Θεολογώντας με την τέχνη των ήχων

Το Μέγα Σάββατο το πρωί, τελείται ο Αναστάσιμος Εσπερινός, τον οποίο ο λαός ονομάζει και Πρώτη Ανάσταση, καθώς αποτελεί απαρχή των Ύμνων της Ακολουθίας της Αναστάσεως. Μετά τα αναστάσιμα τροπάρια του πρώτου ήχου, ακολουθούν τρία ιδιόμελα σε πλ. δ’, με κοινή αρχή Σήμερον ὁ ᾌδης.

Τα ιδιόμελα αυτά πραγματεύονται με πανηγυρικό αλλά ήπιο μέλος την τραγική ήττα του Άδη που ‘‘ἔλαβε σῶμα καὶ Θεῷ περιέτυχεν’’. Με αυτό τον τρόπο η Ανάσταση προεορτάζεται αλλά συνάμα λανθάνει ακόμη της εορτής, όπως διέλαθε της προσοχής του διαβόλου, κατά την πατερική γραμματεία, το Πάθος και η εις Άδου Κάθοδος του Σωτήρος, μαζί με την Ενσάρκωσή Του.

Η Ανάσταση αποτελεί την μεγαλύτερη εορτή της Εκκλησίας, για αυτό και ‘‘δικαίως ἐθεώρησεν ἀπὸ τῆς συστάσεώς της τὴν ἑορτὴν ὡς βασίλισσαν τῶν ἡμερῶν ἡμέραν, ὡς ἑορτὴν ἑορτῶν καὶ πανήγυριν πανηγύρεων’’[1]. Η Ακολουθία της Αναστάσεως, αν και σύντομη, ‘‘ὁποῖον τὸ κάλλος αὐτῆς’’[2]. Σε αυτή επικρατεί το πρώτο ζεύγος των διατονικών ήχων, ο α΄ και ο πλ. α’, ο μεν ως πανηγυρικός και ευφρόσυνος, ο δε συνάμα και χαρμόσυνος. Επικρατεί ο αρχαίος ύμνος «Χριστὸς ἀνέστη»  ο οποίος συγκινεί κάθε χριστιανό με την τόση ζωή που περιέχει[3]. Η καρδιά του ‘‘σκιρτᾷ ὑπὸ πνευματικῆς ἀγαλλιάσεως’’[4] καθώς ακροάται τα τερπνά τέσσερα στιχηρά του ειρμολογικού πλ. α΄, επί τῃ βάσει του Κε, ‘‘Πάσχα ἱερὸν ἡμῖν σήμερον’’.

Επιστέγασμα της λαμπροφόρου Ακολουθίας της Αναστάσεως, το Δοξαστικόν, σε στιχηραρικό πλ. α΄, ‘‘εἰλημμένον ἐκ τῆς ἀρχῆς τοῦ πανηγυρικοῦ λόγου τοῦ Θεολόγου Γρηγορίου’’[5], το ‘‘Ἀναστάσεως ἡμέρα’’. Το ιδιόμελο αυτό επισφραγίζει την ευφρόσυνη της Αναστάσεως με τον δοξολογικό και ευχαριστιακό του χαρακτήρα, καλώντας τους πιστούς σε πηγαία και αυθόρμητη έκφραση αγάπης προς τον πλησίον, καταλλαγής του μίσους και των παθών. Και καθώς ψάλλεται πριν την έναρξη της Θείας Λειτουργίας αποτελεί τη στιγμή κατά την οποία οι πιστοί ανταλλάσουν ασπασμό, με το ‘‘Χριστός ἀνέστη’’ ως επανάληψη της επωδού του να κραδαίνει στα χείλη τους.