Βιοηθικοί & ποιμαντικοί προβληματισμοί μέσα από ένα λάθος

Πριν από λίγο καιρό δημοσιεύθηκε στην «Πεμπτουσία» (https://www.pemptousia.gr/ ?p=53084) μία παρουσίαση του θεολόγου κ. Βασ. Φανάρα, σχετικά με ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα βιοηθικού προβληματισμού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Εκεί, ανάμεσα στα άλλα, είχαν τεθεί και κάποιες βιοηθικές «εικονικές» περιπτώσεις μελέτης στους μαθητές, ώστε να αποφασίσουν ποια απόφαση θα έπρεπε να ληφθεί, ως η πλέον κατάλληλη.

Μία από αυτές τις υποθέσεις αφορούσε ένα ζευγάρι, το οποίο είχε καταφύγει σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για να τεκνοποιήσει, αλλά από ένα λάθος της κλινικής τελικά τα έμβρυα που κυοφορούνταν είχαν άλλους βιολογικούς γονείς. Πολλοί αναγνώστες μας ενδεχομένως να ξενίστηκαν από το περιεχόμενο της περίπτωσης αυτής. «Μα, είναι δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο;», αναρωτήθηκαν. Και όμως, έχουν υπάρξει ορισμένες περιπτώσεις, όπου συνέβη ακριβώς το ίδιο!

Συνήθως, όποτε συνέβη αυτό, ακολούθησαν αντεγκλήσεις μεταξύ δικηγόρων, δικαστικές διαμάχες, ακόμη και αμβλώσεις. Στην πιο διάσημη παρόμοια περίπτωση των ΗΠΑ, όμως, τα πράγματα ευτυχώς εξελίχθηκαν διαφορετικά.

Η Carolyn Savage ύστερα από πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες κατάφερε να μείνει έγκυος, με τη βοήθεια ειδικής κλινικής υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η χαρά της όμως δεν κράτησε πολύ, γιατί μετά από λίγο καιρό (Φεβρουάριος 2009) πληροφορήθηκε ότι είχε γίνει λάθος στην κλινική και οι πραγματικοί βιολογικοί γονείς του εμβρύου που κυοφορούσε ήταν οι Paul και Shannon Morell.

Αντίστοιχο, μολονότι μάλλον μικρότερης έντασης, ήταν το σοκ που υπέστη και το ζεύγος Morell. Ωστόσο, μετά τον αρχικό αιφνιδιασμό, επικράτησε ψυχραιμία, η Carolyn έφερε το μωρό στη ζωή το καλοκαίρι του 2009 και στη συνέχεια το παρέδωσε στους βιολογικούς του γονείς. Σύμφωνα με τον τοπικό Τύπο, τα δύο ζευγάρια έχουν κρατήσει έκτοτε πολύ καλές σχέσεις, αλληλογραφούν και ανταλλάσσουν επισκέψεις (κατοικούν σε απόσταση 240 χλμ. μεταξύ τους), με επίκεντρο φυσικά το μικρό Logan, όπως ονομάστηκε το αγοράκι που άθελά του ένωσε με αυτόν τον τρόπο τις ζωές τους.

Το ενδιαφέρον είναι ότι κάθε οικογένεια αποφάσισε να γράψει από ένα βιβλίο, για να περιγράψει τον τρόπο που έζησε αυτή την εμπειρία. Το βιβλίο των Morell έχει τίτλο «Misconception: One Couple’s Journey From Embryo Mix-Up to Miracle Baby» (Παρανόηση: Το ταξίδι ενός ζευγαριού από το μπέρδεμα ενός εμβρύου σε ένα μωρό-θαύμα) και κυκλοφόρησε την άνοιξη του 2010. Αντίστοιχα, ο τίτλος του βιβλίου των Savage είναι «Inconceivable: A Medical Mistake, the Baby We Couldn’t Keep, and Our Choice to Deliver the Ultimate Gift» (Αδιανόητο: Ένα ιατρικό λάθος, το μωρό που δεν μπορούσαμε να κρατήσουμε και η επιλογή μας να παραδώσουμε το απόλυτο δώρο) και η κυκλοφορία του έγινε λίγους μήνες μετά το πρώτο βιβλίο.

Ο προσεκτικός αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι ήδη από τους τίτλους των βιβλίων διαφαίνεται μια συναισθηματική διαφοροποίηση ανάμεσα στον τρόπο που κάθε οικογένεια προσέλαβε το ίδιο γεγονός. Η δε ανάγνωση του περιεχομένου τους φανερώνει επίσης μία απόκλιση από την ειδυλλιακή εικόνα που είχε καλλιεργήσει αρχικά ο Τύπος.

