Οι απαρχές της χριστιανικής ταυτότητας στη Μικρά Ασία τον δ’ αι. μ.Χ. ( 2ο μέρος)

Μέγα κεφάλαιο της εκκλησιαστικής και κοινωνικής ιστορίας του δ’ αι. ήταν οι μεγάλοι κατά των χριστιανών διωγμοί  των Διοκλητιανού και Γαλερίου. Συνέχεια της διωκτικής πολιτικής των προηγούμενων αιώνων στάθηκαν τα τέσσερα διαδοχικά διατάγματα διωγμών (303-304) πού συγκλόνισαν ολόκληρη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία μετά την άρνηση των Χριστιανών να προσκυνούν και να τελούν τις διατεταγμένες αυτοκρατορικές θυσίες στα ειδωλολατρικά ιερά. Αστυνομοκρατία, φυλακίσεις, βασανιστήρια και επωνείδιστοι θάνατοι ήταν οι καθημερινές πρακτικές πού εφαρμόζοντο από τη ρωμαϊκή εξουσία κατά όλων ανεξαιρέτως των Χριστιανών υπηκόων της, αξιωματούχων και λαού, των αρχών του δ’αι.

Από τα κείμενα των πρακτικών πού διατηρούσε η ρωμαϊκή εθιμοτυπία κατά την αυτοκρατορικὴ προσκύνηση μας διασώζεται πλήθος ονομάτων αντιφρονούντων οι οποίοι αρνούμενοι τον αυτοκράτορα, ομολόγησαν την πίστη τους στον Ιησού Χριστὸ και για τον λόγο αυτό μαρτυρικώς εθανατώθησαν. Είναι η εποχὴ των τελευταίων μεγάλων διωγμών κατά των χριστιανών.

Οἰκουμενική Σύνοδος, τοιχογραφία Ι.Ν. Σταυροπόλεως Βουκουρεστίου (1724)
http://klearchosguidetothegalaxy.blogspot.gr/2010/01/manastirea-stavropoleos.html

Γνωστή εξ άλλου είναι η εικόνα της Α’ Οικουμενικής Συνόδου (325 μ.Χ.), κατά την οποία, από τούς 318 Πατέρες, άλλοι εμφανίστηκαν τυφλοί, χωλοί η μέ σπασμένα τά άκρα, υποβασταζόμενοι, ομολογητές της καλής ομολογίας, φέροντες τα στίγματα του Χριστού στα σώματά τους.

Στους διωγμούς έθεσε τέλος η υπογραφή του Διατάγματος της Ανεξιθρησκείας, (Μιλάνο 313μ.Χ.) —φέτος εορτάζονται τα 1700 χρόνια— το οποίο ανεκήρυξε τον Χριστιανισμὸ ως «ἐπιτρεπόμενη θρησκεία» (religio licita), από τούς  Λικίνιο και Μ. Κωνσταντίνο.

Εξάλλου, ο δ’ αι. μ.Χ., σημάδεψε την Ιστορία ως αιώνας της εδραίωσης του δόγματος  της ορθοδόξου τριαδολογίας από τούς μεγάλους Καππαδόκες Πατέρες, Βασίλειο, Γρηγόριο Θεολόγο, Γρηγόριο Νύσσης και τον Μ. Αθανάσιο, της διασαφήνισης των όρων «ουσία» και «υπόστασις» του Θεού, το θέμα της «ομοουσιότητος» και της αντίληψης του ανθρώπου περί της θείας υποστάσεως του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αν τα θέματα αυτά για εμάς σήμερα θεωρούνται δεδομένα, για τον δ’ αι. κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. Για να γίνει αυτό χρειάστηκε να συγκληθεί από τον Μ. Κωνσταντίνο η προαναφερθείσα Α’ Οικουμενική Σύνοδος το 325 μ.Χ. στη Νίκαια της μικρασιατικής Βιθυνίας.

Αρχαίο Θέατρο Ασπένδου (Αρχείο Παναγιώτη Τερζή και Γεωργίας Χριστοδούλου)

Εκεί, αναθεματίστηκε τελικώς η κακοδοξία του Αρείου, ο οποίος πρέσβευε ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού είναι κτίσμα και όχι ομοούσιος του Πατρὸς. Την ανάμειξη αυτὴ του αυγούστου στα εσωτερικὰ και δογματικὰ της Εκκλησίας την απαντούμε και αργότερα, κατά την εποχή των διαδόχων του Μ. Κωνσταντίνου, αρειανοφρόνων η οπαδών διαφόρων πνευματικών δοξασιών. Ωστόσο, δεδομένου ότι βασικό μέλημά τους υπήρξε πάντα η κοινωνικὴ συνοχὴ και η ειρήνη, οι αύγουστοι εφρόντιζαν να μετέχουν του εκκλησιαστικού γίγνεσθαι και πολλὲς φορὲς να το κατευθύνουν. Με τον τρόπο αυτὸ, προσπαθούσαν να ελέγχουν την συνοχὴ του κοινωνικού ιστού ως αποτέλεσμα του ενὸς και μοναδικού δόγματος, ανεξαρτήτως της ορθότητος του τελευταίου.

Ωστόσο, η παρεκτροπή ορισμένων αυτοκρατόρων της Ανατολής όπως του Ουάλεντος, προς την αρειανική αίρεση και η αξίωσή του να μοιράζει επισκοπικές έδρες μόνο σε αρειανόφρονες επέφερε τελικώς τα χειρότερα: Εσωτερική αναταραχή στον πληθυσμό, φθορά στην κρατική δομή και κυρίως αποτυχίες και τελική ήττα στο μέτωπο των Γότθων έξω από την Ανδριανούπολη (9 Αυγούστου 378), με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αποτελέσουν σοβαρό πολιτικό, στρατιωτικό και κοινωνικό πρόβλημα στους κόλπους της Ρωμανίας. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω αποτυχιών αλλά και ίνα κάποιο πλησίασμα του Ουάλεντος προς τον Βασίλειο με αδιάγνωστα κίνητρα (Θεοφάνεια 371) (Παπαδόπουλος 324), οδήγησαν τελικά τον αυτοκράτορα στην ανάκληση των εξορίστων ορθοδόξων επισκόπων (377).

(συνεχίζεται)