Σταθμοί στη διαμόρφωση της ιδέας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

[Προηγούμενη δημοσίευση: https://www.pemptousia.gr/?p=171231]

Μέρος Β

Τα δικαιώματα του ανθρώπου μεταξύ Αυτονομίας και Θεονομίας

Σταθμοί στη διαμόρφωση της ιδέας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Στη διαμόρφωση των διατυπώσεων των διακηρύξεων των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνετέλεσε η σχέση του κινήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με:

• το Διαφωτισμό
• τον Χριστιανισμό στη Δύση
• τον Χριστιανισμό στην Ανατολή
• τις άλλες θρησκείες
• τον Ισλαμισμό
• το Πρόγραμμα «Παγκόσμιο Ήθος»

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Ο Διαφωτισμός αποτελεί  την πιο σημαντική επανάσταση της δύσης και τον άξονα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται ο νεώτερος Δυτικός πολιτισμός. Το κίνημα του Διαφωτισμού θέτει ως κεντρική έννοια την αυτονομία. Ο άνθρωπος γίνεται το μέτρο του ανθρώπου, αγωνίζεται να απελευθερωθεί από την ετερονομία, τις κάθε είδους αυθεντίες  και την παράδοση. Θα μπορούσαμε να σημειώσουμε τα εξής χαρακτηριστικά:

• πίστη στην Ηθική ελευθερία του ανθρώπου που αντιτίθεται σε κάθε είδους ετερονομία της βούλησης και αυτοδέσμευση
• ύπαρξη μιας νομικοπολιτική διάστασης: Η ελευθερία καθενός είναι περιορισμένη ώστε να συνυπάρχει με την ελευθερία των άλλων

Κύριος εκπρόσωπος του Διαφωτισμού είναι ο KANT. O KANT τοποθετεί την ηθική αυτονομία απένταντι σε 4 κατευθύνσεις:

1.Απέναντι στο δογματισμό της παράδοσης που περιορίζει την ελευθερία του ανθρώπου σε «δεδομένες αξίες»

2. Απέναντι στον ορθολογισμό που αγνοεί την ιστορική πραγματικότητα. Ο αυτόνομος άνθρωπος διαμορφώνει τις πράξεις του μέσα στην ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα και αναπτύσσει κριτικό διάλογο με αυτές
3. Όχι αλαζονικός εθελοντής με την έννοια της ακραίας αυτονομίας -ᾱυτάρκειας αλλά τη στάση του οφειλέτη που σε έναν διαρκή αγώνα προσπαθεί να ανταποκριθεί.
4. Ο άνθρωπος δεν είναι πάνω από τους κανόνες της ηθικής αλλά κάτω από την επιταγή του ηθικού νόμου.

Επίσης υποστηρίζει ότι «Η Ηθική αυτονομία έχει άμεση σχέση με το καθήκον»: Αυτονομία που σημαίνει δεσμευμένη ελευθερία και χρέος για υπακοή στον ηθικό νόμο (αναφέρεται το παράδειγμα του Γκάντι ο οποίος ανέφερε ότι πάντα θυμάται την άποψη της σοφής μητέρας του που του έλεγε «όλα τα αξιώματα που είμαστε άξιοι να απολαμβάνουμε και να διατηρούμε προέρχονται από υποχρεώσεις που έχουν εκτελεσθεί»)

Ο Kant ήταν ενθιουσιώδης υποστηρικτής της Γαλλικής  επανάστασης: Τον αγώνα αυτόν ονόμαζε «Αγώνας για το δίκαιο». Πίστευε ότι ο ενθουσιασμός των επαναστατών πηγάζει από την πεποίθηση ότι αγωνίζονται  για ένα καθαρά ηθικό ιδανικό. Επίσης θεωρούσε ότι το φαινόμενο της Γαλλικής επανάστασης στην ανθρώπινη ιστορία δεν ξεχνιέται καθώς αποκαλύπτει ότι στην ανθρώπινη φύση υπάρχει μια ικανότητα για το καλύτερο.

Το 1795 έγραψε το έργο του  «Για την Αιώνια Ειρήνη» τίτλος διφορούμενος που θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο αγώνας για την αιώνια ειρήνη ή θα είχε αίσιο τέλος ή θα οδηγούσε σε ένα καταστροφικό τέλος για την ανθρωπότητα

Ακόμη, πίστευε στην ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία των κρατών στα πλαίσια μιας διεθνούς έννομης τάξης. Αυτή η Διεθνή έννομη δικαιακή τάξη αποτελεί τον πρόδρομο του Χάρτη του ΟΗΕ (απόρριψη πολέμου, ειρήνη και συνεργασία κρατών, σημασία δικαίου για τις διεθνείς σχέσεις, δικαιώματα του ανθρώπου). Το Κοσμοπολιτικό δίκαιο δεν αναφέρεται σε κράτη αλλά σε άτομα.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι από το κοσμοπολιτικό δίκαιο προκύπτει η απόρριψη της αποικιοκρατίας  σύμφωνα με τη γνώμη του συγγραφέα.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Υπάρχει άμεση σχέση Θρησκειών και Ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως διατυπώνονται στις σχετικές διακηρύξεις. Άλλωστε μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι οι διακηρύξεις του 1776 και 1789 αρχίζουν με το δικαίωμα για ελευθερία στη θρησκεία και τη συνείδηση (Θρησκευτικής προέλευσης οι διακηρύξεις των ΑΔ κατά Jellinek)

Άλλωστε όλες οι διακηρύξεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  προϋποθέτουν μακρά θητεία στο Χριστιανισμό. Επίσης παρατηρείται ότι

• -Η διακήρυξη του 1789 έχει άμεση σχέση με τη χριστιανική διδασκαλία σε ότι αφορά την απόλυτη αξία και αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου.
• -Επίσης σχέση παρατηρείται και με όλη την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα
• -Ακόμη υπάρχει επίδραση στις διακηρύξεις από την Στωική φιλοσοφία

 (Σύμφωνα με τον Honecker: οι διακηρύξεις για τα ΑΔ δεν είναι άμεσο αλλά έμμεσο προϊόν του χριστιανισμού αλλά των κινημάτων του διαφωτισμού)

Κριτική στάση του χριστιανισμού στο κίνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Ρωμαιοκαθολικισμός: τα ΑΔ συνδέονταν με μια ασυδοσία ατομικής ελευθερίας που πρέσβευε ο προτεσταντισμός και ήταν αντίθετη με την παράδοση του φυσικού χριστιανικού δίκαιου.

Προτεσταντισμός: Η αισιόδοξη ανθρωπολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου ξεχνούσε την αμαρτολώτητα του ανθρώπου και την αναγκαιότητα της κρατικής εξουσίας για την ειρηνική συμβίωση

Ηπειρωτική Ευρώπη: η εκκλησία είδε την ελευθερία της θρησκείας ως ΑΔ σαν «Ἑλευθερία από την θρησκεία»

[Συνεχίζεται]