Ισλαμική ηθική αξιολόγηση της παρεμβατικής γονιμοποίησης
6 Οκτωβρίου 2014
Το ιδιαίτερο θρησκευτικό ήθος του Ισλάμ, που βασίζεται στο Κοράνιο και την παράδοση (sunna), αποτελεί σήμερα πηγή άντλησης κριτηρίων για την αξιολόγηση των τεχνικών της παρεμβατικής γονιμοποίησης και τον καθορισμό της ισλαμικής στάσης έναντι αυτών.
Ο Ισλαμισμός είναι μονοθεϊστική θρησκεία, που γεννήθηκε τον 7ο αιώνα μΧ. στην Αραβία με το κήρυγμα και τη διδασκαλία του Μωάμεθ και διαδόθηκε γρήγορα σε κάθε γωνιά της γης χάρη στη μεγάλη έμφαση που δίνει σ’ έναν ασυμβίβαστο μονοθεϊσμό και σε μια αυστηρή προσήλωση σε ορισμένες θρησκευτικές πρακτικές. Μέσα στην ιστορική του πορεία απέκτησε το ιδιαίτερο θρησκευτικό του ήθος συνενώνοντας τις πνευματικές και εγκόσμιες πλευρές της ζωής και επιδιώκοντας να ρυθμίσει όχι μόνο τις ατομικές σχέσεις με τον Θεό, αλλά και τις ανθρώπινες σχέσεις σε κοινωνικό επίπεδο[1].
Κεντρικό άξονα του μουσουλμανικού ήθους αποτέλεσε η εκπλήρωση του χρέους της πλήρους υπακοής στο θέλημα του Θεού, η οποία πραγματώνεται μέσα από την τήρηση των θεϊκών εντολών και τη συμμόρφωση της καθημερινής ζωής σ’ ένα πρότυπο δοσμένο από τον προφήτη Μωάμεθ. Αυτό είχε ως συνέπεια να δίνεται μεγάλη σπουδαιότητα στον νόμο, ο οποίος περιλαμβάνοντας ισλαμικές αρχές και κοινωνικούς θεσμούς που καθιερώθηκαν από το Κοράνιο, συμπληρώθηκαν αναλυτικά από την παράδοση, δέχτηκαν περαιτέρω επεξεργασία[2] και εντάχθηκαν σ’ ένα σύστημα δεοντολογικών κανόνων, τη Sharia, καθορίζει τη συμπεριφορά στην προσωπική και κοινωνική ζωή και ενώνει τον μουσουλμανικό κόσμο[3].
Η ομόλογη τεχνητή σπερματέγχυση κατά την οποία με τρόπο τεχνητό μεταφέρεται στη μήτρα σπέρμα με υγιή σπερματοζωάρια ή συμπύκνωμα σπέρματος με κατάλληλη συγκέντρωση σπερματοζωαρίων και η ομόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση κατά την οποία δημιουργούνται εργαστηριακά και μεταφέρονται στη μήτρα έμβρυα προερχόμενα από τους γαμέτες του ζεύγους αξιολογούνται θετικά και γίνονται αποδεκτές. Τίθεται όμως ως απαραίτητη προϋπόθεση για την ηθική αποδοχή τους η εφαρμογή τους μόνο μεταξύ συζύγων και κατά τη διάρκεια του γάμου τους, ώστε να μην υπάρχει προσβολή της ιερής συμφωνίας του γάμου και κατά συνέπεια προσβολή του ισλαμικού νόμου[4], να εξασφαλίζεται η νομιμότητα της επακολουθούσας εγκυμοσύνης και το παιδί που θα γεννηθεί να είναι νόμιμο και ν’ απολαμβάνει τα εκ του γάμου νόμιμα δικαιώματά του. Η προϋπόθεση αυτή συντελεί στο να θεωρούνται οι εν λόγω τεχνικές ηθικά απαράδεκτες και μη επιτρεπτές, όταν το συμβόλαιο του γάμου έχει διαρραγεί λόγω θανάτου ή διαζυγίου, καθώς σ’ αυτές τις περιπτώσεις η εγκυμοσύνη δεν είναι νόμιμη, το παιδί στερείται το βασικό δικαίωμα της νομιμότητας και η γυναίκα μπορεί να γίνει σύζυγος άλλου άνδρα.
