Χάλκη: οι εργασίες του Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Μιχαήλ Κωνσταντινίδη

Ένα άκρως επιτυχημένο Συνέδριο έλαβε χώρα τις περασμένες ημέρες (1-2 Σεπτεμβρίου) στους χώρους της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης στην Κωνσταντινούπολη. Όπως αναφέραμε και σε προηγούμενο σημείωμά μας, το Διεθνές αυτό Επιστημονικό Συνέδριο είχε ως θέμα την προσφορά του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ Κωνσταντινίδη στην Εκκλησία, το Γένος και τον Ελληνισμό. Η διοργάνωση του Συνεδρίου έγινε από τον Τομέα Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας, Αρχαιολογίας και Τέχνης του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ και τελούσε υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου.

Το πρωί της Παρασκευής, 1ης Σεπτεμβρίου, οι Σύνεδροι συμμετείχαν στην Πατριαρχική Θεία Λειτουργία της έναρξης του νέου Εκκλησιαστικού Έτους. Ακολούθως, οι εκ Θεσσαλονίκης Καθηγητές και φοιτητές ξεναγήθηκαν στο περικαλλές βυζαντινό μνημείο της Μονής της Χώρας.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας πραγματοποιήθηκε στη Χάλκη η έναρξη του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με τίτλο «Ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Μιχαήλ Κωνσταντινίδης. Η προσφορά του στην Εκκλησία, το Γένος και τον Ελληνισμό», στην αίθουσα τελετών της Σχολής.

Το συνέδριο αποτελεί όπως επεσήμανε ο καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας κ. Χρήστος Αραμπατζής την κατακλείδα ερευνητικού προγράμματος του Α.Π.Θ., το οποίο χρηματοδοτήθηκε από δύο αμερικανικά Ιδρύματα, το Regas and Parthenopi  Dracopoulos Foundation και το Ίδρυμα Maria and Christos Papoutsis, με θέμα τους Ιεράρχες της Εκκλησίας Αμερικής στον 20ό αιώνα.

Την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος (βλ. σχετική ανάρτηση εδώ), ο οποίος τόνισε την ποιμαντική και πνευματική προσφορά του Μιχαήλ στην Εκκλησία και ειδικότερα μετά την εκλογή του από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Εκκλησίας της Αμερικής.

Το συνέδριο χαιρέτισε ο νυν Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος, ο οποίος ανέλυσε τη σύγχρονη κατάσταση και ακμή των Ελλήνων Ορθοδόξων των ΗΠΑ. Μάλιστα τόνισε ότι η παρούσα κατάσταση της Εκκλησίας της Αμερικής οφείλεται εν πολλοίς  στο ανανεωτικό και οργανωτικό έργο του Μιχαήλ, ο οποίος έθεσε τα θεμέλια της συγχρόνου οργάνωσης και διοίκησης της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

Το συνέδριο χαιρέτησε επίσης ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου και ο Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας καθηγητής Παναγιώτης Σκαλτσής, ο οποίος εκφώνησε και εορταστική Ομιλία με θέμα «Η εορτή της Ινδίκτου στο Οικουμενικό Πατριαρχείο».

Στη συνέχεια στην πρώτη συνεδρία παρουσιάσθηκαν οι δύο πρώτες εισηγήσεις του Συνεδρίου από τον διδάκτορα π. Μακάριο Νιάκαρο και την υποψήφια διδάκτορα κ. Μαρία Παπουτσή. Ο π. Μακάριος ανέλυσε τη δράση και το έργο του Μιχαήλ με επίκεντρο τον σεβασμό και τη συνεχή διακονία του στον Οικουμενικό Θρόνο. Η κ. Μαρία Παπουτσή παρουσίασε το οικονομικό πρόγραμμα του Μιχαήλ, το οποίο αποτέλεσε το εργαλείο του ποιμαντικού και εθνικού του έργου καθώς και το θεμέλιο για την οικονομική ευημερία της Εκκλησίας της Αμερικής.

