Για την Αγία και Ομοούσιο και ζωαρχική Τριάδα και για την αγάπη και την ομόνοια και πάλι για το Άγιο Πνεύμα

Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου Κατήχηση ΙΣΤ’
Για την Αγία και Ομοούσιο και ζωαρχική Τριάδα και για την αγάπη και την ομόνοια και πάλι για το Άγιο Πνεύμα.

Αδελφοί και πατέρες,

Η χάρη του Θεού που δίνει τη σωτηρία, η οποία φώτισε εμάς τους πιστούς με τη σάρκωση, το βάπτισμα, την πραγματοποίηση των θαυμάτων και της αναλήψεως του Χριστού, πάλι ήλθε σήμερα σε μας με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, ώστε, όπως ακριβώς τότε με την παρουσία του μονογενούς Υιού, έτσι και τώρα με την παρουσία του Παναγίου και ζωαρχικού του Πνεύματος να σώσει τους πιστούς. Για να πιστέψουμε δε ότι η θεία και άκτιστη φύση είναι μία με τρία πρόσωπα, γι’ αυτό στέλλει μεν ο Πατέρας, στέλλεται δε ο Υιός ως «Θεού δύναμη και Θεού σοφία», και ενεργεί ως Θεός και επιστρέφει με δόξα ως Θεός προς τον Θεό. Πάλι δε, στέλλεται στη θέση του το Πανάγιο Πνεύμα, ως Θεός και δημιουργός της θεώσεως, ως φως από το φως, ως ήλιος από τον ήλιο, ως φωτιά από τη φωτιά, ως πηγή από την άβυσσο, και πραγματοποιεί όσα αρέσουν και τα ίδια με τον Πατέρα και τον Υιό, όχι ότι καθένας είναι ξεχωριστός Θεός, αλλά όπως ακριβώς η φωτιά και η φλόγα και το φως είναι μία ουσία με τρία ονόματα και πάλι όπως ακριβώς ο ήλιος και το φως και η ακτίνα εμφανίζεται ως μια ουσία με τρία ονόματα, έτσι και ο Πατέρας και ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα πιστεύεται ως μία φύση σε τρία πρόσωπα. Και όπως δεν υπάρχει η φωτιά χωρίς φως και θερμότητα, έτσι δεν υπάρχει ο Πατέρας χωρίς τον Υιό και χωρίς το Πνεύμα το Άγιο. Και όπως το φως και η θερμότητα είναι από την ουσία της φωτιάς και όχι από αλλού, έτσι και ο Υιός και το Πνεύμα συμμετέχουν και έχουν κοινή την Πατρική ουσία. Και όπως ακριβώς δεν υπάρχει φωτιά μεγάλη και μικρή ως προς τη φύση, έτσι δεν είναι μικρότερο κανένα από τα τρία πρόσωπα της άκτιστης φύσεως. Και όπως δεν περιορίζεται η δημιουργία φωτός και θερμότητας από την φωτιά, έτσι δεν περιορίζονται στο πρόσωπο του Πατέρα τα άλλα δύο πρόσωπα. Και πάλι, όπως ακριβώς είναι αδύνατον να μην έχει ο ήλιος φως και ακτινοβολία, έτσι είναι αδύνατον να μην έχει ο Θεός και Πατέρας ομοούσιο Υιό και παράκλητο Πνεύμα. Γι’ αυτό και «ακτινοβολία της δόξας και χαρακτήρα της υποστάσεως» του Πατέρα ονόμασε ο Παύλος τον Υιό, ο δε σοφός Σολομώντας κηρύττοντας παλιότερα για το Πνεύμα το Άγιο και την σοφία του Θεού, δηλαδή τον Χριστό, με δύναμη προέλεγε: «Υπάρχει», λέει, «σ’ αυτήν Πνεύμα απολύτου νοήσεως, άγιο, ακτινοβολία αιωνίου φωτός και εικόνα της αγαθότητας του Θεού».

