«Από το ορατό στο Αόρατο και από τις εικόνες στην Εικόνα»

23 Ιανουαρίου 2013

Η ραγδαία αύξηση των εκδόσεων στα χρόνια μας επηρέασε και τους τίτλους των χριστιανικών βιβλίων, στους οποίους σημειώθηκε ένας εκδοτικός πληθωρισμός. Η ποιότητα όμως του περιεχομένου δεν υπήρξε πάντοτε ανάλογη της εκδοτικής πληθώρας. Ο αναγνώστης ανικανοποίητος εύκολα κατέληγε στην αίσθηση της πλήξης ή της ανίας που προκαλούσαν ορισμένα από τα χριστιανικά κείμενα. Έστρεφε έτσι το βλέμμα προς την άβυσσο της θύραθεν γραμματείας.

Βέβαια υπήρξαν εξαιρέσεις. Μία τέτοια εξαίρεση αποτελεί το βιβλίο του ορθόδοξου Ελβετού ιερέα π. Μιχαήλ Κενώ με τίτλο:  «Από το ορατό στο αόρατο και υπότιτλο από τις εικόνες στην εικόνα». Πρόκειται για δυνατό δοκίμιο πάνω στο φαινόμενο του καταιγισμού των εικόνων, και της ορθόδοξης εικόνας που στις μέρες μας χάνοντας τη δυναμική της κινδυνεύει να λάβει το χαρακτήρα μουσειακού είδους.

 Το βιβλίο δεν έχει πολεμικό ή απολογητικό σκοπό. Είναι γραμμένο με οικονομία, χωρίς να υστερεί σε νοηματικό πλούτο.

Με λίγα λόγια η σύγχρονη εικόνα που έχει τις ρίζες της στον ευρωπαϊκό ανθρωπισμό, στην Αναγέννηση, αλλά και στην μεταμοντέρνα εποχή διαθέτει την ιδεολογία της,  η οποία μπορεί να έχει παγανιστική ρίζα, τα εκφραστικά της μέσα (μοντάζ) και τους μεγάλους μύστες της όπως οι Kadinsky και Kubrick. Αν ο άνθρωπος είναι ό,τι τρώει (νηπτική άποψη) τότε δεν θα είναι υπερβολή να πούμε ότι είναι και ό,τι βλέπει. Η εικόνα απογεμίζει όχι μόνο το μυαλό αλλά και την καρδιά φορτώνοντάς την με άχρηστο υλικό. Είμαστε αυτό που βλέπουμε. Καταναλώνουμε έναν άπειρο συνδυασμό εικόνων, γαστρονομικά εμπλουτισμένο που, όχι σπάνια, καταλήγει μακροχρόνια ψυχικό έλκος, ειδικά στις νεανικές ηλικίες. Κυρίως τα μικρά παιδιά και οι έφηβοι είναι οι ηλικίες υψηλού κινδύνου αφού ο ιός μιας μολυσμένης εικόνας εύκολα τους προσβάλλει και δύσκολα τους αφήνει. Η θεραπεία κατά τον συγγραφέα βρίσκεται στην θέα του γνήσια  οντολογικού, μυσταγωγικού εικονισμού. Πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα στην απόδοση τιμής στις εικόνες ή την ειδωλοποίηση. Η πρώτη συνιστά θεραπεία της ψυχής ενώ η δεύτερη βλάβη με πολλές προεκτάσεις. Ας θυμηθούμε την ιστορία των Ισραηλιτών με τον χάλκινο όφι στην έρημο.

Γιατί όμως η επέλαση των εικόνων; Είναι κοινό μυστικό ότι οι εγκόσμιες δυνάμεις γνωρίζουν για τη φυσική και μεταφυσική διάσταση της εικόνας. Δεν είναι απλά ψυχαγωγική η λειτουργία των εικόνων αλλά ανάλογα παίζει ένα ρόλο-κλειδί στην ακόμη μεγαλύτερη μάχη που γίνεται για την σωτηρία των ψυχών. Η ανθρωπότητα είναι έρμαιο των μεγάλων θεαμάτων και χρειάζεται ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά μια δογματική προστασία. Αν ο μεσαιωνικός χριστιανισμός απέρριψε την ανεικονική εισβολή του βραχμανο-μαθηματικού απείρου και της ειδωλολατρίας, ο σύγχρονος κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με το παράδοξο συνασπισμό τους. Ο απειροστικός συνδυασμός του (0)-(1) δίνει απίστευτες δυνατότητες εικονοπλασίας. Ειδικά στο κυβερνοσύστημα. Τέχνη, εικόνα και λόγος είναι μέσα προσβάσιμα στον καθένα αφού έχει χαθεί ένας παλιότερος συντελεστής δυσκολίας: η δογματικό-αναλογική τους υπόσταση. Έτσι η απίστευτη σύγκρουση της εποχής της εικονομαχίας στο Βυζάντιο δεν ήταν ένα ιστορικό φαινόμενο με ημερομηνία λήξης, καθώς η δύναμη και η επιρροή της εικόνας στον άνθρωπο δεν απόλειψε ποτέ. Σκεφθείτε ότι δεν είναι και λίγη η τιμή που αποδίδεται στους stars του Hollywood, αφού ο προτεσταντικός κόσμος μέσα από την οντολογική του τσιγκουνιά κατάφερε να προσγειώσει τη λατρεία της εικόνας στο εντελώς φυσικό επίπεδο. Στη θέση του προσκυνητή μπαίνει ο θεατής και του αγίου ο ηθοποιός. Οι διάσημοι πλέον  πρωταγωνιστές ασκούν την φιλανθρωπία στις πονεμένες γωνιές του πλανήτη. Το θέμα δεν εξαντλείται. Περισσότερα στο βιβλίο του π. Μιχαήλ Κενώ που σεμνά δίνει μια ανταπόκριση από το μέτωπο των εικόνων.

Η εικόνα μπορεί να είναι και φάρμακο και φαρμάκι. Απομένει στον αναγνώστη ή στον θεατή να διαλέξουν.