Η συνεδρίαση περατώθηκε με παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής κ. Δημητρίου, ο οποίος έπλεξε το εγκώμιο του Μιχαήλ και επιβεβαίωσε το περιεχόμενο των δύο εισηγητών με παραδείγματα και στατιστικά στοιχεία από τη σύγχρονη πραγματικότητα της Αμερικής.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τις εργασίες της πρώτης μέρας παρακολούθησαν Ιεράρχες του Οικ. Θρόνου που βρέθηκαν στην Πόλη για την εορτή της Ινδίκτου και πλήθος κόσμου από την ΚΠολη, την Ελλάδα και τις ΗΠΑ. Τέλος ο Οικουμενικός Πατριάρχης παρέθεσε δείπνο προς τιμή των συνέδρων στη Τράπεζα της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.

Οι εργασίες συνεχίστηκαν το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου 2017 με τη Β΄ Συνεδρία, την οποία τίμησε με την υψηλή παρουσία του ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, ενώ μεταξύ άλλων παρακολούθησαν και ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Γέρων Αμερικής κ. Δημήτριος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Προύσης και Σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης κ. Ελπιδοφόρος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πιττσβούργου κ. Σάββας και ο Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης κ. Μιλτιάδης Κωνσταντίνου.

Υπό την προεδρία του Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. κ. Παναγιώτη Σκαλτσή παρουσιάστηκαν με τη σειρά οι ακόλουθες εισηγήσεις με θέματα αμιγώς Εκκλησιαστικής Ιστορίας:

α) «Η κίνηση της Οξφόρδης, η ομάδα της Οξφόρδης και ο Μιχαήλ Κωνσταντινίδης» από την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Γενικής Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. κ. Ευαγγελία Ν. Αμοιρίδου, η οποία παρουσίασε την αρθρογραφία του Μιχαήλ σχετικά με τη δημόσια εμφάνιση της θρησκευτικής πρωτοβουλίας, γνωστής ως Oxford Group, και του εμπνευστή της Frank Buchman σε σχέση με το προηγηθέν Κίνημα της Οξφόρδης, ενώ διερεύνησε τη στάση του έναντι του Ομίλου της Οξφόρδης, καθώς και τις τυχόν επιρροές, που δέχτηκε, από τις θέσεις και τη δραστηριότητά του,

β) «Μιχαήλ Κωνσταντινίδης και ελληνικό κράτος» από τον Αναπληρωτή Καθηγητή  του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Εμμανουήλ Καραγεωργούδη, ο οποίος επικεντρώθηκε στις σωτήριες πρωτοβουλίες του Μιχαήλ ως Μητροπολίτου Κορίνθου για την προστασία του ποιμνίου του κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, καθώς και στη γενικότερη στάση του έναντι των απόψεων του κομμουνισμού,

γ) «Επιστροφή στην πατρώα θρακική γη: η τοποτηρητεία του Μιχαήλ Κωνσταντινίδη στη Μητρόπολη Μαρωνείας» από τον Διδάκτορα Εκκλησιαστικής Ιστορίας και αποσπασμένο εκπαιδευτικό στο Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ. κ. Αθανάσιο Τζιερτζή, ο οποίος μέσα από την παρουσίαση πέντε ανέκδοτων επιστολών του Μιχαήλ και του Μαρωνείας Μελισσηνού προσπάθησε να ανασυνθέσει το πρώτο διάστημα της δράσης και προσφοράς του στη Θράκη σε μία δύσκολη περίοδο με όλες τις παρενέργειες του Εθνικού Διχασμού στην Εκκλησία και την πολιτική που οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή, τις ξένες και εθνικές προπαγάνδες και τις γεωπολιτικές επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων, και

δ) «H Εκκλησία και ο Ελληνισμός στο Νέο Κόσμο μέχρι την εκλογή του Μιχαήλ στον θρόνο της Αρχιεπισκοπής Αμερικής» που αναγνώστηκε από τον υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Τυβίγγης και αριστούχο πτυχιούχο του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. κ. Νικόλαο Αμανατίδη εκ μέρους του κ. Βασιλείου Κουκουσά, Καθηγητή Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας Α.Π.Θ. λόγω εκτάκτων υποχρεώσεων, ο οποίος έκανε ιστορική αναδρομή στην παρουσία των Ελλήνων στον Νέο Κόσμο μέχρι και την περίοδο της αρχιεπισκοπικής διακονίας του Πατριάρχη Αθηναγόρα.

