Στυλιανή Χ. – Εγκλήματα και τιμωρία

Στέφανος Ευαγγελίδης, Στυλιανή Χ., Εγκλήματα και τιμωρία, Εκδόσεις Αρμίδα, Λευκωσία 2012, σελ. 135.

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας Στ. Ευαγγελίδης αναδεικνύει τις παραμέτρους ενός στυγερού εγκλήματος που διαπράχθηκε στην Αγγλία κατά το 1954. Διότι, όπως φαίνεται, δεν πρόκειται για ένα έγκλημα που είναι αποτέλεσμα μιας διαφωνίας μεταξύ της πεθεράς, της Στυλιανής Χριστοφή, και της νύφης της (σσ. 19-20), αλλά για την πράξη ενός ανθρώπου ψυχικά διαταραγμένου, όπως αποδεικνύει και η σχετική έκθεση του αρχιάτρου Δρ Christie που εξέτασε την κατηγορουμένη (σσ. 47-49). Δυστυχώς η έκθεση του αρχιάτρου δεν ελήφθη υπ’ όψιν (σκοπίμως;) από τις δικαστικές Αρχές.

Στο σημείο αυτό και ενώ συνεχίζονται οι καταθέσεις των μαρτύρων, γίνεται γνωστό δια των εφημερίδων ότι η Στυλιανή Χριστοφή είχε διαπράξει και μία άλλη δολοφονία μερικές δεκαετίες νωρίτερα, κατά το 1925, της πεθεράς της Μαρίας Κούλλα, και μάλιστα με την συνέργεια δύο άλλων γυναικών του χωριού Ριζοκαρπάσου της Κύπρου, πράξη για οποία εντούτοις είχε τότε αθωωθεί ελλείψει στοιχείων (σσ. 57-58).

Αφού ο συγγραφέας παραθέσει ορισμένα γενικά στοιχεία για την θανατική ποινή (σ. 62κεξ), για τις επιστολές που έστειλε και έλαβε μέχρι την εκτέλεσή της η Στυλιανή η Στυλλού, όπως την αποκαλούσαν (σσ. 73-81) και αναφερθεί και στις διαμαρτυρίες προ της εκτελέσεώς της εκ μέρους κάποιων διαμαρτυρομένων εναντίον της εσχάτης των ποινών (σ. 97), δείχνει ορισμένες αξιοσημείωτες παραμέτρους της εν λόγω υποθέσεως.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η υπόθεση της Στυλλούς απασχόλησε την Βουλή των Κοινοτήτων της Αγγλίας, αφού βουλευτές του Εργατικού Κόμματος τάχθηκαν υπέρ της παροχής χάριτος προς την κατηγορουμένη (σ. 101κεξ). Εάν μάλιστα ληφθεί υπ’ όψιν ότι τα γεγονότα που καταγράφει ο Στ. Ευαγγελλίδης, συμβαίνουν λίγο πριν από την έναρξη του Αγώνα των Κυπρίων εναντίον των Άγγλων αποικιοκρατών, τότε δικαιολογημένα μπορεί να συμφωνήσει κανείς με την ερμηνεία ότι η απόφαση του δικαστηρίου (και τελικά της τότε κυβερνήσεως) ήταν «ένα μήνυμα της σκληρής στάσης που επρόκειτο να ακολουθήσει η Βρετανία απέναντι στους Κυπρίους» (σ. 116).

Από την παράθεση των στοιχείων είναι βέβαιο ότι η Στυλιανή Χριστοφή δολοφόνησε την νύφη της, αλλά το έγκλημα «δεν ήταν προμελετημένο» (σ. 124). Όμως, δεν ελήφθη υπ’ όψιν από ένα δικαστήριο που εφήρμοζε νόμους απαρχαιωμένους, η ψυχική κατάσταση της κατηγορουμένης (πβ. σ. 113). Προφανώς οι νόμοι αυτοί ήσαν τελείως αμείλικτοι προς ένα άτομο μειωμένων διανοητικών ικανοτήτων και ψυχικής ανισορροπίας (πβ. σ. 126).

Οπωσδήποτε ο υπότιτλος του βιβλίου, που παρουσιάζω σήμερα, «εγκλήματα και τιμωρία» παραπέμπει στο περίφημο «Έγκλημα και τιμωρία» του μεγάλου Ρώσσου μυθιστοριογράφου Φ. Ντοστογιέφσκι. Έχει ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο Ντοστογιέφσκι στηρίχθηκε σε ένα πραγματικό γεγονός, την δολοφονία ενός τοκογλύφου κατά το 1861-62 και εν συνεχεία μας έδωσε ένα λογοτεχνικό αριστούργημα. Αλλά ο Ρασκόλνικοφ δεν φαίνεται να έχει κάποια ψυχική διαταραχή που τον οδηγεί στην διάπραξη του συγκεκριμένου εγκλήματος. Ακριβέστερα η ερμηνεία της πράξεως του Ρασκόλνικοφ θα πρέπει συσχετισθεί με την υπέρβαση των ορίων που θέτουν ο νόμος και η ελευθερία, (πράγμα που δείχνει και η διπλή ετυμολογία της λέξεως prestupleniye = έγκλημα, υπέρβαση), μέσα στην κοινωνία (βλ. αναλυτικώς Δ. Μπαλτάς, Ντοστογιέφσκι. Ζητήματα φιλοσοφικής ανθρωπολογίας, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2010, σσ. 95-98).

Σε μία γενική αποτίμηση, θα τονίσω ότι η γραφή του Στ. Ευαγγελίδη είναι απλή, ανεπιτήδευτη, και συγχρόνως συναρπαστική. Το κείμενό του θυμίζει ένα καλά τεκμηριωμένο ρεπορτάζ που κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την αρχή μέχρι το τέλος, έστω κι αν πολλά από τα ζητήματα της υποθέσεως μένουν, και ίσως παραμείνουν και στο μέλλον, αναπάντητα.