Παναγία των Βλαχερνών

Ο ναός της Παναγίας των Βλαχερνών υπήρξε από τους πιο φημισμένους βυζαντινούς ναούς της Κωνσταντινούπολης και ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Παναγίας.

Βασικός λόγος της σημασίας που της αποδίδεται ήταν ο ρόλος που διαδραμάτισε στη διάρκεια της Εικονομαχίας και προπαντὸς επὶ Κωνσταντίνου Ε´. Επειδὴ ήταν το λατρευτικὸ κέντρο των Ορθοδόξων, παράλληλο με την Αγία Σοφία, το εικονογραφικὸ πρόγραμμα καταστράφηκε και στην θέση του  δημιουργήθηκαν από τους εικονομάχους παραστάσεις δέντρων, πτηνών και θηρίων.

Τότε έχουμε την εξαφάνιση της ξύλινης, αργυρόχρυσης και ιστορικὴς εικόνας της Παναγίας, η οποία ξαναβρέθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, το 1030 κρυμμένη στον τοίχο κατά τις εργασίες ανακαίνισης που έγιναν επὶ Ρωμανοὺ Γ´ Αργυρού.

Από τον ναό των Βλαχερνών μάλιστα ξεκίνησε το 843, με το τέλος της εικονομαχίας, η γιορτή της Ορθοδοξίας, που καθιερώθηκε για το θρίαμβο των εικόνων.

Ακόμη πιο γνωστή όμως είναι η σύνδεση του ναού αυτού με ένα άλλο σημαντικό γεγονός. Όταν το 626 η Πόλη πολιορκήθηκε απὸ τα στρατεύματα των Αβάρων, η  εικόνα της Βλαχερνίτισσας λιτανεύτηκε στις επάλξεις απὸ το γιο του απουσιάζοντος Ηρακλείου, τον πατριάρχη Σέργιο (610-638) καὶ τὸ λαό. Η πολιορκία λύθηκε, η Πόλη σώθηκε και η σωτηρία αποδόθηκε στην Παναγία. Σύσσωμος ο λαός οδηγήθηκε με την εικόνα στον ιστορικὸ ναὸ όπου αγρύπνησε ψάλλοντας τον Ακάθιστο Ύμνο.

Ένας ναός που χτίστηκε από την αυτοκράτειρα Πουλχερία μεταξὺ των ετών 450-453 και ολοκληρώθηκε επί Λέοντος Α´ (457-474) αποκτώντας λάμψη, ιδιαίτερα με τη δημιουργία του «αγίου λούσματος» και του αγιάσματος. Τροποποιήθηκε δε και τελειοποιήθηκε από τον  Ιουστινιανό επί της βασιλείας του θείου του Ιουστίνου Α´(518-527). Το 1070 η εκκλησία καταστράφηκε από πυρκαγιά, αλλὰ με τη συνδρομὴ των αυτοκρατόρων Ρωμανού Δ´ Διογένη (1067-1071) και Μιχαὴλ Ζ´ του Δούκα (1071-1078) ξαναχτίστηκε.

Ολόκληρο, όμως, το κτιριακό συγκρότημα κάηκε τελικὰ το 1434, λίγο πρὶν απὸ την Άλωση και ερημώθηκε, ενώ έμεινε μόνο ο χώρος του αγιάσματος. Μέχρι το 1867 βρισκόταν στα χέρια Οθωμανών,ενώ τη χρονιά αυτή αγοράστηκε από την συντεχνία των Ορθοδόξων Ελλήνων γουναράδων, οι οποίοι έχτισαν πάνω από το αγίασμα μικρό ναό. Σταδιακά με τη συμβολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου ο  αρχαίος, ιερός, περιτειχισμένος χώρος απέκτησε την όψη που έχει σήμερα με κεντρικό σημείο αναφοράς το αγίασμα.