Η ακανόνιστη περιστροφή της Γης «μεγαλώνει» τον χρόνο

2 Ιουλίου 2012

Το περασμένο Σάββατο ο χρόνος «μεγάλωσε», αφού η διεθνής υπηρεσία που κρατά συγχρονισμένα τα ρολόγια όλου του κόσμου προσέθεσε ένα επιπλέον δευτερόλεπτο στο τελευταίο λεπτό της 30ης Ιουνίου 2012 (συγκεκριμένα στις 23:59:59). Ενώ λοιπόν θα έπρεπε τα ρολόγια να περάσουν από τις 23:59:59 της 30ης Ιουνίου στο 00:00:00 της επόμενης μέρας, πρώτα έδειξαν 23:59:60 και κατόπιν πέρασαν στο 00:00:00 της 1ης Ιουλίου.

Μια πλήρης περιστροφή της Γης περί τον άξονά της, διαρκεί θεωρητικά 24 ώρες (86.400 δευτερόλεπτα), στην πραγματικότητα όμως, λόγω της αλληλεπίδρασης του πλανήτη με τη Σελήνη, αλλά και λόγω γεωλογικών παραγόντων, η ταχύτητα περιστροφής παρουσιάζει διακυμάνσεις, ανεπαίσθητες μεν, υπαρκτές δε. Αυτό σημαίνει ότι το ημερονύκτιο (24ωρο) μπορεί να «μεγαλώνει» κατά κάποια κλάσματα του δευτερολέπτου. Οπότε, η λεγόμενη Συντονισμένη Παγκόσμια Ώρα (UTC = Coordinated Universal Time), η οποία βασίζεται στη Διεθνή Ατομική Ώρα (TAI International Atomic Time), πρέπει να ρυθμίζεται από καιρό σε καιρό έτσι ώστε να παραμένει συγχρονισμένη με την αστρονομική ώρα UT1 (Universal Time 1)που βασίζεται στην περιστροφή της Γης.

Η Διεθνής Ατομική Ωρα (TAI), που μετράται από τα λεγόμενα ατομικά ρολόγια (που βρίσκονται σε 70 εργαστήρια σε όλο τον κόσμο), με ακρίβεια δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου, σταδιακά αποκλίνει από την αστρονομική ώρα, η οποία μετράται με βάση τη θέση του Ήλιου και ορισμένων κβάζαρ στον ουρανό. Κάθε φορά που η διαφορά ανάμεσα στην UTC και την UT1 υπερβαίνει ένα όριο (τα 9 δέκατα του δευτερολέπτου), η Διεθνής Υπηρεσία Περιστροφής της Γης και Συστημάτων Αναφοράς (IERS) ανακοινώνει την προσθήκη ενός εμβόλιμου δευτερολέπτου.

Θυμίζουμε ότι η Μέση Ώρα Γκρίνουιτς (GMT) αντικαταστάθηκε το 1970 από την UTC (που όπως είπαμε βασίζεται στα ατομικά ρολόγια) και την UT1 που βασίζεται στην περιστροφή της Γης.

Με αυτές τις κεραίες που βρίσκονται στο Kokee Park της νήσου Kauai (μέρος του νησιωτικού συμπλέγματος της Χαβάης), η NASA πραγματοποιεί τακτικές μετρήσεις VLBI (Very Long Baseline Interferometry) που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό της παγκόσμιας ώρας UT1 (Universal Time 1). Φωτ: NASA - U.S. Navy/PMRF

Από το 1972 (οπότε άρχισε να εφαρμόζεται η προσθήκη εμβόλιμων δευτερολέπτων) μέχρι σήμερα έχουν προστεθεί συνολικά 25 δευτερόλεπτα. Με βάση δε το γεγονός ότι η ταχύτητα περιστροφής της Γης είναι στην ακανόνιστη, τα εμβόλια δευτερόλεπτα έρχονται και αυτά σε ακανόνιστα διαστήματα: οι τελευταίες τρεις διορθώσεις ήταν το 2008 (31 Δεκεμβρίου), το 2005 και το 1998.

Η διόρθωση της ώρας έχει προκαλέσει διαφωνίες μεταξύ των χωρών-μελών της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών του ΟΗΕ, καθώς κάθε φορά που προστίθεται ένα δευτερόλεπτο, τα ρολόγια των υπολογιστών πρέπει να ρυθμίζονται χειροκίνητα και να λαμβάνεται υπόψη αυτή η αλλαγή σε μια σειρά νευραλγικούς τομείς (δορυφόροι GPS, δίκτυα υπολογιστών κ.ά). Κάποιοι λοιπόν προτείνουν την κατάργησή της UTC και την αντικατάσταση της με την ΤΑΙ. Εφ’ όσον συνεχιστεί η συνύπαρξη των δύο παγκοσμίων ωρών, η μεταξύ τους διαφορά θα φτάσει τα 25 λεπτά σε 500 χρόνια.