Γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται τις αρετές

Στο βιβλίο αυτό ο καθηγητής της πολιτικής και ηθικής φιλοσοφίας Αλ. Μακιντάιρ υποστηρίζει ότι «οι αρετές που χρειαζόμαστε προκειμένου να μεταβούμε από την αρχική,ζωώδη κατάσταση σ’ εκείνη του ανεξάρτητων έλλογων υποκειμένων δράσης … ανήκουν στις ιδιαίτερες αρετές των εξαρτημένων έλλογων έμβιων όντων, των οποίων η εξάρτηση, η ορθολογικότητα και η ζωώδης φύση πρέπει να στενή συσχέτιση μεταξύ τους» (σ. 20).

Αλ. Μακιντάιρ, Έλλογα εξαρτημένα όντα. Γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται τις αρετές. Μετ. Μ. Δασκαλάκη, Εκδόσεις Κουκίδα, Αθήνα 2013, σελ. 239.

Σε αρκετές σελίδες (κεφ. 2, 3, 4, 5, 6, 7) ο Μακιντάιρ επιχειρεί να δείξει ότι τα ζώα, που ανήκουν σε μία «προγλωσσική κατάσταση» (σ. 62) διαθέτουν διανοητική δραστηριότητα (σ. 69), στην οποία «στηρίζεται η ανάπτυξη δυνατοτήτων και ικανοτήτων των ανθρώπων (σ. 79). Εδώ ας σημειωθεί ο συγγραφέας απορρίπτει τις σχετικές αντιλήψεις του Ντεκάρτ (σσ. 29-31), όσο και του Χάϊντεγγερ (σσ. 74-76).

Τα κεφ.8-13 αναφέρονται στις «ιδιότητες που πρέπει να αναπτύξει ένα παιδί για να επαναπροσανατολίσει και να μετασχηματίσει τις επιθυμίες του και να οδηγήσει με συνέπεια προς τα αγαθά στα διάφορα στάδια της ζωής του» (σ. 130). Αυτές οι ιδιότητες είναι οι διανοητικές και οι ηθικές αρετές (σ. 142) τις οποίες«χρειαζόμαστε προκειμένου να πετύχουμε τόσο τα αγαθά μας όσο και τα αγαθά των άλλων» (σ. 151). Επιπροσθέτως εξετάζει ο Μακιντάιρ την σχέση ανάμεσα στο κοινό αγαθό και στα ατομικά αγαθά (σσ. 161-173). Ίσως θα προκαλέσει εντύπωση στον αναγνώστη η τοποθέτηση του συγγράφεως ότι «ούτε το κράτος ούτε η οικογένεια συνιστούν εκείνη τη μορφή ένωσης, της οποίας το κοινό αγαθό θα στηριχθεί και θα διατηρηθεί από τις αρετές της αναγνωρισμένης εξάρτησης. Αντ’ αυτού θα πρέπει να υπάρχει μία μορφή τοπικής κοινότητας, στο πλαίσιο της οποίας οι δραστηριότητες της οικογένειας, τα σχολεία, οι χώροι για θρησκευτικές συναθροίσεις μπορούν να βρουν μία θέση» (σ. 197). Εάν αυτό καταστή εφικτό, τότε μπορεί να θεωρηθεί ότι«πολλά από τα αγαθά μας, τόσο τα ατομικά όσο και τα κοινά, είναι αγαθά που τα μοιραζόμαστε, ώστε οι αποφάσεις μου για τον ρόλο που πρόκειται να παίξουν στη ζωή μου κάποια συγκεκριμένα αγαθά δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ανεξάρτητες από τις αποφάσεις σχετικά με τον ρόλο που πρόκειται να παίξουν αυτά τα αγαθά στη ζωή της κοινότητας» (σ. 205).

Μεταξύ των συμπερασμάτων του συγγραφέως περιλαμβάνεται η άποψη ότι «η απόκτηση των αρετών είναι δυνατή εφ’ όσον συμμετέχουμε στις σχέσεις που καθορίζονται από τις νόρμες του φυσικού νόμου» (σ. 206).

Σε μία συνολική αποτίμηση, ορισμένες θέσεις του βιβλίου, ιδιαιτέρως εκείνες που αναφέρονται στις διανοητικές δυνατότητες των εκπροσώπων του ζωϊκού βασιλείου, είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν αντιρρήσεις. Ωστόσο, το βιβλίο περιέχει προσεγγίσεις και αναζητήσεις που μπορεί να ενδιαφέρουν ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.