θα μπορούν να «μετρούν» την επίδραση που έχει η χρήση των προϊόντων τους στους κιρκαδικούς μας ρυθμούς.

Προκειμένου να περιοριστεί η μείωση της παραγωγής μελατονίνης και να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιδράσεις στον ύπνο, η Φιγκουέιρο συνιστά τη μείωση της φωτεινότητας της οθόνης του υπολογιστή – όσο το δυνατό περισσότερο – κατά της βραδινές ώρες, καθώς επίσης και τη μείωση του χρόνου που ξοδεύουμε εμπρός από αυτόν ή αντίστοιχες συσκευές, πριν πάμε για ύπνο.

Σημείωση: Το παρόν άρθρο συντάχθηκε από το δημοσιογραφικό επιτελείο της ΠΕΜΤΠΟΥΣΙΑΣ με στοιχεία από τα www.tovima.gr, www.rpi.edu και wikipedia.