Ούτε το Όνομά μου – Μια αληθινή ιστορία του Πόντου

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ της Ελληνοαμερικανίδας Thea Halo “Ούτε το Όνομά μου” γνωρίζει μεγάλη επιτυχία στην Αμερική. Η συγγραφέας καταγράφει την αληθινή ιστορία της μητέρας της που, σε ηλικία 10 ετών, ξεριζώθηκε από τα ελληνικά χωριά του Πόντου, είδε ένα-ένα τα μέλη της οικογένειάς της να αφανίζονται στις μαρτυρικές πορείες θανάτου στην Ανατολία, και σώθηκε ως εκ θαύματος από μια οικογένεια Αρμενίων στο Ντιγιαρμπακίρ στα νοτιο-ανατολικά της Τουρκίας. Σε ηλικία 15 ετών, δόθηκε με προξενιό σε έναν Ασσύριο-μετανάστη στην Αμερική και έφτασε στις ΗΠΑ, όπου ζει μέχρι σήμερα.

H THEA HALO είναι συγγραφέας και ζωγράφος που έχει βραβευθεί για τα ποιήματα και τα δοκίμιά της. Έχει παρουσιάσει τα έργα της σε εκθέσεις στη Nέα Yόρκη και αλλού. Zει στη Nέα Yόρκη.

Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο:

Από τα βάθη των αιώνων

Ποτέ δεν πιστέψαμε ότι μια μέρα θα αναγκαζόμασταν να εγκαταλείψουμε τον παράδεισο μας. Ούτε η μακραίωνη ιστορία μας, ούτε και το γεγονός ότι είχαμε επιβιώσει εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια μετά από πολλές εισβολές και τις τόσες σφαγές μας επέτρεπε να φανταστούμε κάτι τέτοιο.

Κατά τη διάρκεια της σύντομης κυριαρχίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου από το 336 π.Χ. μέχρι το 323 π.Χ., οι Έλληνες είχαν ήδη ζήσει στη Μικρά Ασία -στην Ιωνία όπως την αποκαλούσαν- πάνω από οκτακόσια χρόνια. Η κατάκτηση της Περσικής Αυτοκρατορίας από τον Μέγα Αλέξανδρο συντέλεσε στη διάδοση του ελληνικού και μικρασιατικού πολιτισμού στις απέραντες εκτάσεις που απλώνονταν από τη Μεσόγειο μέχρι την Ινδία. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ο εξελληνισμένος Πέρσης άρχοντας, Μιθριδάτης ο Κτίστης, εκμεταλλεύτηκε την αναταραχή και το 302 π.Χ. ίδρυσε το ανεξάρτητο Βασίλειο του Πόντου στην περιοχή της οροσειράς του Πόντου και των νοτίων παράλιων της Μαύρης Θάλασσας. Ο Πόντος άνθισε ως μεγάλο εμπορικό και εκπαιδευτικό κέντρο. Μετά από δεκαετίες πολέμων, οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τελικά το Βασίλειο του Πόντου το 63 π.Χ. Ο ελληνικός πολιτισμός, όμως, συνέχισε να έχει μεγάλη επιρροή στην περιοχή. Οι κατακτημένοι έδωσαν τον πολιτισμό τους στους κατακτητές.

Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, που υπήρξε γνωστός φιλέλληνας, έζησε για μεγάλα διαστήματα στις περιοχές της Μικράς Ασίας και της Μαύρης Θάλασσας. Μάλιστα, για μία περίοδο έκανε την πόλη του Βυζαντίου, που μετονομάστηκε αργότερα Κωνσταντινούπολη, επίσημη έδρα του. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του το 125 μ.Χ., ο Αδριανός γνώρισε στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας ένα όμορφο αγόρι,Έλληνα, που τον έλεγαν Αντίνοο. Ο Αντίνοος αφοσιώθηκε στον Αδριανό και ο Αδριανός τον έπαιρνε μαζί του στα ταξίδια του ως εραστή και σύντροφο. Ο Αδριανός διέταξε να στηθούν πολλά αγάλματα του Αντίνοου και, όταν αυτός πνίγηκε στην τρυφερή ηλικία των είκοσι δύο ετών κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αίγυπτο, ο συντετριμμένος Αδριανός έχτισε μια πόλη στην Αίγυπτο που ονόμασε Αντινοόπολη προς τιμή του νεαρού ευνοουμένου του. Έχτισε μεγαλοπρεπή τάφο για τον Αντίνοο και έφτασε ακόμη στο σημείο να κόψει και νομίσματα με τη μορφή του, προκαλώντας συχνά την οργή των Ρωμαίων συμπατριωτών του.

Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι λάτρευαν πολλούς θεούς εκείνη την εποχή, αλλά περί το 35 μ.Χ. ο Απόστολος Ανδρέας έφερε τον Χριστιανισμό στο βασίλειο του Πόντου. Γύρω στα 312 μ.Χ., ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος πριν από μια μάχη, εναντίον του Μαξε- ντίου, είδε όραμα το σύμβολο του σταυρού και το χριστιανικό σύμπλεγμα ΧΡ συνοδευόμενα από τη φράση «Εν τούτω Νίκα». Συμπέρανε, λοιπόν, ότι θα κέρδιζε τον πόλεμο εναντίου του Μαξεντίου, αν ασπαζόταν τον Χριστιανισμό. Ο Κωνσταντίνος διέταξε να χαραχθεί το χριστιανικό σύμπλεγμα Χ Ρ σε όλες τις ασπίδες των στρατιωτών του. Και πράγματι, ο Μαξέντιος ηττήθηκε από τα στρατεύματα του Κωνσταντίνου, στον οποίο ανήκε πλέον όλη η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Δείχνοντας την ευγνωμοσύνη του, ο Κωνσταντίνος έγινε ο πρώτος Ρωμαίος Αυτοκράτορας που έδωσε πλήρη θρησκευτική ελευθερία σε όλους τους χριστιανούς. Το 330 μ.Χ., ο Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο αρχαίο Βυζάντιο δίνοντας στην πόλη το όνομα Κωνσταντινούπολη.

Αν και ο Πόντος ήταν περιοχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, κατά τη διάρκεια του ενδέκατου και δωδέκατου αιώνα τον διοικούσαν οι ντόπιοι Έλληνες φεουδάρχες. Στις αρχές του ενδέκατου αιώνα, οι Σελτζούκοι Τούρκοι επιχείρησαν να εισβάλουν στον Πόντο, αφού είχαν ήδη κυριαρχήσει στις περιοχές του Καυκάσου, αλλά ο Πόντος προέβαλε ισχυρή αντίσταση. Οι Σελτζούκοι στράφηκαν τότε στην κεντρική Μικρά Ασία και πέτυχαν μια μεγάλη νίκη κατά του βυζαντινού στρατού στη Μάχη του Μάντζικερτ το 1071, ιδρύοντας αργότερα το Σουλτανάτο του Ικονίου, με πρωτεύουσα την πόλη Ικόνιο (σημερινή Κόνια). Ο Πόντος αντιστεκόταν ακόμα.

Μετά το 1204. η βυζαντινή αυτοκρατορική οικογένεια των Κομνηνών δημιούργησε την ανεξάρτητη ποντιακή Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας — ένα προπύργιο του ελληνισμού στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία. Η αυτοκρατορία αυτή επιβίωσε 257 χρόνια.

Το 1369, με τον ερχομό του Τούρκου κατακτητή Τιμούρ Αανκ (Τιμούρ του Χωλού), που έγινε γνωστός ως Ταμερλάνος, άρχισε ένας νέος κύκλος βίας κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Ο Ταμερλάνος, που ισχυριζόταν ότι ήταν απόγονος του Τζένγκις Χαν, αποδείχθηκε φανατικός πολέμιος του Χριστιανισμού. Όταν ο Ταμερλάνος έφθασε με τον στρατό του στην Περσία το 1380. έβαλε τους άντρες του να χτίσουν μια πυραμίδα από 70.000 κεφάλια ανθρώπων στο Ισπαχάν και άλλη μία από 90.000 κεφάλια στη Βαγδάτη. Ήταν μια προειδοποίηση στους λαούς των περιοχών αυτών να μην αντισταθούν. Η ασσυριακή πόλη του Τικρίτ λεηλατήθηκε και οι κάτοικοι της σφαγιάστηκαν. Ο χριστιανικός πληθυσμός της Περσίας, της Κεντρικής Ασίας και της Κίνας είχε σχεδόν αφανιστεί μέχρι το τέλος της τρομερής κυριαρχίας του Ταμερλάνου το 1404.

Οι Οθωμανοί Τούρκοι έφτασαν στα τέλη του δέκατου τρίτου αιώνα. Αλλά ακόμα και όταν έπεσε η Κωνσταντινούπολη το 1453, ο Πόντος αντιστάθηκε για ακόμα οχτώ χρόνια μέχρι το 1461. Ήταν το τελευταίο ελληνικό έδαφος που υποδουλώθηκε στους Τούρκους.

Οι σφαγές και οι μαζικές απαγωγές των ανδρών υπήρξαν κοινές πρακτικές που είχαν στόχο τον εξισλαμισμό του χριστιανικού πληθυσμού. Παρά ταύτα, ο Πόντος διατηρούσε με πείσμα την ελληνικότητά του και κατά τη διάρκεια των επόμενων 450 ετών ανεγέρθηκαν αναρίθμητες εκκλησίες, μοναστήρια και εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Μετά από μια περίοδο ακμής, κατά την οποία Σουλτάνος ήταν ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, από το 1520 μέχρι το 1566, η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να καταρρέει και η οθωμανική στρατιωτική υπεροχή έφτασε στο τέλος της. Με αδύναμους σουλτάνους και διεφθαρμένους γραφειοκράτες, οι διοικητικές υποδομές άρχισαν να διαλύονται. Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε ήδη γίνει γνωστή ως ο «Ασθενής της Ευρώπης». Από το 1822 μέχρι το 1826, είχαν σφαγιαστεί 90.000 Έλληνες. Από αυτούς, οι 50.000 ήταν μόνο από τη Χίο και οι 25.000 από την Κωνσταντινούπολη .

