Le Christ philosophe

Στο βιβλίο αυτό ο Frédéric Lenoir, ιστορικός των θρησκειών και διευθυντής του περιοδικού «Le Monde des religions», παρακολουθεί ιστορικά και κριτικά την ιστορία του χριστιανισμού μέχρι τον 20ο αι.

Frédéric Lenoir, «Le Christ philosophe», Plon, 2007, σελ. 306

Το βιβλίο του Fr. Lenoir έχει μεταφρασθεί και στην ελληνική:

«Ο Χριστός φιλόσοφος», μετ. Αιμ. Βαλασιάδης, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2010, σελ. 368

Παραδέχεται ο συγγραφέας ότι ο τίτλος του βιβλίου του είναι «κάπως παράδοξος» (σ. 21), όπως και ο όρος «χριστιανική φιλοσοφία» (ομοίως σ. 21), ο οποίος πάντως χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα (και χρησιμοποιείται ακόμη) στην Ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας.

Παράλληλα ο σ. ισχυρίζεται ότι «ο Χριστός άνοιξε ένα νέο πνευματικό δρόμο», «ελευθερώνοντας την ανθρώπινη ύπαρξη από το βάρος των παραδοσιακών θρησκειών» (σ. 25).

Σημειωτέον γενικώς ότι τα κεφάλαια II και V του βιβλίου έχουν ένα φιλοσοφικό περιεχόμενο, ενώ τα κεφάλαια IV, VI και VII περιέχουν κυρίως στοιχεία ιστορικά. Η βιβλιογραφία που χρησιμοποιεί ο σ. σε όλα τα κεφάλαια, είναι εξαιρετικώς περιορισμένη.

Εκ των αναφερθέντων κεφαλαίων στο δεύτερο, το επιγραφόμενο «Η φιλοσοφία του Χριστού», επεξηγεί, τρόπον τινά, τον τίτλο του βιβλίου. Ο σ. ερμηνεύει τον θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού ως «ένα πέρασμα σε μία άλλη διάσταση της ζωής» και ως «την ελπίδα των χριστιανών» (σ. 69) αντιστοίχως. Αναφέρεται δε εκτενώς (σσ. 74-94) ο Lenoir στην ηθική του Χριστού (λ.χ. στην ατομική ελευθερία, στην χειραφέτηση της γυναίκας, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην διάκριση των εξουσιών, στην θεωρία της μη αντιστάσεως, ακόμη δε και στην έννοια του προσώπου).

Από τα ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου είναι το επιγραφόμενο «Από τον χριστιανικό στον άθεο ουμανισμό».

Διατείνεται ο Lenoir ότι «ο χριστιανικός ουμανισμός βεβαιώνει την αυτονομία του ατόμου» (σ. 173), καθ’ όσον ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει μεταξύ του καλού και του κακού, να ζήσει σαν ένας άγγελος η σαν ένας κτήνος (σ. 172).

Αντιθέτως, στο πλαίσιο του αθέου ουμανισμού η θρησκεία θεωρείται «σαν ένα εμπόδιο στην πραγματοποίηση της αυθεντικής ατομικής και κοινωνικής προόδου» (σ. 188). Εν συνεχεία ο σ. καταγράφει την κριτική του Φόϋερμπαχ, του Μαρξ και του Φροϋντ. Νομίζω ότι την καλύτερη κριτική παρουσίαση του εν λόγω ζητήματος θα την βρει ο αναγνώστης στο έργο «Le drame de l’ humanisme athée» (Oeuvres Completes τ. II, Παρίσι 2007) του H. de Lubac.

Για τους μελετητές της «νεωτερικότητας» και της λεγομένης «μετανεωτερικότητας» είναι χρήσιμες οι σελίδες που αφορούν στην ιδέα της προόδου (σσ. 200-206) και στις «χριστιανικές ρίζες της Ευρώπης» (σσ. 221- 231).

Εάν πράγματι οι «χριστιανικές Εκκλησίες έχουν χάσει την επίδραση που ασκούσαν στους κοινωνίες ανά τους αιώνες (σ.  239), αυτό, κατά τον συγγραφέα, δεν σημαίνει ότι οι αποδομητικές θεωρίες (λ.χ. του M. Onfray) έχουν να προτείνουν κάτι στην «θέση του Δεκαλόγου η της καντιανής ηθικής» (σ. 263).

Το βιβλίο του Fr. Lenoir αρχίζει με τον «Μύθο του Μεγάλου Ιεροεξεταστή» του Ντοστογιέφσκι και ολοκληρώνεται με την αφήγηση της συνάντησης του Χριστού με την Σαμαρείτιδα. Οι δύο συναντήσεις δείχνουν, νομίζω, την ανατρεπτική διάσταση (πβ. σ. 299) των λόγων του Χριστού.

Παρά τις αντιρρήσεις που μπορεί να διατυπώσει κανείς στα ιστορικά (ακόμη και στα φιλοσοφικά) ζητήματα, το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα, είναι ενδιαφέρον και από μιας απόψεως επίκαιρο.