Ακολουθεί η συνέχεια της συνέντευξης με τον Καθηγητή και Χοράρχη του Συλλόγου Ιεροψαλτών της Ι. Μητροπόλεως Αιγιαλείας και Καλαβρύτων και έναν εκ των εγκρίτων ερευνητών στα περι βυζαντινής μουσικής θέματα, Φίλιππο Οικονόμου. Στο πρώτο μέρος της συνέντευξης του ο κ. Οικονόμου μας μίλησε για της έννοια του ύφους στη ψαλτική και συνεχίζει αναλύοντας της έννοια του ήθους στο βυζαντινό μέλος.
Πεμπτουσία: Αναφέρεστε στα γραπτά σας για το λατρευτικό χαρακτήρα των κλασσικών μαθημάτων και την ελληνικότητα του ήθους τι εννοούμε ήθος στη μουσική είναι η ειδοποιός διαφορά των βυζαντινής μουσικής από άλλα είδη μουσικής;
Φίλιππος Οικονόμου: Στους Ι. Ναούς και κατά τη διάρκεια μιας ιερής ακολουθίας, βασικός στόχος της μουσικής είναι να φέρει τον προσευχόμενο σε κατάσταση έκστασης, κατάνυξης και «προσομιλίας» με το Θεό, να τον οδηγήσει σε υπερβατικά επίπεδα, ώστε η ψυχή του πιστού να δεχθεί, ως αρμονικός δέκτης, με θαυμαστό συντονισμό τη μελωδία, συνυφασμένη άρρηκτα με το λόγο, για να κατανοηθεί και να δημιουργήσει τα ανάλογα συναισθήματα. Η μουσική δηλαδή μέσα στους Ι. Ν. αποτελεί ένα «εμμελές κήρυγμα».
Τη θαυμαστή αυτή δύναμη τη διαθέτει μόνο η Βυζαντινή μουσική, η οποία την ξεχωρίζει και την τοποθετεί σε περίοπτη θέση στη λειτουργικότητα του λατρευτικού χώρου της Ορθόδοξης εκκλησίας. Από τη δύναμη αυτή πηγάζει και ο λατρευτικός χαρακτήρας των βυζαντινών μαθημάτων.
Η ποικιλία των ήχων με τους οποίους ψάλλονται τα εξαίσια μαθήματα των θεόπνευστων υμνογράφων, έχει τον ιδιαίτερο σκοπό τη γέννηση, κάθε φορά, στις ψυχές των προσευχόμενων, διαφορετικών συναισθημάτων όπως αυτά προσδιορίζονται από τα κείμενα που ψάλλονται. Αυτή η ικανότητα προσδιορίζει και το λεγόμενο ήθος του κάθε ήχου.
Κάθε ήχος αποδίδει και διαχέει, διαφορετικά αισθητικά ακούσματα που επιδρούν στις ψυχές των πιστών και γεννούν, όπως είπαμε και προηγούμενα, τα ανάλογα συναισθήματα. Γενικά όμως όλα τα μονόφωνα βυζαντινά μαθήματα έχουν το κοινό γνώρισμα να προσιδιάζουν και να αποδίδουν νοήματα και να γεννούν συναισθήματα με ελληνικό χαρακτήρα, που είναι βασικό γνώρισμα της αρχαιοελληνικής μουσικής.
Η αρχαιοελληνική μουσική, από την οποία πήγασε η πρωτοεκκλησιαστική μουσική, με το απέριττο κάλος της και ειδικότερα οι Πλατωνικές αντιλήψεις σχετικά με το ήθος της μουσικής, ταυτίζονταν, ευθύς εξ αρχής, με το χριστιανικό πνεύμα.
Η συνύφανση εξάλλου μελωδίας και λόγου, όπως προανέφερα, είναι Ελληνική άποψη που χαρακτηρίζει τα βυζαντινά μαθήματα, με την πιο αυστηρή της μάλιστα μορφή, που είναι η καθαρά φωνητική μουσική. Γι αυτό και στα γραπτά μου κείμενα επισημαίνω, σε κάθε περίπτωση, την Ελληνικότητα του ήθους της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής μουσικής.
