Οι ευχές του αφορκισμού στο Βάπτισμα

21 Ιανουαρίου 2015

Στο σημερινό απόσπασμα της μελέτης του ιεροδιακόνου Καισάριου (Δημήτριου) Χρόνη για την Ποιμαντική και τελετουργική προσέγγιση του μυστηρίου του Βαπτίσματος (προηγούμενη δημοσίευση:www.pemptousia.gr/?p=87311) πληροφορούμαστε τα σχετικά με τις ευχές της Κατήχησης στο Βάπτισμα.

Πηγή: www.orthodox.or.th

Πηγή: www.orthodox.or.th

Ομοίως στην ευχή υπάρχουν αναφορές στην κατήχηση, που άρχιζε από την ημέρα της αναγνώσεως της ευχής αυτής, για τους ενήλικες εννοείται κατηχουμένους. Πρόκειται για ένα αληθινό «κατηχητικό σχολείο», στο οποίο φοιτούσαν συστηματικά οι κατηχούμενοι για να διδαχθούν τα «πιστευτέα και τα πρακτέα», τα δόγματα της πίστεως της Εκκλησίας και τις ηθικές υποχρεώσεις των χριστιανών. Σ’ αυτό αναφέρεται η φράση: «Ἀπόστησον ἀπ’ αὐτοῦ (αὐτὴν) τὴν παλαιὰν ἐκείνην πλάνην, καὶ ἔμπλησον αὐτὸν (αὐτὴν) τῆς εἰς σὲ πίστεως καὶ ἐλπίδος καὶ ἀγάπης, ἵνα γνῶ ὅτι σὺ εἶ Θεὸς μόνος, Θεὸς ἀληθινός, καὶ ὁ μονογενής σου Υἱός, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, καὶ τὸ Ἅγιόν σου Πνεῦμα. Δὸς αὐτῷ (αὐτῇ) ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς σου πορευθῆναι, καὶ τὰ ἀρεστά σοι φυλάξαι· ὅτι ἐὰν ποιήσῃ αὐτὰ ἄνθρωπος ζήσεται ἐν αὐτοῖς». Παράλληλα μετείχε και στις συνάξεις της Εκκλησίας, όχι πια μόνο μέχρι τα αναγνώσματα και το κήρυγμα, όπως οι «ἀκροώμενοι», αλλά και κατά την εκτενή και την ειδική ευχή που λέγανε για αυτούς, την ευχή «ὑπέρ τῶν κατηχουμένων». Τέτοιες ευχές υπάρχουν στις τρείς λειτουργίες μας, που εισάγονται με ανάλογα διακονικά[124]. Εξασθε ο Κατηχούμενοι τ Κυρίῳ, Ο πιστοί, πρ τν Κατηχουμένων δεηθμεν, να Κύριος ατος λεήσ,…κ.λπ.[125]). Μετά την ευχή και την χειροθεσία-ευλογία «ἀπελύοντο οι κατηχούμενοι σοι Κατηχούμενοι, προέλθετε· ο Κατηχούμενοι, προέλθετε· σοι Κατηχούμενοι, προέλθετε. Μή τις τν Κατηχουμένων. σοι πιστοί, τι κα τι ν ερήν το Κυρίου δεηθμε[126]ν»). Η συστηματική αυτή κατήχηση γινόταν κυρίως κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και διαρκούσε μέχρι την Μεγάλη Πέμπτη.

      Καθ’ όλο το χρονικό διάστημα της κατηχήσεως επανειλημμένα  διαβάζονταν από τους ιερείς στους κατηχουμένους «ἐξορκισμοί ἤ ἀφορκισμοί». Από αυτούς στη σημερινή ακολουθία του αγίου βαπτίσματος περισώθηκαν τρείς ή κατ’ ακρίβειαν δύο, που διαβάζονται στο νήπιο αμέσως μετά την ευχή «εἰς το ποιῆσαι κατηχούμενον» και μόνο μια φορά ο καθένας. Στην παλαιά πράξη διαβάζονταν πολλές φορές σε διάφορες ημέρες. Με τον νηπιοβαπτισμό η πράξη αυτή ατόνισε και διαβάζονται πριν του βαπτίσματος, όπως και σήμερα αλλά «πολλάκις», «δεκάκις» ή «ἑπτάκις». Αργότερα δε για το ιερό του αριθμού «τρίς[127]».

    Η ανάγνωση των αφορκισμών δεν είναι απλό και ανώδυνο έργο. Όπως ο κατηχούμενος έτσι και ο ιερέας που εξορκίζει έρχεται σε πάλη σώμα προς σώμα με τις σατανικές δυνάμεις που εμφωλεύουν σε κάθε αβάπτιστο άνθρωπο, έστω και αν αυτός είναι νήπιο. Οι δύο πρώτες ευχές, οι καθ’ αυτό εξορκιστικές, είναι κείμενα φοβερά που απευθύνονται άμεσα προς τον σατανά και στις πονηρές του δυνάμεις. Στην κυριολεξία δεν είναι ευχές, αλλά λόγοι τρομεροί, επιτιμήσεις του Διαβόλου, που καλείται στο όνομα του Χριστού να εξέλθει από τον προς το άγιο φώτισμα «εὐτρεπιζόμενο»[128].

