Το Βραβείο Europa Nostra για την αποκατάσταση του «Αντουάνικου»

Παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 12 Σεπτεµβρίου, στη Χίο, η απονοµή του Βραβείου Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά Europa Nostra Award 2015, για την αποκατάσταση του Αρχοντικού «Αντουάνικο». Ήταν µια σηµαντική βράβευση, που αγκάλιασε η τοπική κοινωνία, καταδεικνύοντας την ανάγκη στήριξης των καινοτόµων πρωτοβουλιών, για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας µας. Στην τελετή απονοµής παρευρέθηκαν ακόµα: ο Μητροπολίτης Χίου, Ψαρρών και Οιννουσών κ. Μάρκος o Υπουργός Περιβάλλοντος Κωστής Μουσουρούλης και η αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισµού Μαρίνα Λαµπράκη – Πλάκα, ο Αντιπρόεδρος της Europa Nostra Κώστας Καρράς, η Γενική Γραµµατέας της Europa Nostra Sneška Quaedvlieg-Mihailović, ο Έλληνας Πρόξενος στη Σµύρνη Θεόδωρος Τσακίρης, ο Πρόεδρος του Επιµελητηρίου Σµύρνης Ekrem Dermitas κ.α.

Ο Οικουµενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολοµαίος αποκαλύπτει την τιµητική πλακέτα Europa Nostra Award 2015

Η αποκατάσταση του Αντουάνικου – του κτίσματος αλλά και του περιβάλλοντος χώρου – πραγματοποιήθηκε µε τρόπο υποδειγματικό και µε βασικές παραμέτρους την ανάκτηση παραδοσιακών τεχνικών δόµησης και προ-βιοµηχανικών αγροτικών συστημάτων, την εφαρμογή και ανάδειξη τοπικών τεχνικών, όπως επίσης και την ανανέωση της αρχικής σχέσης ανάµεσα στο δομημένο και το φυσικό περιβάλλον. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό ότι τo αρχοντικό Αντουάνικο θα είναι ανοιχτό, συγκεκριµένες ηµέρες και ώρες, για επισκέπτες και σχολεία, που θα µπορούν έτσι να έρθουν σε επαφή µε την ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονοµιά της περιοχής.

Ο Κώστας Καρράς, Αντιπρόεδρος της Europa Nostra χαρακτήρισε την αναστήλωση του Αντουάνικου ως «…φωτεινό επίτευγµα, δείγµα δηµιουργικής αντίστασης στις συνεχείς αλλοιώσεις της πολιτισµικής κληρονοµιάς και του φυσικού περιβάλλοντος. Ο Κάµπος της Χίου, αποτελεί ένα µοναδικό σύνολο αξιόλογων κτηρίων και παραδοσιακών περιβολιών, που παρά τις αλλεπάλληλες καταστροφές, όπως της σφαγής του 1822 και του σεισµού του 1881, αλλά και της άγνοιας και της αµέλειας ηµών των ιδίων των Χιωτών, στέκει µάρτυρας της ύπαρξης ενός σηµαντικού πολιτισµού, πανελλήνιας, πανευρωπαϊκής αλλά ίσως και παγκόσµιας αξίας». Και συνέχισε: «H Ευρωπαϊκή Ένωση και η Europa Nostra, σήµερα βραβεύουν τοπικά ένα επίτευγµα της αναστηλωτικής τέχνης, που ήδη ανεγνώρισαν σε µια συγκινητική τελετή στο Όσλο τον Ιούνιο. Αναγνώρισαν δηλαδή, την αναστήλωση του Αντουάνικου ως ένα από τα δεκαπέντε πιο εντυπωσιακά επιτεύγµατα αναστήλωσης σ’ ολόκληρη την Ευρώπη,για το 2015, όχι µόνο από τις 28 χώρες-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά από τις 47 του Συµβουλίου της Ευρώπης. Αναδεικνύουν το έργο αυτό, ως παράδειγµα καλών πρακτικών και µας καλούν όλους, όσους έχουµε την ευκαιρία και την δυνατότητα, να το µιµηθούµε».

(από αριστερά) Ο Υπουργός Περιβάλλοντος Κ. Μουσουρούλης, ο Μητροπολίτης Χίου, Ψαρρών και Οιννουσών κ. Μάρκος, το µέλος Συµβουλίου Europa Nostra Α. Καΐρης, η Γενική Γραµµατέας Europa Nostra Sneška Quaedvlieg-Mihailović, ο Οικουµενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολοµαίος, η αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισµού Μ. Λαµπράκη-Πλάκα, η Α. Προκοπίου, ο επικεφαλής αρχιτέκτων και νυν ∆ήµαρχος Χίου Μ. Βουρνούς, ο Γ. Προκοπίου και ο Αντιπρόεδρος Europa Nostra K. Καρράς

Ο Οικουµενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολοµαίος, που τίµησε µε την παρουσία του την εκδήλωση και αποκάλυψε την τιµητική πλακέτα, τόνισε ότι η αναστήλωση του µνηµείου αποτελεί «ένα έργο έξοχο, το οποίο συνδυάζει τον σεβασµό προς την αρχιτεκτονική παράδοση και την ιστορία του τόπου, µε την ευαισθησία στην διαχείριση του περιβάλλοντος, δια της χρήσεως των νέων µεθόδων και τεχνικών, της αρχιτεκτονικής και αναστηλωτικής επιστήµης».

