Ανακαλύφθηκε ο μακρινότερος σπειροειδής γαλαξίας

29 Αυγούστου 2012

Σαν τριαντάφυλλο μέσα σε ζιζάνια, ένας εντυπωσιακός σπειροειδής γαλαξίας έχει αναδυθεί στο πεδίο της γνώσης μας, κοντά στην άκρη του παρατηρήσιμου σύμπαντος. Τον αρχαιότερο και μακρινότερο σπειροειδή γαλαξία που έχουν δει ποτέ άνθρωποι στο Σύμπαν, αντίκρισαν για πρώτη φορά Αμερικανοί και Καναδοί αστρονόμοι. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 10,7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, κοντά στις εσχατιές του ορατού σύμπαντος, πολύ πιο μακριά και πιο πίσω στο χρόνο από ότι θεωρούσαν έως τώρα δυνατό οι επιστήμονες για ένα τέτοιου είδους γαλαξία.

Η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια φωτογράφισης πολύ μακρινών γαλαξιών από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ». Ο νέος γαλαξίας, με την ονομασία Q2343-ΒΧ442, που παρατηρήθηκε στην κατεύθυνση του αστερισμού του Πήγασου όπως ήταν τρία περίπου δισεκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, είναι πολύ παλαιότερος και πολύ πιο απομακρυσμένος, κατά αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια, σε σχέση με τους έως τώρα σπειροειδείς γαλαξίες που έχουν ανακαλυφθεί.

Οι επιστήμονες επίσης έχουν ήδη βρει ενδείξεις για μία τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο του ασυνήθιστου γαλαξία, ο οποίος έχει διάμετρο περίπου 50.000 ετών φωτός, λιγότερο δηλαδή από τη μισή του δικού μας Γαλαξία. Διαπιστώθηκε επίσης ότι φιλοξενεί περισσότερο αέριο και γεννά πολύ πιο νέα αστέρια σε σχέση με το δικό μας Γαλαξία.

Σήμερα, περίπου τα δύο τρίτα του συνόλου των φωτεινών γαλαξιών είναι σπειροειδείς. Αυτοί οι γαλαξίες έχουν πολλά νέα άστρα, ενώ οι ελλειπτικοί γαλαξίες περιλαμβάνουν συνήθως πιο παλιά άστρα. Οι σπειροειδείς έχουν ταχύτατα περιστρεφόμενους δίσκους, των οποίων τα αστέρια και τα νέφη του αερίου, ωστόσο, κινούνται αργά σε σχέση με τη γειτονική τους ύλη, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του σπειροειδούς σχήματος. Στο μακρινό παρελθόν, όμως, αυτό το φαινόμενο δεν λάμβανε χώρα καθόλου συχνά, οπότε οι σπειροειδείς γαλαξίες ήταν εξαιρετικά σπάνιοι. Καθώς λοιπόν οι αστρονόμοι στρέφουν την προσοχή τους σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, δηλαδή πίσω στο χρόνο, είναι σχεδόν απίθανο να συναντήσουν τέτοια αντικείμενα. Έτσι, όταν οι αστρονόμοι εντόπισαν για πρώτη φορά σπειροειδή δομή σε μια τόσο μακρινή απόσταση, νόμισαν ότι δεν είχαν υπολογίσει σωστά την απόσταση.

Αυτή η απρόσμενη και σημαντική ανακάλυψη είναι πιθανό να οδηγήσει σε αναθεώρηση των αντιλήψεων για τη δημιουργία των γαλαξιών στο πρώιμο σύμπαν και μπορεί να προσφέρει ενδείξεις για την προέλευση της δομής στους σπειροειδείς γαλαξίες γαλαξίες γενικά. Οι αστρονόμοι πίστευαν ότι είναι αδύνατο να υπάρξει γαλαξίας με καλοσχηματισμένους σπειροειδείς βραχίονες στην ταραχώδη «παιδική» ηλικία του σύμπαντος, όταν κοσμικά νέφη και άστρα συγκρούονταν, κάτι που δεν άφηνε εύκολα περιθώριο για συμμετρικές γαλαξιακές δομές.

Οι ειδικοί πάντως πιστεύουν ότι ίσως είναι νωρίς ακόμη για να εκτιμήσουμε τα στοιχεία που μπορεί να προσφέρει αυτή η ανακάλυψη. Ένα από αυτά μάλλον συνίσταται στη διαδικασία κατά την οποία οι σπειροειδείς βραχίονες ωθούν υλικό προς το κέντρο του γαλαξία. Εκτιμάται επίσης ότι γενικότερα μπορεί να προσφέρει στοιχεία για μια διαφορετική συμπεριφορά των σπειρών σχετικά με αυτή που παρατηρείται στις πιο κοντινές περιοχές του Σύμπαντος. Οι πρώτες ερμηνείες, ακόμη, της σπειροειδούς δομής του γαλαξία τη θέλουν να οφείλεται στην επίδραση του βαρυτικού πεδίου ενός μικρότερου συνοδού γαλαξία. Κάτι αντίστοιχο πιστεύεται πως συνέβη και στην περίπτωση του πρώτου σπειροειδούς γαλαξία που εντοπίστηκε, του «γαλαξία της Δίνης» (είχε ανακαλυφθεί το 1773 και διαπιστώθηκε πως ήταν σπειροειδής το 1845). Ωστόσο, σ’ αυτήν την περίπτωση, οι βραχίονες δεν θα έπρεπε να είναι τρεις (όπως παρατηρούμε τώρα), αλλά δύο. Η διαφορά μάλλον θα πρέπει να αποδοθεί στη μεγάλη ποσότητα του αερίου που διαθέτει αυτός ο γαλαξίας.

Πιστεύεται ακόμη ότι ο αρχαίος αυτός γαλαξίας, στα 11 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια που έκανε το φως του να έρθει σ’ εμάς, δεν θα έχει παραμείνει ο ίδιος. Το πιθανότερο είναι να έχει συγκρουστεί με κάποιον μεγάλο γαλαξία της γειτονιάς του και να απέκτησε ένα ελλειπτικό σχήμα χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Κάτι αντίστοιχο μάλλον περιμένει και το δικό μας Γαλαξία, ο οποίος θα συγκρουστεί με αυτόν της Ανδρομέδας σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια…

Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τις ιστοσελίδες: news.sciencemag.org και www.theinsider.gr