Πρόσεχε τις παρομοιώσεις, αν και δεν μπορούν να αποδείξουν την ένωση της αγίας Τριάδος. Κοίταξε, φωτιά, φως και φλόγα. Κοίταξε, τρία πρόσωπα που ξεχωρίζουν από τα ονόματα, αλλά έχουν μία ουσία. Η ίδια φωτιά και το φως και η φλόγα θερμαίνει και φωτίζει και καίει, αλλά όλων είναι η ενέργεια, και δεν μπορεί κανείς να πει ότι αυτό το έκαψε η φωτιά και δεν μετέχει το φως ούτε η φλόγα, ή αυτό το φώτισε το φως και δεν μετέχει η φωτιά και η φλόγα, ή αυτό το έφλεξε η φλόγα και δεν μετέχει η φωτιά ούτε το φως που προέρχεται απ’ αυτά. Επίσης και ο ήλιος όχι από άλλη ουσία, αλλά από την ίδια αντλεί τη θερμότητα και την ακτινοβολία και δεν υπάρχει ήλιος χωρίς ακτινοβολία και θερμότητα, ούτε θερμότητα και ακτινοβολία χωρίς τον ήλιο, ούτε θερμαίνει ή φωτίζει ή ξεραίνει ένα από αυτά χωρίς το άλλο. Γιατί και από τα δύο υπάρχει επίσης το φως και η θερμότητα και προκαλείται η ξηρασία. Το ίδιο συμβαίνει και εδώ. Να, ο Πατέρας και ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Τρία πρόσωπα, αλλά μία φύση. Διότι ο ίδιος ο Πατέρας και ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα δημιούργησε τον κόσμο και τον συγκρατεί και τον ολοκληρώνει πάλι, όταν θέλει, αλλά η ενέργεια είναι όλων και ένα το θέλημα και δεν μπορεί κανείς να πει ότι αυτό το δημιούργησε ο Πατέρας και δεν μετέχει ο Υιός ούτε το Πνεύμα, αυτό δε το συγκρατεί ο Υιός και δεν μετέχει ο Πατέρας ούτε το Πνεύμα, αυτό δε το ολοκληρώνει το Πνεύμα και δεν μετέχει ο Υιός ούτε ο Πατέρας, όπως ακριβώς πιο πάνω με το παράδειγμα της φωτιάς και του ήλιου παρουσιάστηκε η διαίρεση των προσώπων και η ενότητα της φύσεως. Διότι αυτών που είναι μία η φύση και η βασιλεία και η δύναμη και η δόξα, βεβαίως και το θέλημα είναι ένα και κοινά τα έργα. Γι’ αυτό και ο Πατέρας έλεγε στον Υιό του και το Άγιο Πνεύμα· «Ας δημιουργήσουμε άνθρωπο σύμφωνα με τη δική μας εικόνα και για να μοιάσει σ’ εμάς». Ο δε Υιός πάλι τις τελευταίες ημέρες έλεγε «δεν μπορώ μόνος μου να κάνω τίποτε» και ότι «δεν δίδαξα από μόνος μου» και πάλι για το Άγιο Πνεύμα έλεγε ότι «δεν θα μιλήσει από μόνο του, αλλά θα πει όσα θ’ ακούσει, και θα σας αναγγείλει αυτά που πρόκειται να συμβούν».

