Στους δρόμους του σαντουριού

Το σαντούρι έχει σχήμα ισόσκελου τραπεζιού και είναι μια παραλλαγή του ψαλτηρίου με σημαντικές όμως διαφορές. Έχει και αυτό πολλές χορδές μεταλλικές  κατά μήκος των δύο παράλληλων πλευρών του και παίζεται με δυο λεπτά ραβδάκια, τις μπαγκέτες, τυλιγμένα στις άκρες με βαμβάκι (άλλοτε με δέρμα).

Σε κάθε φθόγγο αντιστοιχούν 3-5 χορδές κουρδισμένες στον ίδιο τόνο. Είναι τοποθετημένο πάνω σε βάση, πάνω από τα γόνατα του οργανοπαίκτη. Πολλές φορές είναι κρεμασμένο στους ώμους, π.χ. όταν στον γάμο πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη, σε πατινάδες κλπ, (έθιμο που στις μέρες μας τείνει να εκλείψει).

Είναι μελωδικό πολυφωνικό όργανο γι αυτό μπορεί να παίξει σόλο, αλλά θεωρείται επίσης κι απαραίτητο όργανο στην κομπανία που την απαρτίζουν συνήθως όργανα όπως το  κλαρίνο, το βιολί, το σαντούρι, το λαγούτο.

Η πλατιά διάδοση του σαντουριού στην Ελλάδα οφείλεται στους Μικρασιάτες Έλληνες που έφτασαν στην απελευθερωμένη Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923. Το σαντούρι ωστόσο παιζόταν στην ηπειρωτική και νησιώτικη Ελλάδα πριν το ΄22. Καταθέτουμε την προσωπική μας εμπειρία στο θέμα. Σε χωριό των Ιωαννίνων συναντήσαμε έναν ηλικιωμένο οργανοπαίχτη με σαντούρι, γεγονός που μας ξάφνιασε, μιας και η Ήπειρος θεωρείται «προστατευμένη» περιοχή, χωρίς επιδράσεις άλλων ηχογεωλογικών τοπίων. Οι εμπορικές συναλλαγές και ο βαθμός πολιτισμικής ανταλλαγής, είναι ένα πεδίο έρευνας και  εξαιρετικού μουσικολογικού ενδιαφέροντος. Τη μουσική εξάλλου δύσκολα τη χωρίζουν γεωγραφικά σύνορα.

«Ο ήχος του σαντουριού είναι μαλακός και γι’αυτό προσφέρεται πολύ για μουσικές οι οποίες μυρίζουν θάλασσα. Σμυρνέικα και νησιώτικα», θα πει ο μεγάλος δεξιοτέχνης του σαντουριού Αριστείδης Μόσχος.

Όσον αφορά της εκτέλεση του αξίζει να τονίσουμε ότι, όργανα από κατασκευής τους συγκερασμένα όπως το σαντούρι, το ακορντεόν, το κλαρίνο, καταφέρνουν να αποδώσουν πειστικά τα διαστήματα που δεν προβλέπονται από τον κατασκευαστή τους, όταν οι μουσικοί είναι γνώστες του ήθους της μουσικής που καλούνται να ερμηνεύσουν. Ο παραδοσιακός μουσικός έχοντας βιώματα και ακούσματα αυθεντικής πρωτότυπης ερμηνείας ακόμα και ευρωπαϊκή παρτιτούρα να του δώσεις θα ερμηνεύσει σωστά, ανεξάρτητα του τι σημειώνει η γραπτή παρτιτούρα.

Βασίλειος Χάδος