Η «κιβωτός» των λειτουργικών κειμένων: Διδασκαλία με ψηφιακά μέσα

Στο Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο για τα Ψηφιακά Μέσα και την Ορθόδοξη Ποιμαντική «Ύδωρ Ζων» που διοργανώθηκε από την ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης στο Κολυμπάρι τον Ιούνιο του 2018, με θέμα: «H Ψηφιακή Οικουμένη ως χώρος επαν-έκφρασης της Πεντηκοστής και του «ζώντος λόγου» του Αποστόλου Παύλου», παρουσιάστηκαν τα δεδομένα και οι προοπτικές για τη διδασκαλία των λειτουργικών κειμένων με ψηφιακά μέσα.

Μεταξύ άλλων, επισημάνθηκε ότι οι ποικίλες αλλαγές που έχουν σημειωθεί διαχρονικά στην ελληνική γλώσσα και η έλλειψη γλωσσικής παιδείας δημιουργούν πολλές δυσκολίες στην κατανόηση του πρωτότυπου κειμένου, γεγονός που συναρτάται με προβλήματα ποιμαντικής φύσεως. Αν δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τη γλώσσα της λατρείας, η γλώσσα αυτή μετατρέπεται σε ένα μουσειακό είδος, ένα κειμήλιο. Αλλά προορισμός του λειτουργικού λόγου είναι να γίνει αέναος πηγή ζωής, ύδωρ ζων και παράλληλα πηγή ανανέωσης και εμπλουτισμού, για την άρθρωση ενός υψηλού θεολογικού και εκκλησιαστικού λόγου σήμερα. Μόνο τότε θα υπηρετήσει το στόχο του. Προκειμένου όμως να διατηρήσουμε αυτόν τον γλωσσικό θησαυρό που κρύβει η κιβωτός των λειτουργικών κειμένων πρέπει να τον αναζωογονήσουμε. Και αυτή την αναγέννηση μπορούμε να την πετύχουμε σήμερα, μέσω της μελέτης του λειτουργικού λόγου, καθώς τα ψηφιακά μέσα μάς δίνουν τα εργαλεία που απαιτούνται. Η ηλεκτρονική μορφή των κειμένων, οι δυνατότητες εξ αποστάσεως διδασκαλίας και το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη Δια βίου μάθηση ανοίγουν νέους δρόμους προσέγγισης αλλά και αξιοποίησης των λειτουργικών κειμένων. Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής λειτουργεί ως ένας υπομονητικός διαμεσολαβητής της μαθησιακής διεργασίας, ο οποίος παρέχει μεθοδικά και σταδιακά την ύλη, ενισχύει την επιτυχία μέσω του επαίνου και παρέχει την κατάλληλη ανατροφοδότηση, ώστε ο εκπαιδευόμενος να οδηγηθεί στην κατανόηση και στην ορθή λύση του γλωσσικού προβλήματος. Παράλληλα, η αξιοποίηση των δεδομένων από τις έρευνες στο χώρο της διδακτικής της γλώσσας με τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών, ανοίγει νέους ορίζοντες.

Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο και δύο καινοτόμα επιμορφωτικά προγράμματα για τη διδασκαλία της γλώσσας των λειτουργικών κειμένων που υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια στο ΑΠΘ. Το πρώτο έχει τον τίτλο «Η γλώσσα των ελληνικών λειτουργικών κειμένων της ορθοδόξου εκκλησίας». Το γεγονός ότι τα κείμενα αυτά είναι γνωστά ως ακούσματα επιτρέπει να αξιοποιήσουμε τις προ-αναγνωστικές στρατηγικές μάθησης, οι οποίες στηρίζονται στην ενεργοποίηση των γνωστικών σχημάτων που είναι αποθηκευμένα στον εγκέφαλο. Με τον τρόπο αυτό οι εκπαιδευόμενοι εξοικειώνονται πιο εύκολα με το περιεχόμενο αλλά και την οργάνωση του λειτουργικού κειμένου. Οι χρήστες έχουν στη διάθεσή τους ηλεκτρονικά βοηθήματα γραμματικής και συντακτικού, αρχικούς χρόνους ρημάτων, πίνακες με κλίσεις δύσκολων ονομάτων, στα οποία μπορούν να ανατρέχουν κατά τη διάρκεια της μελέτης τους. Κάθε διδακτική ενότητα εκτός από τη γλωσσική διδασκαλία περιλαμβάνει μια σύντομη βιντεοσκοπημένη παρουσίαση από καθηγητές των θεολογικών και φιλολογικών τμημάτων με θέματα χειρόγραφης παράδοσης των κειμένων, γλώσσας, μετάφρασης, θέματα ποιμαντικά, λειτουργικά κλπ. Το δεύτερο πρόγραμμα είναι «Τα υμνογραφικά κείμενα της Μ. Εβδομάδος». Έχει την ίδια δομή και περιλαμβάνει γλωσσική ανάλυση και τον απαραίτητο θεολογικό σχολιασμό όλων των υμνογραφικών κειμένων της Μ. Εβδομάδος, ανά ημέρα σε αντίστοιχες ενότητες. Επιπλέον το πρόγραμμα διαθέτει ένα ηλεκτρονικό βιβλίο (e book), το οποίο παρέχεται σε όσους το ολοκληρώνουν επιτυχώς.

Και τα δύο αυτά προγράμματα υλοποιούνται κάθε εξάμηνο, μέσω του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) του Α.Π.Θ., το οποίο παρέχει πιστοποιημένα προγράμματα επιμόρφωσης. Κατά το τρέχον χειμερινό εξάμηνο το πρόγραμμα «Η γλώσσα των ελληνικών λειτουργικών κειμένων της Ορθοδόξου Εκκλησίας» θα υλοποιηθεί για όγδοη φορά, ενώ το πρόγραμμα «Υμνογραφικά κείμενα της Μ. Εβδομάδος: Γλωσσική προσέγγιση» για έκτη φορά. Η προκήρυξη των Προγραμμάτων βρίσκεται στη σελίδα του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης του Α.Π.Θ., όπου υπάρχουν και περισσότερες πληροφορίες.

Οι αιτήσεις συμμετοχής γίνονται μόνο ηλεκτρονικά από 7/9/2018 μέχρι 7/10/2018, δείτε εδώ για τη γλώσσα των λειτουργικών κειμένων και εδώ για τα υμνογραφικά κείμενα της Μ. Εβδομάδος.

Επίσης οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται την ιστοσελίδα των επιμορφωτικών Προγραμμάτων hymnologica.com