Η Ιερά Μονή της Εικοσιφοίνισσας βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Παγγαίου σε υψόμετρο 780 μέτρων, ανάμεσα σε τρεις, κατάφυτες με καστανιές και καρυδιές, κορυφές και στην έξοδο ενός μακρόστενου και ανηφορικού φαραγγιού που ανοίγεται προς τα βορειοανατολικά και βλέπει την πεδιάδα και την πόλη της Δράμας.
Η ίδρυση της Μονής ανάγεται στα χρόνια του επισκόπου Φιλίππων Σώζοντος, ο οποίος έλαβε μέρος στη Δ’ Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας (451 μ.Χ.). Πρώτος κτίτωρ της Μονής είναι ο άγιος Γερμανός ο οποίος με συνμοναστές τους Κωνσταντινουπολίτες αξιωματούχους Νικόλαο και Νεόφυτο έφερε εις πέρας το κτίσιμο της μονής. Η ιστορία της Μονής παραμένει άγνωστη μέχρι και τον 11ο αιώνα, οπότε ανακηρύχτηκε «σταυροπηγιακή» και κτίστηκε νέος καθολικός (κεντρικός) ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου. Από το 1472 η Μονή γνώρισε περίοδο ακμής μέχρι το 1507.
Στη Μονή εγκαταβίωσε ο παραιτηθείς Οικουμενικός Πατριάρχης Διονύσιος Α΄, ο οποίος με τη δράση και την περιουσία του της έδωσε πνοή ζωής. Για το λόγο αυτό ονομάστηκε δεύτερος κτίτορας της Μονής και η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο. Τον άγιο Διονύσιο ιδιαίτερα τον τιμούσε ως πνευματικό της πατέρα η χριστιανή σουλτάνα Μάρω, μητριά του Σουλτάνου Μωάμεθ Β’ του Πορθητού (1451 – 1481), η οποία έκανε πολλές ευεργεσίες και δωρεές στην Ι. Μονή. Σπουδαία στιγμή στην ιστορία της Μονής ήταν η εγκαταβίωση ως εξόριστου στη Μονή το 1798 του μετέπειτα Εθνομάρτυρα και άγιου Πατριάρχη Γρηγόριος Ε΄, μετά την πρώτη του Πατριαρχία.
Κατά την ιστορική της διαδρομή καταστράφηκε πολλές φορές από Τούρκους και Βούλγαρους επιδρομείς. Από τα μελανότερα σημεία των πολλαπαλών της καταστροφών ήταν η αρπαγή των περισσότερων κειμηλίων από τους Βούλγαρους κομιτατζίδες. Τη Μεγάλη Δευτέρα, 27 Μαρτίου 1917, ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Πανίτσας, άρπαξε τα περισσότερα κειμήλια και τα μετέφερε στη Βουλγαρία, όπου φυλάσσονται μέχρι σήμερα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Σόφιας. Πρίν την λεηλασία η Μονή αριθμούσε, 1300 τόμους βιβλίων από τους οποίους οι 430 χειρόγραφοι κώδικες.
Η Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης άρχισε να επαναλειτουργεί το 1965 από γυναικείο αδελφότητα με ηγουμένη την μοναχή Αλεξία η οπόια αγρυπνεί και μεριμνά για την απρόσκοπτή προσευχητική και πνευματική λειτουργία της Μονής. Πανήγυρη τελέιται στις 15 Αυγούστου στη μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 14 Σεπτεμβρίου στη μνήμη του τιμίου Σταυρού και στις 21 Νοεμβρίου στη μνήμη των Εισοδίων της Θεοτόκου. Η πραγματική ανοικοδόμηση της Μονής έγινε επί των ημερών του Μητροπολίτη Δράμας κυρού Διονύσιο Κυράτσο, γι’ αυτό και θεωρείται από πολλούς ο τρίτος κτίτωρ της Ι. Μονής.
Ο νυν Μητροπολίτης Δράμας κ. Παύλος συνεχίζει τον αγώνα επαναφοράς των διαρπαγέντων κειμηλίων. Ιδιαίτερη είναι η μεριμνα του για την λειτουργική τιμή και μνήμη των αγίων κτιτόρων της Μονής. Στα πλαίσια αυτά εξέδωσε ψηφιακό δίσκο υπό τον τίτλο «Υμνολογικόν Απάνθισμα» της ακολουθίας των κτιτόρων αγίων Γερμανού και Διονυσίου. Ποιητής της ακολουθίας είναι ο εξαίρετος υμνογράφος Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος. Τα μέλη συνέθεσε ο μουσικώτατος Ιωάννης Χασανίδης άριστος πρωτοψάλτης και φορέας της αγιορειτικής ψαλτικής παραδόσεως, ο οποίος διευθύνει και το βυζαντινό χορό.