Στην ευχαριστήρια οµιλία της η Αλεξάνδρα Προκοπίου, ανέφερε ότι κατεβλήθη σηµαντική προσπάθεια για να γίνει µια σωστή αναστήλωση, µε σεβασµό στην παράδοση και στόχο να δηµιουργηθεί ένα καλό παράδειγµα, για το πώς πρέπει να διασωθεί ο Κάµπος της Χίου, ενώ ο Μανώλης Βουρνούς, επικεφαλής αρχιτέκτονας του έργου και νυν ∆ήµαρχος Χίου, δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει τους δεκάδες Χιώτες τεχνίτες, που έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό και ανταποκρίθηκαν µε µεγάλη φιλοτιµία, ενθουσιασµό και σεβασµό στην παράδοση, στην πρόκληση του αναστηλωτικού αυτού έργου.

Στο πλαίσιο της τελετής απονοµής, πραγµατοποιήθηκε εξάλλου ανοιχτή συζήτηση στο σχολείο των Μεστών, µε θέµα το Πρόγραµµα της Europa Nostra, «ENtopia: Our Places in Europe». Σε µια κατάµεστη αίθουσα, µε την ενεργό συµµετοχή των πολιτών, παρουσιάστηκε το Πρόγραµµα ENtopia, που προωθεί την αειφόρο ανάπτυξη των παραδοσιακών οικισµών σε όλη την Ευρώπη, µέσω δικτύωσης και ανταλλαγής και υιοθέτησης καλών πρακτικών. Παρουσιάστηκαν ακόµα παράλληλες δράσεις όπως το «Πελίτι», για τη διατήρηση και διάδοση των ντόπιων, παραδοσιακών ποικιλιών σπόρων, και το βραβευµένο πρόγραµµα «Μονοπάτια Πολιτισµού» της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισµού, που στοχεύει να δώσει νέα ζωή σε µονοπάτια φυσικού κάλλους και ιστορικής σηµασίας σ’ ολόκληρη τη χώρα, τονώνοντας έτσι τις τοπικές κοινότητες, µε ένα σηµαντικό παράγοντα αειφόρου ανάπτυξης, τον περιπατητικό τουρισµό.

Άποψη του κήπου του Αρχοντικού «Αντουάνικου»

Η περιοχή νοτίως της πόλεως της Χίου, είναι γνωστή ως Κάµπος. Είναι εντελώς επίπεδη και καλύπτεται από ένα πυκνό δίκτυο µικρών οδών. Το µεγαλύτερο µέρος του νησιού, είναι φυτεµένο µε εσπεριδοειδή. Οι οπωρώνες περιβάλλονται από υψηλoύς λιθόκτιστους φράχτες, οι οποίοι προστατεύουν τα δένδρα, από τον άνεµο και την σκόνη. Το τοπίο του Κάµπου είναι ξεχωριστό και µοιάζει ελάχιστα µε αυτό των άλλων νησιών του Αιγαίου. Το Αντουάνικο είναι ένα από τα κτήµατα της περιοχής. Η κυρίως οικία κτίστηκε το 1893, όµως παλαιότερες δοµές, όπως το σύστηµα άρδευσης και η φυτεία εσπεριδοειδών, επιβιώνουν εντός του κτήµατος. Οι εργασίες στο Αντουάνικο περιελάµβαναν δοµικές επισκευές, αποκατάσταση της κυρίως οικίας και µετατροπή βοηθητικών κτηρίων σε χώρους διαµονής, όπως επίσης και εκτεταµένες εργασίες αποκατάστασης του συστήµατος άρδευσης. Η σχέση µεταξύ του δοµηµένου και του φυσικού περιβάλλοντος, αποκαταστάθηκε σύµφωνα µε τo αρχικό σχέδιο, ως µία εξοχική οικία µε αγροτικές εγκαταστάσεις να την περιβάλλουν και µε όλους τους ενδιάµεσους χώρους, δοµές και χαρακτηριστικά, να έχουν αποκατασταθεί. Οι αναστηλωτικές επεµβάσεις στο αρχοντικό Αντουάνικο, το οποίο βρίσκεται σε ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πολιτιστικά τοπία της Ευρώπης, είχαν ως αποτέλεσµα την αποκατάσταση ενός ολοκληρωµένου παραδείγµατος ιστορικού συγκροτήµατος µε µοναδικό µικτό χαρακτήρα, ο οποίος συνδυάζει χρήσεις κατοικίας και αγροτικής παραγωγής. Οι κριτές εκτίµησαν ιδιαιτέρως την υψηλή ποιότητα των αναστηλωτικών εργασιών, οι οποίες περιελάµβαναν την ανάκτηση παραδοσιακών τεχνικών δόµησης και προ-βιοµηχανικών αγροτικών συστηµάτων, την εφαρµογή και ανάδειξη τοπικών τεχνικών, όπως επίσης και την ανανέωση της αρχικής σχέσης ανάµεσα στο δοµηµένο και το φυσικό περιβάλλον. Οι κριτές θεώρησαν το έργο ως πρότυπο για ανάλογα έργα, τα οποία είναι απαραίτητα εάν πρόκειται να διατηρηθεί η αυθεντικότητα αυτής της πολύτιµης ιστορικής περιοχής.

Κατερίνα Χουζούρη