Ιβάν Μπούνιν: «Η ζωή του Αρσένιεφ»

Σ’ ένα εκτενέστατο αφήγημα ο γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό Ρώσσος λογοτέχνης Ιβάν Μπούνιν (1870-1953) παρουσιάζει τις αναμνήσεις της νεανικής ζωής του Αρσένιεφ, όπου «ίσως να υπάρχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία».

Από την άποψη της θεματολογίας, το αφήγημα συνοψίζει τα βασικά θέματα ολοκλήρου, μπορώ να πω, του έργου του Μπούνιν. Εκφράζει την αγάπη του για την Ρωσσία (σ. 323), ενώ δίνει ορισμένα χαρακτηριστικά του Ρώσσου όπως είναι «η ροπή προς την αυτοκαταστροφή» (σ. 56) η «το επαναστατικό πνεύμα» (σ. 109). Πάντως ο συγγραφέας κάνει λόγο για μία «Ρωσσία που έχει χαθεί για πάντα» (σ. 195), ενώ ο ήρωας-συγγραφέας ζει ήδη στην Γαλλία (σ. 243).

Οι αναμνήσεις του Αρσένιεφ-Μπούνιν αφορούν, επίσης, στο θέμα του έρωτα, των πρώτων ερωτικών σκιρτημάτων στην ζωή του. Αλλά η ζωή του ήρωα-συγγραφέα διακρίνεται και τα από τα αισθήματα της μοναξιάς και της θλίψεως (σ. 17, σ. σ. 78, σ. 101, σ. 117, σ. 205, σ. 281, σ. 305, σ. 322), αισθήματα που αναμφιβόλως εκφράζονται σε όλην την λογοτεχνική παραγωγή των Ρώσσων συγγραφέων του 19ου και του 20ου αι.

Δεν μπορώ να μην αναφερθώ και στην απλή και πηγαία θρησκευτικότητα του ήρωα-συγγραφέα, ο οποίος παρακολουθεί με ιδιαίτερη ευλάβεια τους εσπερινούς του Σαββάτου η τις ακολουθίες της Μεγ. Εβδομάδας. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Κάτω από τους χαμηλούς τρούλους, μες στη σιγή, τη ζεστασιά και το μισοσκόταδο, στέκομαι αποκαμωμένος φορώντας το μακρύ παλτό μου κι ακού την ταπεινή παράκληση που κρύβει θλίψη και αγωνία: κατευθυνθήτω η προσευχή μου η την αργή, γλυκιά, ψαλμωδία: Φως ιλαρόν αγίας δόξης αθανάτου Πατρός…» … Έπειτα, καθώς σκύβω να γονατίσω, πάντα μου φέρνει μελαγχολία η μυστηριακή εκείνη στιγμή, όταν και πάλι για λίγο στην εκκλησία βασιλεύει απόλυτη σιωπή και τα κεριά σβήνουν…» (σ. 101). Ο ήρωας-συγγραφέας επαναλαμβάνει ότι η απλή ατμόσφαιρα της εκκλησιαστικής ακολουθίας είναι «μελαγχολική αλλά και γιορταστική» (σ. 322).

Οι αναμνήσεις των νεανικών χρόνων στην «Ζωή του Αρσένιεφ» δίνουν όψεις της Ρωσσίας «μιας άλλης εποχής». Αυτοβιογραφικό η όχι, το αφήγημα δεν στερείται της λογοτεχνικής αξίας και της περιγραφικής δυνάμεως (βλ. ενδεικτικώς σ. 40, σσ. 126-128, σσ. 196-197, σ. 274). Θα έλεγα ότι «Η ζωή του Αρσένιεφ» είναι ο μακρινός αντίλαλος της λογοτεχνικής παραγωγής των Ρώσσων κλασσικών του 19ου αι., ιδιαιτέρως δε του Πούσκιν, του Γκόγκολ και του Τολστόϊ, των οποίων μάλιστα αποσπάσματα θα συναντήσει ο αναγνώστης σε πολλές σελίδες του έργου.