Και αυτά μεν είναι αρκετά όσον αφορά την ένωση της θείας φύσεως και τη διαίρεση των παναγίων τριών προσώπων της. Έπρεπε δε και εμείς, που δημιουργηθήκαμε «κατ’ εικόνα και ομοίωση» Θεού, να έχουμε αγάπη και ομόνοια και προθυμία για κάθε έργο αγαθό και να μη φθονεί ο ένας τον άλλο και να τον πληγώνει και να τον εξουθενώνει. Είμαστε όλοι οι άνθρωποι ομοούσιοι, με σάρκα και αίμα, προερχόμενοι από τη γη, ζώντας πάνω σ’ αυτή, τρεφόμενοι απ’ αυτή και θα επιστρέψουμε σ’ αυτήν. Έχουμε όλοι ένα πατέρα, τον Θεό, στον οποίο αφού πιστεύσαμε βαπτιστήκαμε. Έτσι πρέπει να αγαπούμε και να ανεχόμαστε ο ένας τον άλλο, να έχουμε ειρήνη, και να είμαστε ενωμένοι ως στρατιώτες και δούλοι του βασιλέα Χριστού. Και όπως ακριβώς φανέρωσε ο λόγος για την ενότητα και ομόνοια της Αγίας Τριάδας, έτσι έπρεπε και όλοι οι άνθρωποι να έχουν ομόνοια και να συνενωθούν, αφού έχουν την ίδια φύση, στην ενότητα της ορθής πίστεως. Επειδή δε άπειρα πλήθη ανθρώπων απομάκρυνε ο σατανάς από αυτή την πίστη, έπρεπε τουλάχιστον εμείς, που με την χάρη του Θεού είμαστε πιστοί και ορθόδοξοι, να έχουμε αγάπη και ομόνοια στο αγαθό. Λέω στο αγαθό, επειδή υπάρχει και πονηρή ομόνοια και αγάπη σατανική. Γιατί έχουν ομόνοια μεταξύ τους και οι ληστές και οι κλέφτες και οι φονιάδες και οι πόρνοι και αγαπούν ο ένας τον άλλο, των οποίων την ομόνοια και την αγάπη μισεί ο Θεός και οι καλοί άνθρωποι· γιατί είναι προτιμότερο να αποχωριστεί κάποιος με καλοσύνη παρά να έχει ομόνοια που οφείλεται στην κακία.

Το δε Άγιο Πνεύμα, ο Παράκλητος Θεός, που είναι η αέναη πηγή, ο βασιλιάς του παντός, «το Πνεύμα της αληθείας, το πανταχού παρόν και τα πάντα πληρών», το ευθές, το ηγεμονικό, που καθαρίζει και ποτίζει και φωτίζει και αγιάζει τους αξίους του, αυτό που με τις πύρινες γλώσσες υπερφυσικά γέμισε τους αγίους μαθητές και αγράμματους ψαράδες και που τους έστειλε «στη θάλασσα την πρώτη» και «στην θάλασσα την τελευταία» και στα πέρατα της οικουμένης, ώστε «αυτοί στους οποίους δεν είχε αναγγελθεί τίποτα γι’ αυτόν, θα τον δουν, και αυτοί που δεν άκουσαν, θα πιστέψουν», το οποίο θεϊκά από τον Θεό μετάδωσε προφητείες και οράματα σε κάθε άνθρωπο, άνδρα και γυναίκα, σε γέρους και νέους, εσένα λοιπόν Παράκλητε αγαθέ, σε παρακαλούμε, αφού πρώτα μας καθαρίσεις, φώτισέ μας, και πότισέ μας με τα νερά σου που δίνουν ζωή. Έπειτα δώρισε σε μας ως γενναιόδωρος βασιλιάς ένα από εκείνα τα εφτά και σεπτά σου χαρίσματα ή «πνεύμα σοφίας και συνέσεως» ή «πνεύμα βουλής και ισχύος» ή πνεύμα «γνώσεως και ευσεβείας» ή γέμισέ μας από πνεύμα «φόβου Θεού» ή και τα δύο, ως βασιλιάς πολύ πλούσιος και γενναιόδωρος, ώστε και σε μας τους ταπεινούς και αμαρτωλούς και αναξίους δούλους σου να δοξαστεί μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό το δοξασμένο και πανάγιο όνομά σου, στο οποίο ανήκει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση τώρα και πάντοτε και εις τους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

(Αγίου Νεοφύτου του Εγκλείστου, Συγγράμματα, τόμος Β’, εκδ. Ιεράς Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίου Νεοφύτου, Πάφος 1998, σσ. 273¬-277)
(Μετάφραση: Α. Χριστοδούλου, Θεολόγου)