Η φιλοσοφία αναζητεί την αλήθεια και όχι την πρωτοτυπία

Το παρόν κείμενο του πρίγκηπος Σεργίου Τρουμπετσκόϊ μεταφράζεται για πρώτη φορά στην ελληνική. Είχε περιληφθεί στην μνημειώδη έκδοση υπό την επιγραφή “Προβλήματα ιδεαλισμού”.

 Μετάφραση Δημήτρης Μπαλτάς

10.

Αυτή η μελέτη της φιλοσοφίας έχει τεράστιο ενδιαφέρον και για την ιστορία του ανθρωπίνου πνεύματος και, πρώτα από όλα, για την ίδια την φιλοσοφία, δείχνοντας την αναγκαιότητα της φιλοσοφικής συνθέσεως και συνάμα προετοιμάζοντας κριτικά την σύνθεση αυτή. Υπό αυτήν την έννοια, η επιστημονική μελέτη της φιλοσοφίας μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα μεγαλύτερα φιλοσοφικά επιτεύγματα του προηγουμένου αιώνα.

Μελετώντας συστηματικά τους προγόνους του, ο Αριστοτέλης οικοδόμησε την δική του μεταφυσική που αποτελεί τον κώδικα των τελικών κατευθύνσεων της ελληνικής αντιλήψεως- ζητημάτων που δεν είχε επινοήσει ο Αριστοτέλης αλλά που είχαν τεθή από το σύνολο της προηγουμένης ιστορίας της σκέψεως. Επιχειρεί να τα γενικεύσει, να τα επεξεργασθεί, και κυρίως να τα κατανοήσει αντικειμενικά. Και εάν δεν δίδει την τελική λύση, όμως τα αποσαφηνίζει βάσει της ενδελεχούς αναλύσεως των προηγουμένων διδασκαλιών. Και η πρώτη συνθήκη της επιστημονικής επεξεργασίας της μεταφυσικής είναι η αντικειμενική μελέτη των πραγματικών της προβλημάτων στην προέλευση και την εξέλιξή τους.

Μάλιστα η σύγχρονη σκέψη αναγκάζεται να οικοδομήσει σε ασύγκριτα ευρύτερη βάση, να υπολογίσει τα νέα και πιο σύνθετα [σ. 497] προβλήματα. Εάν η ιστορία της φιλοσοφίας είναι επιστήμη που περιγράφει και εξηγεί την προέλευση και την εξέλιξη των μεταφυσικών ιδεών, η στοιχειώδης μεταφυσική είναι αφηρημένη ιδεολογία, ως επιστήμη που ασχολείται με τους γενικούς τρόπους κατανοήσεως της Υπάρξεως. Ακόμη και τώρα, όπως στην εποχή του Αριστοτέλους, η ιστορία της φιλοσοφίας δίδει στην μεταφυσική το υλικό για την ανάλυσή της, με την διαφορά ότι στις ημέρες μας αυτό το υλικό είναι απείρως πιο άφθονο και καλύτερης επεξεργασίας.

Κατά την διάρκεια πολλών αιώνων, μέσα στην τεράστια πολυμορφία των φιλοσοφικών διδασκαλιών, η ανθρώπινη σκέψη προσέφερε πληθώρα δυνατοτήτων για μερικούς βασικούς τρόπους κατανοήσεως του Αληθούς. Συχνά οι ιδιαίτερες διαφορές (ενν. των μεμονωμένων διδασκαλιών) έχουν τεράστια σημασία. Διότι οι γενικές έννοιες για την Ύπαρξη μπορούν να αναχθούν στις πιο βασικές σχέσεις της διάνοιάς μας με το εγνωσμένο, στην πιο αντικειμενική λογική της καθαρής διάνοιας.

Μπορούμε, όπως ο Χέγκελ, να προσπαθήσουμε να οικοδομήσουμε αυτήν την λογική διαλεκτικά, δια της εις άτοπον απαγωγής [σ. 498] των βασικών κατηγοριών της ή των πλέον γενικών διανοητικών σχημάτων· αλλά τέτοιο αφηρημένο σύστημα, σε κάθε περίπτωση έχει ανάγκη από έλεγχο. Γι’ αυτό, προτού να το οικοδομήσουμε, έστω για να το οικοδομήσουμε σωστά, πρέπει να εξετάσουμε όλους τους τρόπους με τους οποίους η ανθρώπινη σκέψη, καθ’ όλην την διάρκεια της εξελίξεώς της, προσδιορίζει την σχέση της με την Ύπαρξη. Δεν πρέπει να επινοήσουμε την δική μας υποκειμενική μεταφυσική, αλλά να την μελετήσουμε μαζί με την φιλοσοφία, να μελετήσουμε αντικειμενικά εκείνα τα μεταφυσικά προβλήματα που είχαν τεθή από την ανθρώπινη διάνοια και τους τρόπους με τους οποίους αυτή τα έλυνε.

Συχνά τυχαίνει να ακούσει κανείς παράπονα για τον «ιστορισμό», τους φόβους μήπως ζημιωθεί η πρωτοτυπία της προσωπικής φιλοσοφικής σκέψεως από τέτοια έρευνα. Όμως, η φιλοσοφία αναζητεί την αλήθεια και όχι την πρωτοτυπία. Η αυτοτέλεια της φιλοσοφίας προσδιορίζεται όχι από την υποκειμενική αυθαιρεσία, όχι από την έλλειψη σωστής μορφώσεως και θετικών γνώσεων, αλλά από το βάθος, την ειλικρίνεια, την ακεραιότητα του φιλοσοφικού ενδιαφέροντος και του εύρους της προσεγγίσεως.