Ο Χορός Ψαλτών «Εργαστήρι Ψαλτικής» ιδρύθηκε το 1998 με πρωτοβουλία και ενέργειες του χοράρχου Αθανασίου Παϊβανά. Μέχρι σήμερα πραγματοποίησε πλήθος συναυλιών εντός και εκτός Ελλάδος από τις οποίες απέσπασε άριστες κριτικές. Η Πεμπτουσία μίλησε με τον χοράρχη Αθανάσιο Παϊβανά για θέματα χορωδιακής ψαλτικής, αλλά και για τα μουσικά του βιώματα κοντά στον Θρασύβουλο Στανίτσα.
Πεμπτουσία: Το χορικό βυζαντινό θεωρείτε ο κατεξοχήν μουσικός τρόπος έκφρασης της βυζαντινής μουσικής. Υπήρξε αυτό αφορμή να ιδρύσετε το «Εργαστήρι Ψαλτικής»;
Αθανάσιος Παϊβανάς: Αναμφισβήτητα η χορωδιακή ερμηνεία των βυζαντινών ύμνων δίνει άλλη διάσταση στην Ορθόδοξη Λατρεία και αναδεικνύει το μεγαλείο της βυζαντινής μουσικής.
Το «Εργαστήρι Ψαλτικής» συστάθηκε με κύριο στόχο την συλλογική μελέτη και καλλιέργεια του πλούτου της βυζαντινής μουσικής και την κοινωνία της με το κοινό, με την ελπίδα και το όραμα να συνεχίσουμε – κατά το μέτρο του δυνατού – το χορωδιακό έργο του δασκάλου μου Θρασυβούλου Στανίτσα.
Π.: Πόσο εύκολο είναι να οργανώσεις έναν βυζαντινό χορό;
Α.Π.: Η οργάνωση μιας βυζαντινής χορωδίας είναι έργο που απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια. Τα μέλη της χορωδίας και ο χοράρχης καλούνται να αναδείξουν την βυζαντινή μουσική, έργο πολύ σημαντικό και δύσκολο. Το «Εργαστήρι Ψαλτικής» κινείται πάνω σε δύο κύριους άξονες: ο ένας σχετίζεται αποκλειστικά με την μουσική και ο άλλος με το πνεύμα αγάπης και αλληλοσεβασμού, το οποίο επικρατεί μεταξύ των μελών και του χοράρχη. Όλοι μας στο «Εργαστήρι Ψαλτικής» λειτουργούμε ως μια ομάδα η οποία εργάζεται με σοβαρότητα, με συνέπεια και μεράκι γι’ αυτό που κάνει, χωρίς βεντετισμούς και προσωπικές φιλοδοξίες . Ο κύριος στόχος είναι πάντοτε η προβολή της βυζαντινής μουσικής.
Π.: Πόσο σας απασχολούν θέματα όπως η διάταξη των χορωδών, το ρεπερτόριο, ο ήχος, η σκηνική παρουσία;
Α.Π.: Ο δάσκαλός μου συχνά μου έλεγε: δεν έχει σημασία αν θα επιλέξεις εύκολα ή δύσκολα κομμάτια, σημασία έχει να γίνει η σωστή προετοιμασία δηλαδή πρόβες, πρόβες, πρόβες…, με έμφαση και στην παραμικρή ακόμη λεπτομέρεια του μουσικού κειμένου. Η διάταξη των μελών γίνεται φυσικά με βάση τις φωνητικές ιδιαιτερότητες καθενός χορωδού. Σε κάθε εμφάνιση της χορωδίας όλα παίζουν τον ρόλο τους: η μουσική απόδοση των ύμνων, η σκηνική παρουσία, η συμπεριφορά των μελών και του χοράρχη πάνω στη σκηνή, όλα αυτά συνθέτουν την συνολική εικόνα, που τελικά μένει στον ακροατή.
