Πνεύμα ή σώμα: ένα πανάρχαιο δίλημμα…

Στις αντιλήψεις του μεγάλου φιλόσοφου της Ελεατικής Σχολής, Ξενοφάνη, τον οποίο μάλιστα χαρακτηρίζει ως πλανόδιο ραψωδό που με το οξυδερκές του πνεύμα επέκρινε όποιες από τις αντιλήψεις της εποχής του θεωρούσε ξεπερασμένες, αναφέρεται η Επ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνα Γογγάκη*, στην ομιλία της «Η υπεροχή της πνευματικής δύναμης έναντι της σωματικής ρώμης κατά τον Ξενοφάνη, 2D=2W»

Αναλυτικότερα:

Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (570 – 475 π.Χ.), προσωκρατικός φιλόσοφος της Ελεατικής σχολής, αντιμετώπισε τη ζωή με το οξυδερκές του πνεύμα, επικρίνοντας όποιες αξίες της εποχής του θεωρούσε ξεπερασμένες, όπως την ανθρωπομορφική παράσταση των θεών. Ο ίδιος υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος ο οποίος αμφισβήτησε την αθλητική αξία έναντι της πνευματικής. Ρηξικέλευθος και καινοτόμος, στη 2η ελεγεία του εκφράζει απερίφραστα την προτίμησή του στην πνευματική δύναμη και ειρωνεύεται τους Έλληνες που δίνουν στη σωματική ρώμη υπερβολική σημασία. Κατά τον Ξενοφάνη, η αθλητική νίκη οφείλεται απλά στην ταχύτητα των ποδιών και δεν επιδρά στην πνευματική ζωή της πόλης, ενώ, αντίθετα, επηρεάζει τις ηθικές αξίες της κοινωνίας εκείνος ο οποίος παράγει διανοήματα και ενδιαφέρεται για το κοινό καλό. Προφανώς ο Ξενοφάνης αισθάνεται να αδικείται και διαμαρτύρεται για τη αναντιστοιχία που υπάρχει ανάμεσα στην πραγματική προσφορά των αθλητών και τις μεγάλες τιμές που της αποδίδει το κοινωνικό σύνολο. Είναι χαρακτηριστικό ότι αργότερα ο Σωκράτης στην Απολογία του θα θέσει εκ νέου το ζήτημα αυτό, ενώ και ο Ευριπίδης θα επηρεαστεί από τις ιδέες του Ξενοφάνη, αλλά κι ο Ισοκράτης και άλλοι σοφοί και διανοούμενοι θα επισημάνουν την ανωτερότητα των πνευματικών αξιών εν συγκρίσει προς την αθλητική προσφορά, υποστηρίζοντας οτι η μεγαλύτερη πνευματική αξία που ασκεί σημαντική επίδραση και στο «κοινό καλό» είναι η σωφροσύνη και η απ’ αυτήν προκύπτουσα ωφέλεια.

* Επίκουρη Καθηγήτρια Εθνικού & Καποδιστριακού Παν/μίου Αθηνών. Διδάσκει Εισαγωγή στη Φιλοσοφία και Φιλοσοφία του Αθλητισμού.