Καταρχάς υπήρξε μια κεφαλαιώδης διαφορά σε κάθε ζευγάρι: οι Morell είχαν γεννήσει το 2006 δίδυμα κορίτσια με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και από τα «πλεονάζοντα έμβρυα» που είχαν προκύψει και καταψυχθεί τότε, προέκυψε ο μικρός Logan, που από λάθος μεταφέρθηκε στη μήτρα της Carolyn Savage. Για την Carolyn, πάλι, αυτή ήταν η τελευταία – μετά από πολλές – προσπάθεια να φέρει στον κόσμο ένα παιδί, σύμφωνα με τις συστάσεις των γιατρών (ήταν ήδη 40 ετών). Ωστόσο, είχε ήδη και αυτή φέρει στον κόσμο 3 παιδιά

Οι Morell περιγράφουν την εμπειρία τους ως ένα έντονο αρχικό σοκ, το οποίο διαδέχθηκε αργότερα η χαρά για την πρόσθεση ενός ακόμη μέλους στην οικογένειά τους. Εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους στους Savage και δηλώνουν ότι προχώρησαν στη συγγραφή του βιβλίου τους με σκοπό να ενημερώσουν το κοινό για όλες τις πτυχές της εξωσωματικής γονιμοποίησης (Ιn Vitro Fertilization, IVF). Ωστόσο, κάποια μικροπαράπονά τους για την Carolyn Savage και μια γεύση διδακτισμού στο λόγο τους μάλλον ενόχλησαν το αναγνωστικό κοινό.

Από την άλλη πλευρά, οι Sean και Carolyn Savage περιγράφουν πιο δραματικές καταστάσεις. Η αρχική χαρά για την (επιτέλους) επιτυχή κύηση, η μετέπειτα απόγνωση, οι σκέψεις που τους πέρασαν αργότερα: η διακοπή της κύησης, η υποβολή μηνύσεων, η δικαστική διεκδίκηση του παιδιού, μέχρι την απόφαση παράδοσής του μετά τον τοκετό σε κάποιους ανθρώπους άγνωστους, που όμως τους ανήκε και αυτοί θα έκαναν το ίδιο στην περίπτωσή τους. Ακόμη, μέσα από όλη αυτή τη δοκιμασία κατατίθεται η δοκιμασία της πίστης τους προς το Θεό και της σχέση τους με την εκκλησία τους, αλλά και μεταξύ τους.

Εδώ πρέπει να σημειωθεί ακόμη η εντύπωση που έκανε το γεγονός ότι οι Savage είναι πιστοί Ρωμαιοκαθολικοί, αλλά δεν έτυχαν καμίας υποστήριξης από την εκκλησία τους. Και αυτό, επειδή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αντιτίθεται σε κάθε μορφή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όπως γράφει η Carolyn,  «η Εκκλησία μας ήταν απούσα όταν βρεθήκαμε σε μεγάλη ανάγκη». Αναγκάστηκαν, συνεπώς, να καταφύγουν στο εσωτερικό τους σθένος και στη στήριξη που βρήκαν από συγγενείς και φίλους. Έτσι εξηγείται ίσως και ο γενικότερος τόνος απαισιοδοξίας που αναδύεται από το βιβλίο τους.

Πέραν του γενικότερου βιοηθικού προβληματισμού που προσφέρει αυτή η περιπέτεια, το τελευταίο σημείο αξίζει να προσεχθεί για ποιμαντικούς λόγους. Όπως φαίνεται από το βιβλίο της, μπορεί οι Savage να μην απέδωσαν στο Θεό την αιτία για αυτό που τους συνέβη, αλλά η έλλειψη ποιμαντικής προσέγγισης από την εκκλησία τους και η ανάγκη να στηριχτεί στον εαυτό τους για να αντιμετωπίσουν αυτό που τους συνέβη, τους σκλήρυναν αναπόφευκτα. Ταλαιπωρήθηκαν αρκετά με την ιδέα ότι η θεία πρόνοια δεν τους προστάτεψε από αυτή την εξέλιξη και δε φαίνεται να θέλησαν να αποδεχθούν την ιδέα ενός σχεδίου γι’ αυτούς. Σε κάποια στιγμή απελπισίας της, η Carolyn φέρεται να είπε προς το Θεό: «Τώρα πλέον δε σε χρειάζομαι. Είμαι εντάξει ό,τι κι αν γίνει».

Αναμφισβήτητα, οι Savage παρέβησαν τους κανόνες της εκκλησίας τους. Η αποφυγή παροχής ποιμαντικής στήριξης σ’ αυτούς ενδεχομένως να ήταν προϊόν άγνοιας, αδυναμίας, αμέλειας ή και να υπάκουε σε κάποια γενικότερη αυστηρή παιδαγωγική γραμμή που οφείλει να ακολουθείται σε παρόμοιες περιπτώσεις (λ.χ. προς παραδειγματισμό). Γεγονός είναι όμως ότι η στάση αυτή ισοδυναμεί με εγκατάλειψη του πιστού και με την αναπόφευκτη στροφή του στην απόγνωση. Ίσως, βέβαια, η επιμονή τους να μεγαλώσουν την υφιστάμενη οικογένειά τους παρά τις ιατρικές και θρησκευτικές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, να παραπέμπει σε άλλου είδους καταστάσεις που μας είναι άγνωστες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αίσθηση της ελπίδας που προσφέρει η εκκλησιαστική αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής, είναι σε θέση να φτάσει στη ρίζα των προβλημάτων και να δώσει διεξόδους εκεί που όλα μοιάζουν αδιέξοδα. Όπως, εξάλλου, έλεγε κι ο μακαριστός π. Αλέξανδρος Σμέμαν, «μέσα στην Εκκλησία δε λύνονται τα προβλήματά μας, αλλά προσφέρεται η προοπτική για να τα υπερβούμε».