Μετά το προβλεπόμενο διάλειμμα ακολούθησε η Γ΄ Συνεδρία υπό την προεδρία της Αν. Καθηγήτριας κ. Ευαγγελίας Αμοιρίδου, κατά την οποία παρουσιάστηκαν οι ακόλουθες εισηγήσεις με τίτλο:

α) «Η σημασία των Πατέρων και της Ιεράς Παραδόσεως στο έργο του αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ Κωνσταντινίδη» από τον κ. Συμεών Πασχαλίδη, Καθηγητή του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας Α.Π.Θ. και Διευθυντή του Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, ο οποίος ανέδειξε την κεντρική θέση που κατέχει στο εκτενέστατο και ποικίλο συγγραφικό έργο του Μιχαήλ Κωνσταντινίδη τόσο ο ευαγγελικός λόγος και τα συγγράμματα των Πατέρων όσο και η Ιερά Παράδοση, και

β) «Το Ευαγγέλιο και η ενότητα της Εκκλησίας κατά τον Μιχαήλ Κωνσταντινίδη» από τον κ. Μόσχο Γκουτζιούδη, Επίκουρο Καθηγητή Καινής Διαθήκης στο Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ., ο οποίος μεταξύ άλλων ανέφερε ότι κύρια θέση στα έργα του Μιχαήλ κατέχει η θεολογία του Αποστόλου Παύλου που επηρέασε τις περί ενότητας της Εκκλησίας απόψεις του, ενώ τα σχετικά συγγράμματά του ήταν περισσότερο εκλαϊκευτικά λόγω του κηρυγματικού τους χαρακτήρα.

Μετά τη συζήτηση που ακολούθησε για τις δύο πρώτες συνεδρίες και στις οποίες παρενέβησαν με ερωτήσεις και τοποθετήσεις τους ο Σεβ. Γέρων Αμερικής κ. Δημήτριος, ο Σεβ. Μητροπολίτης Προύσης κ. Ελπιδοφόρος, ο Σεβ. Μητροπολίτης Πιττσβούργου κ. Σάββας, καθηγητές και καθηγήτριες, αλλά και προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες, οι οποίοι συνταξίδεψαν από κοινού μαζί με τους εισηγητές συνέδρους, για να παρακολουθήσουν τις εργασίες του Συνεδρίου, παρατέθηκε γεύμα στην τράπεζα της Θεολογικής Σχολής παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου.

Στη συνέχεια οι σύνεδροι περιηγήθηκαν στους κήπους της Σχολής από τον διακεκριμένο γεωπόνο κ. Νικόλαο Θυμάκη, ο οποίος ανέλυσε τη φιλοσοφία δημιουργίας και διαχείρισης του ιστορικού κήπου, αλλά και τους συμβολισμούς των επιλεγμένων φυτών του, ενώ στην πορεία κατήλθαν στους χώρους της ιστορικής Βιβλιοθήκης της Θεολογικής Σχολής, όπου τους ξενάγησε ο εκ των μελών της αδελφότητας της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Χάλκης π. Καισάριος, ο οποίος προΐστατο και του εσπερινού που ακολούθησε ∙ τα αναλόγια του Καθολικού πέριξ του προεξάρχοντος π. Σαμουήλ επάνδρωσαν όσοι εκ των φοιτητών του Τμήματος Θεολογίας ήταν γνώστες της βυζαντινής μουσικής, ενώ το υπόλοιπο εκ των συνέδρων εκκλησίασμα σιγοέψελνε με κορύφωση να πλημμυρίσει η εκκλησία από το «Φως ιλαρόν», για να αγάλλεται η Παναγία Παυσολύπη.