Π.: Υπάρχει η καλλιτεχνική διάσταση σε μια βυζαντινή χορωδία; Μπορεί να συγκριθεί με μια ευρωπαϊκή χορωδία; Μπορείτε να μας δώσετε στοιχεία που διαφοροποιούν το ένα από το άλλο είδος;
Α.Π.: Η ψαλτική τέχνη είναι το μέσον δια του οποίου ο πιστός μυσταγωγείται και επικοινωνεί με τον Θεό. Ως εκ τούτου οι ψάλτες και ασφαλώς η βυζαντινή χορωδία καλούνται, εκτός των άλλων, να επιτελέσουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία ουσιαστικό έργο με καλλιτεχνικές διαστάσεις. Ειδικά η βυζαντινή χορωδία, από την στιγμή που δραστηριοποιείται και παρουσιάζει το έργο της, αυτομάτως συγκρίνεται με τις ευρωπαϊκές χορωδίες σε αρκετούς τομείς όπως: στην ομοιογένεια των φωνών των χορωδών, στην σκηνική παρουσία της χορωδίας, στην πειθαρχία κατά την μουσική ερμηνεία των βυζαντινών μελών, στον επαγγελματισμό των χορωδών και του χοράρχη κ.λ.π. και εν τέλει στο τελικό μουσικό άκουσμα. Έχουμε πλήθος κολακευτικών σχολίων για το «Εργαστήρι Ψαλτικής» από μουσικές προσωπικότητες της Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, μετά από εμφανίσεις μας σε μεγάλα χορωδιακά φεστιβάλ σχετικά με την βυζαντινή χορωδιακή μουσική.
Η βασική διαφοροποίηση έγκειται στο είδος της μουσικής. Το βυζαντινό μέλος είναι μονοφωνικό, ενώ το ευρωπαϊκό -στην πλειονότητά του- πολυφωνικό.
Π.: Ο Θρ. Στανίτσας πώς κατάφερε να οργανώσει τόσο επιτυχημένη χορωδία; Είναι θέμα προσώπων ή τεχνικών μεθόδων οργάνωσης;
Α.Π.: Αν μου ζητούσαν να χαρακτηρίσω λακωνικά τον δάσκαλό μου Θρασύβουλο Στανίτσα στον χώρο της βυζαντινής μουσικής, αυτό θα μπορούσε κατά την γνώμη μου να γίνει με μία λέξη: «ανεπανάληπτος». Όλες οι χορωδίες του, αλλά ιδιαιτέρως αυτές της Κωνσταντινουπόλεως, είναι κάτι το μοναδικό, το ανεπανάληπτο και φυσικά το ζητούμενο και το όραμα κάθε χορωδίας στις μέρες μας. Συνδύαζε το μεγάλο και σπάνιο ταλέντο του (φωνητικό, ερμηνευτικό), την παράδοση που έφερε, τον τεράστιο όγκο των γνώσεών του αλλά και το πολύ καλό έμψυχο υλικό που διέθετε. Ας μην ξεχνάμε ότι μεγάλα ονόματα όπως: Μαγούρης, Πετρόχειλος, Παϊκόπουλος, Βαλής και πολλοί άλλοι ήσαν χορωδοί του. Ο Στανίτσας τα συνδύαζε όλα: ταλέντο, γνώσεις, παράδοση, τεχνικές χοράρχου και μεγάλα ονόματα Ψαλτών.
Π.: Μπορείτε να μας καταθέσετε την εμπειρία σας για τη ψαλτική υπεροχή του Θρ. Στανίτσα;
Α.Π.: Ο περισσότερος κόσμος όταν αναφέρεται στον Στανίτσα, εστιάζει κυρίως στο μοναδικό φωνητικό του ταλέντο και στη μοναδική του μουσική ερμηνεία. Πέραν όμως αυτού, όλα τα χρόνια που μαθήτευσα πλάι του, βίωσα την πολύ μεγάλη μουσική του ευαισθησία, το μοναδικό του ταλέντο όσον αφορά στον έλεγχο του τόνου και του χρόνου, την εμμονή του στην λεπτομέρεια. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί ο τεράστιος όγκος των γνώσεων, των τεχνικών δεξιοτήτων και των εμπειριών που διέθετε. Ο Στανίτσας ήταν από μόνος του στις μεν γνώσεις «εγκυκλοπαίδεια», στην δε μουσική ερμηνεία «ορχήστρα».
