Διαδίκτυο & σχολείο: Η ιστοεξερεύνηση ως μέσο ενίσχυσης της Φιλαναγνωσίας (Α’)

19 Φεβρουαρίου 2014


filanagnosia_01_UP

Τα τελευταία χρόνια με τη ραγδαία εξάπλωση του διαδικτύου και τη σύνδεση σχεδόν όλων των σχολικών μονάδων σε αυτό η ιστοεξερεύνηση τείνει να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της μαθησιακής διαδικασίας. Θεωρείται μάλιστα και ένας από τους πιο ενδεδειγμένους τρόπους αναζήτησης πληροφοριών καθώς ο μαθητής καθοδηγείται και δε χάνεται στην πληθώρα πληροφοριών του παγκόσμιου ιστού.

Συχνά το αποτέλεσμα της υπερπροσφοράς των πληροφοριών είναι η γνωστική υπερφόρτωση των μαθητών, που εκφράζεται από αίσθηση ανικανοποίητου, αποστροφή από το διάβασμα και τέλος έλλειψη ενδιαφέροντος (Χαλκίδης κ.α., 2009). Για να αποφευχθούν αυτές οι ανεπιθύμητες καταστάσεις σχεδιάστηκε το webquest http://users.sch.gr/gbasm/Webquest_Filanagnosia/index.htm

Σύμφωνα με τον εισηγητή του όρου και δημιουργό του webquest B. Dodge, ιστοεξερεύνηση είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα που εντάσσεται στο αναλυτικό πρόγραμμα κατά την οποία οι περισσότερες ή και όλες οι πληροφορίες που απαιτούνται για την επίλυση ενός προβλήματος ή για τη σύνθεση μιας γνωστικής ενότητας, προέρχονται από πηγές του διαδικτύου (Dodge, 1995).

Τα webquests ή αλλιώς δικτυακές αποστολές φιλοδοξούν να αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον πεδίο για τον εκπαιδευτικό που προσπαθεί να επικαιροποιήσει το μάθημά του, να το κάνει ενδιαφέρον και ευχάριστο δίνοντας ευκαιρίες αυτενέργειας στους μαθητές του.

Στη διεύθυνση http://users.sch.gr/gbasm/Webquest_Filanagnosia/index.htm υπάρχει μια διαδικτυακή πρόταση για την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας. Η συγκεκριμένη ιστοεξερεύνηση(webquest) είναι μια καθοδηγούμενη αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο. Εκμεταλλευόμενοι τις διευκολύνσεις που μας παρέχουν οι ΤΠΕ και το διαδίκτυο στοχεύουμε να καλλιεργήσουμε την αγάπη των μαθητών για την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων καθώς επίσης και την ανάπτυξη κριτικής αναζήτησης πληροφοριών μέσα από ομαδοσυνεργατικά μοντέλα. Η συγκεκριμένη πρόταση απευθύνεται σε μαθητές της Δ’, Ε’ και Στ΄τάξης, αφορά ένα συγκεκριμένο λογοτεχνικό βιβλίο αλλά μπορεί να αποτελέσει έναυσμα ώστε τροποποιώντας την ο κάθε εκπαιδευτικός να την προσαρμόσει σε άλλη ηλικιακή ομάδα ανάλογα με το λογοτεχνικό βιβλίο που θα επιλεγεί.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗΣ

Το μοντέλο των ιστοεξερευνήσεων βασίζεται στην προσέγγιση του υπολογιστή ως διαμεσολαβητή της όλης διαδικασίας. Με το σκεπτικό αυτό σε καμία περίπτωση η χρήση του υπολογιστή δεν αντικαθιστά την ανθρώπινη ευφυΐα αλλά υποστηρίζει τις ανθρώπινες πρακτικές μέσα από τις οποίες οικοδομείται η γνώση (Κουλαΐδης, 2007).

Η ιστοεξερεύνηση είναι βασικά ένα σενάριο μαθήματος που αποσκοπεί να βοηθήσει το μαθητή να εξοικειωθεί με τη γνώση που παρέχει το Διαδίκτυο, μαθαίνοντας να το χρησιμοποιεί ως πηγή (Dodge, 2001).

