Τα φύκη ως δείκτης καθαρότητας της θάλασσας

26 Μαΐου 2017

Όπου υπάρχει Ποσειδωνία, το νερό είναι καθαρό.

Το καλοκαίρι είναι προ των πυλών και τα δροσερά µπάνια στη θάλασσα μπαίνουν στην ημερήσια διάταξη. Και όµως, δεν είναι λίγες οι φορές που ο αρχικός µας ενθουσιασµός εξανεµίζεται καθώς φτάνουµε στην παραλία και βλέπουµε τη θάλασσα γεµάτη µε τα γνωστά µας φύκια, αυτές τις καφετί µαύρες κορδέλες, που είτε έχουν κατακλύσει την αµµουδιά και δεν έχουµε χώρο να απλώσουµε την πετσέτα µας είτε έχουν χρωµατίσει σκούρο το βυθό της θάλασσας, προκαλώντας µας συνήθως ένα αίσθηµα απέχθειας και φόβου. Γύρω µας, άλλοι απογοητευµένοι λουόµενοι φεύγοντας λένε χαρακτηριστικά «…η θάλασσα είναι βρώµικη, έχει φύκια…». Πόσο όµως ισχύει κάτι τέτοιο;

Η Ποσειδωνία

Ας πάρουµε καλύτερα τα πράγµατα από την αρχή. Τα φύκια αυτά (ή πιο σωστά τα «φύκη» – ενικός το «φύκος»), στην πραγµατικότητα δεν είναι φύκη, αλλά εξελικτικά ανώτερα θαλάσσια φυτά τα οποία ονοµάζονται φυτά του Ποσειδώνα ή Ποσειδωνία (επιστηµονικά Posidonia oceanica).

Η Ποσειδωνία συγγενεύει µε τα φυτά της ξηράς που βλέπουµε γύρω µας, όπως τα σιτάρια, τα καλαµπόκια, οι φοίνικες, οι τριανταφυλλιές κ.ά. Πριν 60 περίπου εκατοµµύρια χρόνια το φυτό αυτό ζούσε στην ξηρά, κοντά στις ακτές, και σιγά-σιγά κατάφερε να προσαρµοστεί στη θάλασσα. Σήµερα, η Ποσειδωνία ζει εντελώς βυθισµένη στο θαλάσσιο νερό.

Όπως και όλα τα ανώτερα φυτά της ξηράς, η Ποσειδωνία έχει ρίζες, βλαστούς, φύλλα, καθώς και άνθη και καρπούς. Έτσι µε τις ρίζες της αγκυροβολεί στην άµµο του θαλάσσιου πυθµένα. Τα φύλλα της µπορεί να φτάσουν το 1 µέτρο µήκος και το χρώµα τους είναι πράσινο. Καθώς όµως τα φύλλα γερνάνε γίνονται σκούρα καφέ και πέφτουν από το φυτό καθώς αυτό βγάζει καινούρια. Τα γερασµένα φύλλα θα παρασυρθούν από το κύµα και θα εκβρασθούν στην αµµουδιά, και ουσιαστικά πρόκειται για αυτές τις καφετί κορδέλες που συναντάµε συχνά στις παραλίες.

Αν και η παρουσία της Ποσειδωνίας προκαλεί σε πολλούς απέχθεια και θεωρούν τα νερά βρώµικα, είναι σηµαντικό να τονίσουµε ότι η Ποσειδωνία είναι ένα θαλάσσιο φυτό που αναπτύσσεται αποκλειστικά σε καθαρά νερά. Όπου υπάρχει Ποσειδωνία σίγουρα η θάλασσα θα είναι καθαρή. Συνεπώς, όταν βλέπετε Ποσειδωνία εκβρασµένη στην αµµουδιά ή και στα ρηχά, τότε κολυµπήστε άφοβα!

Τα φύκη

Αν όµως η Ποσειδωνία δεν είναι φύκος τότε ποια είναι τα φύκη; Τα φύκη (που στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται ως algae, αλλά όλα τα σύνθετα ονόµατα που τα αφορούν χρησιµοποιούν την ελληνική ρίζα phyco- όπως π.χ. Phycology για τη Φυκολογία), είναι εξελικτικά κατώτερα θαλάσσια φυτά που δεν έχουν ρίζες, βλαστούς, φύλλα, άνθη και καρπούς. Τα φύκη είναι και αυτά πολύ κοινά στις θαλάσσιες ακτές, όµως σε αντίθεση µε την Ποσειδωνία, δεν θα τα βρείτε σε αµµουδερές παραλίες αλλά πάνω στα βράχια της θάλασσας. Όσοι λοιπόν αγαπάτε τις βουτιές από τα βράχια ή την κολύµβηση µε µάσκα σε βραχώδεις ακτές σίγουρα θα τα έχετε δει. Είναι αυτά τα µικρά φυτά, συνήθως καφετί χρώµατος, που πολλές φορές µοιάζουν µε µικρούς θάµνους. Το µέγεθός τους είναι µικρό στην Ελλάδα, συνήθως δεν ξεπερνά τα 20 – 30 εκατοστά.

Τα φύκη διαθέτουν µία τεράστια ποικιλία χρωµάτων – εκτός από καφετί φύκη υπάρχουν και πράσινα, κόκκινα, κίτρινα, άσπρα κ.λπ. Οι µορφές τους επίσης ποικίλουν πολύ αφού υπάρχουν είδη που µοιάζουν µε ταινίες ή µικρά φύλλα, µε βεντάλιες ή οµπρέλες, ενώ άλλα θυµίζουν ζελέ.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 600 είδη φυκών. Το σηµαντικό όµως µε τα φύκη είναι ότι αποτελούν πολύ καλούς δείκτες καθαρότητας των νερών και χρησιµοποιούνται από τους επιστήµονες ως βιοδείκτες για τον έλεγχο της ποιότητας της θάλασσας. Η χρήση αυτή των φυκών βασίζεται στο γεγονός ότι υπάρχουν κάποια είδη τα οποία συναντώνται µόνο σε καθαρά νερά ενώ σε ρυπασµένες θάλασσες εξαφανίζονται.

Αντίθετα, υπάρχουν κάποια άλλα είδη φυκών που προτιµούν τα ρυπασµένα νερά. Σε γενικές γραµµές, τα καφετί και σχετικά µεγάλα φύκη αναπτύσσονται σε καθαρές θάλασσες, όπως τα είδη Cystoseira που µοιάζουν µε µικρούς θάµνους ή δεντράκια και έχουν σκληρή υφή. Στην Ελλάδα τα είδη αυτά είναι πολύ κοινά σε µικρά βάθη (0-1 µέτρο) σε καθαρές θάλασσες, και αν τα δείτε πάνω στα βράχια της ακτής θα ξέρετε µε σιγουριά ότι κολυµπάτε σε καθαρά νερά.

[Συνεχίζεται]