Η εξουσία των αδίστακτων Μουσουλμάνων δερεμπεη- <5coy, που έγιναν γνωστοί ως «κύριοι των κοιλάδων», έφτασε στο τέλος της το 1840 και στη συνέχεια ο ελληνισμός στον Πόντο και σε άλλα μέρη της Μικράς Ασίας γνώρισε μια περίοδο εξαιρετικής άνθησης. Από το 1839 έως το 1856, η κεντρική κυβέρνηση εδραίο>σε την κυριαρχία της επιβάλλοντας μεταρρυθμίσεις και αποκαθιστώντας την τάξη, ενώ τα νέα μέτρα ανακούφισαν τις εθνικές μειονότητες, αλλά και τους ίδιους τους Μουσουλμάνους. Οι ιστορικοί εμπορικοί δρόμοι από την Τραπεζούντα μέχρι την Ταυρίδα ξανάνοιξαν την περίοδο 1829 με 1869. 0 καπνός από τον Πόντο πουλιόταν στις διεθνείς αγορές, ενώ άνοιξαν και νέοι εμπορικοί δρόμοι που εκτείνονταν από την πόλη της Σαμψούντας στη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Βαγδάτη. Το κλείσιμο των ορυχείων της Αργυρούπολης (Γκιουμουσανέ) στον Πόντο οδήγησε σε μαζικές μεταναστεύσεις των Ελλήνων. Καθώς οι Πόντιοι εργάτες των μεταλλείων της Αργυρούπολης ταξίδευαν στην περιοχή του Πόντου, φύτευαν άγριες φουντουκιές στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Τις είχαν φέρει μαζί τους από την Ανατολή. Το φουντούκι εξελίχτηκε σε μεγάλη βιομηχανία στην περιοχή, όπως είχε γίνει και με τον καπνό. Ακόμα και τα τσόφλια τα πουλούσαν για καύσιμη ύλη. Οι Έλληνες Πόντιοι από τις ορεινές περιοχές όπου είχαν εγκατασταθεί στο παρελθόν για να γλιτώσουν από τον οθωμανικό ζυγό, άρχισαν να μετακινούνται πάλι προς τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας και από τα ανατολικά του Πόντου προς τα δυτικά. Πληθυσμιακές μετακινήσεις υπήρξαν ακόμη από και προς τον ρωσοκρατούμενο Καύκασο και τις νέες κτήσεις της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα.

Την περίοδο αυτή. η ελληνική ποντιακή κοινωνία γνώρισε εξαιρετική πολιτισμική, πολιτική, κοινωνική και οικονομική άνθηση. Χτίστηκαν πάνω από χίλιες εκκλησίες. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε την αυξανόμενη δύναμη της ποντιακής κοινότητας και ίδρυσε επτά εκκλησιαστικές περιφέρειες στον Πόντο, η καθεμία υπό τη διοίκηση ενός Μητροπολίτη. Χτίστηκαν ακόμα χίλια ελληνικά σχολεία με εγγεγραμμένους 85.000 μαθητές το 1900. Αναρίθμητες εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία εκδίδονταν στον Πόντο και δραστηριοποιήθηκαν ακόμη και πολλοί επιστημονικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι. Μέσα στο βραχύ διάστημα των πενήντα ετών, οι Πόντιοι, είχαν πετύχει να αποκτήσουν την οικονομική υπεροχή στην πατρίδα τους.

Το 1876, σουλτάνος έγινε ο Αμπντούλ Χαμίτ Β’ που εισήγαγε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και έθεσε σε ισχύ ένα νέο φιλελεύθερο σύνταγμα που επέτρεψε μια ακόμα σύντομη περίοδο πολιτιστικής και μορφωτικής ανάπτυξη. Αλλά ο Χαμίτ Η’, που έγινε γνωστός ως ο «Αιματηρός Τύραννος», απέσυρε πολύ σύντομα το νέο σύνταγμα και επανήλθε η πολιτική της Αυτοκρατορίας για καταπίεση και σφαγές, ειδικά όσον αφορούσε τις χριστιανικές μειονότητες. Τα επόμενα 32 χρόνια, από το 1876 μέχρι το 1904, περισσότεροι από 255.000 χριστιανοί σφαγιάστηκαν στην Αυτοκρατορία, από τη Βουλγαρία και την Ελλάδα στα δυτικά, μέχρι την Αρμενία στα ανατολικά και την Αίγυπτο στα νότια. Οι ασύνετες πολεμικές επιχειρήσεις του Αμπντούλ Χαμίτ επέφεραν τρομερές απώλειες.

Για 3.000 χρόνια, οι Πόντιοι και οι άλλοι χριστιανοί της Μικράς Ασίας είχαν καταφέρει να αντέξουν παρά τις αναταραχές, τις σφαγές και την τυραννία, παρά τα τόσα πρόσωπα των κατακτητών τους. Πώς μπορούσαμε τότε να ξέρουμε ότι αυτή τη φορά δε θα τα καταφέρναμε;

Πηγή: Εκδόσεις Γκοβόστη