Ένα webquest αποτελεί μια δραστηριότητα κατευθυνόμενης διερεύνησης (Ματσαγγούρας, 2001; Βοσνιάδου, 2001) κατά την οποία οι μαθητές αναλαμβάνουν να λύσουν ένα πρόβλημα ή να φέρουν σε πέρας μια εργασία αξιοποιώντας ως πηγή πληροφόρησης το διαδίκτυο αλλά όχι πάντα ως μοναδική. Το διαδίκτυο ως γνωστόν είναι ένα χάος πληροφοριών και συχνά μέσα σε αυτό ο μαθητής μπορεί να χαθεί και να αποπροσανατολιστεί. Είναι αμφίβολο λοιπόν αν η ελεύθερη πλοήγηση και αναζήτηση αρκεί για να οδηγήσει στη μάθηση (Hammond & Allison, 1989), (Jonassen, 1991) και 2 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ στην επίτευξη των στόχων ενός μαθήματος (Romiszowski, 1990). Είναι λοιπόν δόκιμο η αναζήτηση των πληροφοριών να προέρχεται από συγκεκριμένες πηγές τις οποίες έχει εντοπίσει και αξιολογήσει ο εκπαιδευτικός. Ο ρόλος πλέον του εκπαιδευτικού γίνεται περισσότερο συντονιστικός και διευκολυντικός και λιγότερο εκείνου του προμηθευτή γνώσεων και πληροφοριών (Ράπτης & Ράπτη, 2007).

Τελικά οι ιστοεξερευνήσεις κινητοποιούν τους μαθητές στο να:

  • Διερευνήσουν ανοιχτά ερωτήματα.
  • Επικοινωνήσουν την προσωπική τους εμπειρία.
  • Συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες.

Για να εφαρμοστεί μια ιστοεξερεύνηση δε χρειάζεται οι μαθητές να έχουν ιδιαίτερη γνώση κάποιου συγκεκριμένου λογισμικού. Η εξοικείωση των μαθητών με το διαδίκτυο, από τη μικρή κιόλας ηλικία, είναι σύμμαχος στην αποστολή που θα αναλάβουν να φέρουν σε πέρας. Συνήθως η πρόσβαση στην ιστοεξερεύνηση γίνεται με τη χρήση κάποιου φυλλομετρητή (browser) όπως οι Internet Explorer, Mozilla, Google Chrome κ.ά.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗΣ

Οι στόχοι της συγκεκριμένης ιστοεξερεύνησης διακρίνονται σε γνωστικούς, παιδαγωγικούς και διδακτικούς. Οι μαθητές διαβάζουν το λογοτεχνικό βιβλίο ξέροντας ότι ταυτόχρονα έχουν να διεκπεραιώσουν μια αποστολή-εργασία. Μετά το τέλος της ανάγνωσης και αφού έχουν ασχοληθεί με την ιστοεξερεύνηση είναι ικανοί να ερμηνεύουν άγνωστες λέξεις και φράσεις τοπικής διαλέκτου. Θα μπορούν επίσης να δίνουν μια δική τους εξήγηση για τον τίτλο του βιβλίου καθώς επίσης και να σκιαγραφούν τους χαρακτήρες του βιβλίου. Επίσης θα ασκηθούν στη δημιουργική γραφή παραμυθιών. Ακόμη θα ασκηθούν στην κριτική αναζήτηση πληροφοριών και εικόνων ώστε να μπορούν με σαφήνεια να παρουσιάζουν στην ολομέλεια της τάξης το προς αναζήτηση θέμα.

Παιδαγωγικοί και διδακτικοί στόχοι είναι να υποστηριχθεί η ομαδοσυνεργατική μέθοδος, να προωθηθεί η συνεργατική διερευνητική μάθηση και να αξιοποιηθεί η προσωπική βιωματική εμπειρία των μαθητών, ώστε να αποκτήσει προσωπικό νόημα για αυτούς η μάθηση. Επίσης αναπτύσσεται ο διάλογος και καλλιεργούνται δεξιότητες έκφρασης του λόγου και οργάνωσης στρατηγικών.

Μέσα από το συγκεκριμένο WebQuest οι μαθητές έρχονται σε ιδιαίτερη επαφή με το συγκεκριμένο βιβλίο αλλά και με κάθε άλλο βιβλίο που θα επιλέξει ο/η εκπαιδευτικός. Γνωρίζοντας οι μαθητές από πριν ότι θα ακολουθήσει μια τέτοια διαδικασία μετά την ανάγνωση του βιβλίου, έχουν ένα επιπλέον κίνητρο ώστε να ασχοληθούν με την ανάγνωση του βιβλίου και έτσι σταδιακά να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία τους.

Η ιστοεξερεύνηση αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο διδασκαλίας. Οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες τα παιδιά φτάνουν σε αυτές τις γνώσεις προϋποθέτουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η συνεργατικότητα, η διερεύνηση, η κατηγοριοποίηση και ομαδοποίηση πληροφοριών και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, δεξιότητες ζωτικής σημασίας όχι μόνο για το μάθημα αλλά και για την ίδια τη ζωή.