Ο Αίσωπος, ο Γράββαλος και η κατάκτηση της μέσης οδού

Στη Δημοτική Πινακοθήκη Λαμίας «Αλέκος Κοντόπουλος», από τις 23 Απριλίου έως τις 20 Ιουνίου 2013, εκτίθενται 55 χαλκογραφίες του ζωγράφου- χαράκτη  Παναγιώτη Γράββαλου, από τη μόνιμη συλλογή της Πινακοθήκης. Τα θέματα ποικίλλουν, συγκροτώντας διάφορες ενότητες, όπως αγριολούλουδα και Ελληνική φύση, προσωπογραφίες μεγάλων μορφών των Γραμμάτων και των Τεχνών, Ελληνικές πόλεις, αρχαία στάδια και άλλα.

Ανάμεσα στα έργα της Έκθεσης,  ξεχωρίζει η θεματική ενότητα με τους   Μύθους του Αισώπου, την οποία απαρτίζουν 8 εξαίρετης ομορφιάς χαλκογραφίες. Οι 7 αφορούν συγκεκριμένους μύθους, όπως η «Χελώνα και ο Λαγός», «Ζευς και Φίδι», «Το Ελάφι στην πηγή και το Λιοντάρι» και άλλα, ενώ στη μία εικονίζεται ο Αίσωπος μαζί με τις μορφές των ζώων που παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στους μύθους του, όπως η χελώνα, ο λαγός, η αλεπού, ο αετός.

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό των χαλκογραφιών του Παναγιώτη Γράββαλου, είναι η επιμελημένη σχεδίαση του θέματός του, ακόμη και στην πιο μικρή και ασήμαντη λεπτομέρειά του.  Το σχέδιό του, περιγραφικό και ρεαλιστικό, προσδίδει στα έργα του κλασικότητα και διαχρονικότητα.

Η χρήση του χρώματος γίνεται πάντοτε σε άμεση σχέση με το σχέδιο και συνήθως αφορά σε τονικότητες ενός χρώματος, εκφράζοντας την εξισορρόπηση αισθήματος και λόγου, σε μια απολλώνεια απόδοση μέτρου και ρυθμού. Συνθέσεις που υλοποιούν εικαστικά το μέτρο και τη μεσότητα, ως ποιοτικών χαρακτηριστικών της αρετής, υπενθυμίζοντάς μας την Αριστοτελική διατύπωση: «μεσότης τις, άρα εστίν η αρετή». Μεσότητα, όχι με την έννοια της μετριότητας, αλλά με την έννοια μιας κατακτημένης ισορροπίας  που εμποδίζει την παρεκτροπή, είτε σε ένα ψυχρό ορθολογισμό, είτε σε ένα άμορφο πάθος.

Ο Γράββαλος με τις χαράξεις του, αφήνει δημιουργίες που βρίσκουν τα παράλληλά τους στο ύφος και το ήθος της αρχαίας ελληνικής τέχνης της κλασικής περιόδου. Δωρικότητα στο σχέδιο, ιωνικότητα στη χάρη και τον υποβόσκοντα λυρισμό.  Αρμονικός συγκερασμός, επιθυμητή «ευκρασία», ως ιδεώδες της ανθρωπιστικής παιδείας και ως πνευματική κατάκτηση γνωστή από τον «Ηνίοχο» των Δελφών, μέχρι τη «Νίκη» του Μιχαήλ Αγγέλου.

Ένα πρόσθετο στοιχείο που κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες τις χαλκογραφίες με τους Μύθους του Αισώπου, είναι η μετατροπή του μύθου σε εικόνα, η αφαίρεση των λεκτικών στοιχείων και η ενσωμάτωσή τους ως σημαινόντων και σημαινομένων, σε μια απεικόνιση που έτσι μοιάζει σιβυλλική και καλεί το θεατή να την αποκρυπτογραφήσει. Να μαντέψει τον κρυμμένο μύθο και στη συνέχεια να αναγνωρίσει στα επιμέρους στοιχεία της εικόνας, τα κρυμμένα νοήματα.

Για παράδειγμα, στο έργο «Ο Βοριάς και ο ‘Ηλιος», τα δύο στοιχεία της Φύσης μαλώνουν για το ποιος είναι δυνατότερος. Πεδίο άσκησης της διαμάχης, είναι ο άνθρωπος που στέκεται στο μέσον της σύνθεσης, ενώ οι δύο αντιμαχόμενες δυνάμεις διαγκωνίζονται ποια θα καταφέρει να τον κάνει να γδυθεί. Ο Βοριάς αρχίζει να φυσάει, αλλά το μόνο που πετυχαίνει είναι να κάνει τον άνθρωπο να τυλίγεται όλο και πιο σφιχτά στο ρούχο του.