Στην Δ΄ απογευματινή και καταληκτική Συνεδρία υπό την προεδρία του Καθηγητή Χριστιανικής Γραμματείας κ. Χρήστου Αραμπατζή ανακοινώθηκαν οι ακόλουθες εισηγήσεις με τίτλο: α) «Οικουμενική Κίνηση και Μιχαήλ Κωνσταντινίδης» από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Οικουμενικής Κίνησης και Διευθυντή του Τομέα Δογματικής Θεολογίας του Τμήματος Θεολογίας Α.Π.Θ. κ. Στυλιανό Τσομπανίδη, ο οποίος ανέφερε ότι ο Μιχαήλ στην εποχή του υπήρξε πρωτοπόρος στην τότε σχετικά νεοφανή οικουμενική κίνηση συμμετέχοντας στα Συνέδρια «Πίστη και Τάξη» και σε αντίστοιχα του Συμβουλίου των Εκκλησιών, ενώ δεν είχε πρόβλημα να αποκαλεί άλλες ομολογιακές κοινότητες ως Εκκλησίες, β) «Πτυχές των πολιτικών επιδιώξεων του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Μιχαήλ» από τον Διδάκτορα Θεολογίας π. Αρίσταρχο Γκρέκα, ο οποίος ανέλυσε τις επαφές του Μιχαήλ με την εκάστοτε αμερικανική ηγεσία για φλέγοντα ζητήματα του Ελληνισμού, γ) «Η Εκκλησία ούτε πολιτεύεται, ούτε επιτρέπεται να ταυτίση την τύχην της με οιονδήποτε πολιτικόν κόμμα: η πολιτική προσέγγιση του Αρχιεπισκόπου Μιχαήλ Κωνσταντινίδη» από τον Διδάκτορα Θεολογίας κ. Γεώργιο Γαϊτάνο, ο οποίος επιχείρησε να αποτυπώσει ένα θεωρητικό πλαίσιο της πολιτικής προσέγγισης του Αρχιεπισκόπου Μιχαήλ, να καταγραφεί αν έμεινε πιστός σ’ αυτό σε πρακτικό επίπεδο και να διερευνηθεί, αν υπήρχε, κάποιο θεολογικό υπόβαθρο πίσω από την πολιτική του προσέγγιση, και δ) «Η μέριμνα της Εκκλησίας της Αμερικής για τον Ελληνισμό επί αρχιεπισκοπίας Μιχαήλ Κωνσταντινίδη» από την Υπ. Διδάκτορα Θεολογίας κ. Ασπασία Καλούδη, η οποία αναφέρθηκε στις εγκυκλίους του  από τις αρχές του 1950 ως και τον Νοέμβριο του 1958 που είχαν ως θέμα τους τρόπους βοήθειας και συνδρομής των ομογενών προς τη χειμαζόμενη από φυσικά φαινόμενα, πολιτικές και κοινωνικές ταραχές, πατρίδα.

Μετά το πέρας των ανακοινώσεων και τη συζήτηση που προκάλεσαν οι ερωτήσεις των συνέδρων ο Διευθυντής του Τομέα Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας, Αρχαιολογίας και Τέχνης καθηγητής κ. Χρήστος Αραμπατζής κάλεσε τον Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης Σεβ. Μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρο να ανακοινώσει τα πορίσματα του Διεθνούς Συνεδρίου, ο οποίος και πρόσθεσε τη σημασία της αναβίωσης του αρχαιότατου θεσμού των χορηγιών, ιδιαιτέρως σήμερα για την υποστήριξη της έρευνας και της επιστήμης ευχαριστώντας τους παριστάμενους χορηγούς του Συνεδρίου κ. Χρήστο και Μαρία Παπουτσή, αλλά και της διοργάνωσης ανάλογων Συνεδρίων στην ιστορική αυτή Σχολή με την ευχή συντόμως να λειτουργήσει και να επανακτήσει την παλαιά της αίγλη.

Τη λήξη του Συνεδρίου ακολούθησε γεύμα στην τράπεζα της Ιεράς Μονής, το οποίο κόσμησε με την παρουσία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαίος, ο οποίος και ευχαρίστησε για άλλη μία φορά τον εκ της Αρχιεπισκοπής Αμερικής αρχιμανδρίτη της Ιεράς Μητροπόλεως Βοστώνης π. Μακάριο Νιάκαρο ως αίτιο ανάδειξης του λησμονημένου Αρχιεπισκόπου Μιχαήλ Κωνσταντινίδη και τον επόπτη του Καθηγητή κ. Χρήστο Αραμπατζή ως υπεύθυνο του επιστημονικού προγράμματος και εμπνευστή του Συνεδρίου, τους διοργανωτές, τους εισηγητές και τους ακροατές που προσήλθαν για τη δυνατότητα που δόθηκε να ξαναζωντανέψουν οι χώροι της ιστορικής Θεολογικής Σχολής της Χάλκης ευχόμενος να ακολουθήσουν και άλλα συνέδρια που θα προβάλλουν και άλλες σημαντικές εκκλησιαστικές προσωπικότητες της Ορθοδοξίας.