Κλεοπάτρα Χαρίτου, Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας
19 Απριλίου 2012Έως τις 6 Μαΐου θα διαρκέσει η ατομική έκθεση φωτογραφίας της Κλεοπάτρας Χαρίτου με θέμα Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας που φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη, στο κτήριο της οδού Πειραιώς.
Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στο σύνολό τους απαριθμούν 228 διαμερίσματα. Σχεδιάστηκαν από τους αρχιτέκτονες Κίμωνα Λάσκαρι και Δημήτρη Κυριακό. Χτίστηκαν το 1933, προκειμένου να στεγάσουν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και το πρώτο δείγμα λαϊκής πολυκατοικίας, ενώ συγκαταλέγονται ανάμεσα στα 113 πιο σημαντικά έργα της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα.
Οι φωτογραφίες της Κλεοπάτρας Χαρίτου αναδεικνύουν την ιστορική και αρχιτεκτονική σπουδαιότητα των Προσφυγικών και την κρυφή από την κοινή θέα ομορφιά τους, υπογραμμίζοντας την πολιτισμική τους αξία.
Ο φωτογραφικός φακός αποτυπώνει τα εσωτερικά των διαμερισμάτων, τα κλιμακοστάσια, αλλά και τα σημάδια της καθημερινότητας των ενοίκων τους, όπως αυτά παρέμειναν καταγεγραμμένα από τότε που οι χώροι εγκαταλείφτηκαν μετά την πώλησή τους στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου το 2001. Οι εικόνες αυτές είναι ίσως τα τελευταία φωτογραφικά ντοκουμέντα που συνδέονται με τη μνήμη των Μικρασιατών προσφύγων, εικόνες που μιλούν τη γλώσσα της λησμονιάς και κάποιες φορές ξεπερνούν τα σύνορα του θέματος, αγγίζοντας κάθε θεατή.
Η έκθεση χωρίζεται σε δύο ενότητες: Τα Κλιμακοστάσια, 50 έγχρωμες φωτογραφίες απεικονίζουν την αρχιτεκτονική των κτηρίων, τα κλιμακοστάσια, αποτυπώνοντας την καλαισθησία και την αρχιτεκτονική καλλιγραφία της εποχής τους και τα Διαμερίσματα, 50 έγχρωμες φωτογραφίες απεικονίζουν τα εσωτερικά των σπιτιών, σκιαγραφούν τις μικρές προσωπικές ιστορίες των ενοίκων, μέσα από τα εναπομείναντα αντικείμενα τους.
Σε ό,τι αφορά στην τεχνική, οι εικόνες εκτυπώνονται σε χαρτί ακουαρέλας, 100% βαμβακερό, χωρίς οξέα, αλκάλια ή λιγνίτη, με απεριόριστη διάρκεια ζωής. Η αισθητική αυτή προσέγγιση συμπλέει με την επιλογή της φωτογράφου να αποφύγει κάθε illustration στοιχείο, το οποίο φαντάζει ξένο προς την ιστορία των Προσφυγικών και την ιστορία των κατοίκων τους. Είναι ένας τρόπος οικειοποίησης του συναισθήματος αναπόλησης και νοσταλγίας για μια ζωή που έχει πλέον κλείσει τον κύκλο της. Το αποτέλεσμα έχει έντονη εικαστική χροιά, παραπέμποντας αισθητικά σε ζωγραφικό πίνακα παρά σε φωτογραφία.
«Οι Προσφυγικές Πολυκατοικίες της Αλεξάνδρας, απεκδυόμενες από τις αρτ ντεκό εφαρμογές της αστικής Αθήνας της ίδιας εποχής, μοιάζουν να έχουν το θάρρος να είναι ο εαυτός τους, καθώς υψώνονται σε παράλληλες σειρές, σαν lego από μπετόν και πέτρα, λειτουργικές εφαρμογές ενός αυστηρού, μηχανιστικού και κλινικά απονευρωμένου Bauhaus. Ο φακός της Κλεοπάτρας Χαρίτου τα περνάει στην αθανασία με τον πιο λεπταίσθητο και διεισδυτικό τρόπο, δινόντάς τους το αποτύπωμα ενός πολύτιμου λίθου εν μέσω μία αστικής θάλασσας ανωνυμίας», γράφει για την έκθεση ο Δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος.
«Αυτό που έχει πετύχει η φωτογράφος Χαρίτου Κλεοπάτρα, είναι να πάρει μια καλαίσθητη φόρμα και να την επενδύσει με μνήμες του εσωτερικού ή ακόμα και του εντερικού -μ’ άλλα λόγια- μια ενδοσκοπική παραλλαγή ενός μοντερνιστικού θέματος. Αυτές οι φωτογραφίες των Προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας είναι φαινομενικά η καταγραφή ενός ενδιαφέροντος χώρο αλλά το θέμα που κρύβεται πίσω απ’ τις φωτογραφίες είναι η ίδια η φωτογράφος, όχι σαν νους που ελέγχει, αλλά σαν μια έμψυχη ουσία που βρίσκεται υπό τον έλεγχο αυτού του ιδιαίτερου χώρου. Η είσοδος σ’ έναν τέτοιο χώρο πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή. Μπορεί να μοιάζουν με φωτογραφίες, αλλά ως﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽ιστοτασβήματάλειτουργούν ταυτόχρονα σαν σχεδιαγράμματα, καθοδηγώντας την προσέγγισή μαςως﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽﷽ιστοτασβήματά – υπάρχει ακόμα και μια φωτογραφία που αποτυπώνει ένα ζευγάρι πατερίτσες: η έσχατη βοήθεια κίνησης σε δύσκολες συνθήκες…», σημειώνει ο Ιστορικός Τέχνης & Φωτογραφίας Ian Jeffrey.
«Τα σπίτια είναι δοχεία ζωής, όπως δοχείο ζωής είναι και το σώμα: είναι το σπίτι μας, είναι ο τόπος της μνήμης και ως έναν τέτοιον τόπο αντιμετώπισα τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας· σαν ανθρώπινα σώματα μέσα στα οποία ψηλάφησα τη μνήμη και συνάντησα ενδείξεις ζωής, παρά την εγκατάλειψη και την παρακμή», γράφει η Κλεοπάτρα Χαρίτου για τη δουλειά της, η οποία εργάστηκε πάνω στο θέμα αυτό γύρω στα 10 χρόνια.