Αντιθέτως, αρνητικής ηθικής αξιολόγησης τυγχάνουν στο χώρο του Ισλάμ η ετερόλογη σπερματέγχυση που διενεργείται με μεταφορά στη μήτρα σπέρματος ελεγμένου άγνωστου δότη λαμβανόμενο από τράπεζα σπέρματος, της οποίας η ύπαρξη είναι ασυμβίβαστη με την ισλαμική ηθική ως απειλή για την ύπαρξη της οικογένειας[5] και η ετερόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση, που περιλαμβάνει την εργαστηριακή δημιουργία και μεταφορά στη μήτρα εμβρύου προερχόμενου από δωρεά γαμετών. Οι τεχνικές αυτές καταδικάζονται ηθικά ακόμα και στην περίπτωση της συγκατάθεσης του/της συζύγου και απορρίπτονται ως πρακτικές αμαρτωλές παρά το γεγονός ότι νομικά δεν θεωρούνται μοιχεία, αφού δεν έχουν τις απαιτούμενες νομικές προδιαγραφές της μοιχείας (τέσσερις μάρτυρες, πλήρης συνουσία)[6].
Η αμαρτωλότητά τους έγκειται στο ότι προσβάλλεται η ιερή συμφωνία του γάμου[7], διασπάται η οικογενειακή δομή με την εισβολή του/της δότη/τριας ανάμεσα στο ζεύγος, το παιδί δεν είναι καρπός του γάμου κι άρα στερείται της νομιμότητας και των προερχόμενων απ’ αυτή δικαιωμάτων, η διαδικασία περιλαμβάνει το ψέμα της απόδοσης του παιδιού σ’ έναν άνθρωπο που δεν του ανήκει, στερεί από τη γνώση του πραγματικού γονέα το παιδί και τον πραγματικό γονέα από την ευθύνη για το παιδί του, μειώνει τα περιθώρια για την ανάπτυξη οικογενειακών δεσμών και την εκδήλωση τρυφερών αισθημάτων αγάπης και φροντίδας μέσα στην οικογένεια, δημιουργεί σύγχυση ως προς την καταγωγή και τη γενεαλογία, των οποίων η καθαρότητα έχει μεγάλη σημασία για το Ισλάμ και παραβιάζει το ισλαμικό σύστημα της κληρονομιάς.
Ως πρακτικές αμαρτωλές χαρακτηρίζονται και απορρίπτονται οι εν λόγω τεχνικές κι όταν εφαρμόζονται για την επίτευξη κύησης σε ανύπαντρη γυναίκα, το δικαίωμα της οποίας στην εγκυμοσύνη έχει προκαλέσει έντονη ηθική συζήτηση στον ισλαμικό κόσμο παρά το γεγονός ότι μια νέα ηθική, που έχει επικρατήσει στον σύγχρονο κόσμο, έχει διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο στην κοινωνική αποδοχή των μονογονεϊκών οικογενειών[8].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τομ. 25, στο λήμμα «Ισλάμ», σελ. 561.
[2] Αν. Γιαννουλάτος, Ἰσλάμ θρησκειολογική ἐπισκόπησις3, (Αθήνα 1983), σελ. 195.
[3] Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος LarousseBritannica, τόμ. 25, στο λήμμα «Ισλάμ», σελ. 561, 574.
[4] Β. Φανάρας, ό.π., σελ. 679.
[5] M. Inhorn, Making muslimbabies: IVF and gamete donation in sunni versus Shi’a Islam, διαδικτυακός τόπος: http://ncbi.nlm/nih.gov/pmc/articles/PMC1705533/ (ανάκτηση 22-04-2013)
[6] Artificial Insemination, διαδικτυακός τόπος:
[7] Β. Φανάρας, ό.π., σελ. 679.
[8] Artificial Insemination, διαδικτυακός τόπος: http://theamericanmuslim.org/tam.php/features/articles/sharia_fiqh_islamic_law_ethical_moral_issues/ (ανάκτηση 22-04-2013)
Παρατήρηση: Συνεχίζουμε την παρουσίαση σε σειρά άρθρων της μελέτης σχετικά με την Παρεμβατική Γονιμοποίηση της καθηγήτριας Μ.Ε. και θεολόγου, Χαρίκλειας Φωτοπούλου. Πρόκειται για αναθεωρημένη έκδοση του κειμένου το οποίο κατατέθηκε στο ΕΑΠ ως μεταπτυχιακή – διπλωματική εργασία με επιβλέποντες τους κ. Ν. Κόϊο και Ντ. Αθανασοπούλου