Αντίθετα ο Ήλιος, σταδιακά και λίγο- λίγο κάνει τον οδοιπόρο να βγάλει τα ρούχα του και να κολυμπήσει στο ποτάμι. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Αίσωπο, ο μύθος διδάσκει ότι η μετριοπάθεια και η πειθώ είναι πιο αποτελεσματικές από τις ακρότητες και τη βία, συνεισφέροντας κι αυτός με τον τρόπο του στη συνειδητοποίηση και  κατάκτηση της μεσότητας.

Βιογραφικό του καλλιτέχνη 

Ο Παναγιώτης Γράββαλος γεννήθηκε στη Λαμία το 1933. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δασκάλους τους Γιάννη Μόραλη και Σπύρο Παπαλουκά. Αποφοίτησε το 1956. Μετά το 1960, ασχολήθηκε με τις γραφικές τέχνες και από το 1961-1967 δίδαξε στο Εργαστήριο Γραφικών Τεχνών της Σχολής Δοξιάδη, κοντά στο χαράκτη Α. Τάσσο, με τον οποίο συνεργάστηκε για τη σχεδίαση πολλών ελληνικών και ξένων γραμματοσήμων. Από το 1966-1993, διετέλεσε μόνιμος συνεργάτης των Ελληνικών Ταχυδρομείων στη φιλοτέχνηση των γραμματοσήμων τους και σχεδίασε περισσότερα από 650 γραμματόσημα.

Έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις με ζωγραφική, χαρακτική, γραμματόσημα και έντυπα που φιλοτέχνησε, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές διοργανώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει βραβευθεί διεθνώς για πολλά γραμματόσημά του και με το βραβείο χαρακτικής στη Β΄ Πανελλαδική Έκθεση Νέων. Το 1971, σε Παγκόσμιο διαγωνισμό στη Βαρσοβία, βραβεύτηκε  αφίσα του με αθλητικό περιεχόμενο με το Α΄ Βραβείο, η οποία  εκτίθεται μόνιμα στο Μουσείο Γραφικών Τεχνών της Πολωνίας.

Ανήκε στη λεγόμενη γενιά του΄60 και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας «Νέοι Ρεαλιστές», που έθετε ως σκοπό να ασκήσει κριτική  και να ανανεώσει το καλλιτεχνικό αίτημα του καιρού της, με καλλιτέχνες όπως: ο Δ. Σκουλάκης,  ο Τ. Κατσουλίδης, η Η. Κανακάκη, ο Γ. Βαλαβανίδης, ο Χρ. Μπότσογλου κ.ά. Το 1974, ο Παναγιώτης Γράββαλος έγινε ιδρυτικό μέλος του «Κέντρου Εικαστικών Τεχνών». Για το διάστημα 1982-1995, διετέλεσε σταθερά μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Δημοτικής Πινακοθήκης της Ρόδου, η πόλη δε, τον ανακήρυξε επίτιμο δημότη της για την προσφορά του στην πολιτιστική της ανάπτυξη.

Το 2003, έγινε Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής της Δημοτικής Πινακοθήκης της Λαμίας «Αλέκος Κοντόπουλος» και συνέβαλε στην εγκατάσταση της Μόνιμης Συλλογής  έργων του Αλέκου Κοντόπουλου στην κύρια αίθουσα της Δημοτικής Πινακοθήκης.

Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής του «ΑΘΗΝΑ 2004», υπεύθυνου φορέα για την πραγματοποίηση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα. Από το 1986, υπήρξε καλλιτεχνικός σύμβουλος στην Ιονική Τράπεζα Ελλάδας. Έγινε μέλος καλλιτεχνικών ομάδων και σωματείων, όπως: «Σύνδεσμος Σύγχρονης Τέχνης», «Ομάδα για την επικοινωνία και εκπαίδευση στην τέχνη», «Ομάδα κέντρου χαρακτικής», με τις οποίες έχει εκθέσει σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Έργα του υπάρχουν σε πολλά Μουσεία χαρακτικής, Γραφικών Τεχνών και φιλοτελισμού σε όλον τον κόσμο. Επίσης, στις Δημοτικές Πινακοθήκες Ρόδου, Ιωαννίνων, Λάρισας, Θεσσαλονίκης, Λαμίας και αλλού, καθώς και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.  Ζει και εργάζεται στο Μαρούσι.