   Αφορκισμός Α’ : «Ἐπιτιμᾷ σοι Κύριος, Διάβολε, ὁ παραγενόμενος εἰς τὸν κόσμον καὶ κατασκηνώσας ἐν ἀνθρώποις, ἵνα τὴν σὴν καθέλῃ τυραννίδα καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐξέληται· ὃς ἐπὶ ξύλου τάς ἀντικειμένας δυνάμεις ἐθριάμβευσεν, ἡλίου σκοτισθέντος καὶ γῆς σαλευομένης, καὶ μνημάτων ἀνοιγομένων, καὶ σωμάτων Ἁγίων ἀνισταμένων· ὃς ἔλυσε θανάτῳ τὸν θάνατον, καὶ κατήργησε τὸν τὸ κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, τουτέστι, σὲ τὸν Διάβολον. Ὁρκίζω σε κατὰ τοῦ Θεοῦ, τοῦ δείξαντος τὸ ξύλον τῆς ζωῆς καὶ τάξαντος τὰ Χερουβὶμ καὶ τὴν φλογίνην ῥομφαίαν τὴν στρεφομένην φρουρεῖν αὐτό. Ἐπιτιμήθη τι καὶ ἀναχώρησον· κατ’ ἐκείνου γάρ σε ὁρκίζω τοῦ περιπατήσαντος, ὡς ἐπὶξηρᾶς, ἐπὶνῶ τα θαλάσσης, καὶ ἐπιτιμήσαντος τῇ λαίλαπι τῶν ἀνέμων· οὗτὸ βλέμμα ξηραίνει ἀβύσσους καὶ ἡ ἀπειλὴτήκει ὄρη. Αὐτὸς γὰρ καὶ νῦν ἐπιτάσσει σοι δι’ ἡμῶν· Φοβήθητι, ἔξελθε, καὶ ὑπαναχώρησον ἀπὸ τοῦ πλάσματος τούτου, καὶ μὴ ὑποστρέψῃς, μηδὲ ὑποκρυβῇς ἐν αὐτῷ, μηδὲ συναντήσῃς αὐτῷ ἢ ἐνεργήσῃς, μὴ ἐν νυκτί, μὴ ἐν ἡμέρᾳ ἢ ὤρᾳ ἢ ἐν μεσημβρίᾳ· ἀλλ’ ἄπελθε εἰς τὸν ἴδιον τάρταρον, ἕως τῆς ἡτοιμασμένης μεγάλης ἡμέρας τῆς κρίσεως. Φοβήθητι τὸν Θεὸν τὸν καθήμενον ἐπὶ τῶν Χερουβίμ, καὶ ἐπιβλέποντα ἀβύσσους· ὃν τρέμουσιν Ἄγγελοι, Ἀρχάγγελοι, Θρόνοι, Κυριότητες, Ἀρχαί, Ἐξουσίαι, Δυνάμεις, τὰ πολυόμματα Χερουβίμ, καὶ τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφίμ· ὃν τρέμει ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἡ θάλασσα καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς. Ἔξελθε καὶ ἀναχώρησον ἀπὸ τοῦ σφραγισθέντος νεολέκτου στρατιώτου Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· κατ’ ἐκείνου γάρ σε ὁρκίζω, τοῦ περιπατοῦντος ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων, τοῦ ποιοῦντος τοὺς Ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα, καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πῦρ φλέγον. Ἔξελθε καὶ ἀναχώρησον ἀπὸ τοῦ πλάσματος τούτου σὺν πάσῃ τῇ δυνάμει καὶ τοῖς ἀγγέλοις σου. Ὅτι δεδόξασται τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων[129]».

   Ακολούθως μετά το πέρας του α’ αφορκισμού διαβάζεται και ο β’ αφορκισμός : «Ὁ Θεός, ὁ ἅγιος, ὁ φοβερὸς καὶ ἔνδοξος, ὁ ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἔργοις καὶ τῇ ἰσχύι αὐτοῦ ἀκατάληπτος καὶ ἀνεξιχνίαστος ὑπάρχων αὐτὸς ὁ προορίσας σοι, Διάβολε, τῆς αἰωνίου κολάσεως τὴν τιμωρίαν, δι’ ἡμῶν τῶν ἀχρείων αὐτοῦ δούλων κελεύει σοι, καὶ πάσῃ τῇ συνεργῷ σου δυνάμει, ἀποστῆναι ἀπὸ τοῦ νεωστὶ σφραγισθέντος ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Ὁρκίζω σε οὖν, παμπόνηρον καὶ ἀκάθαρτον καὶ μιαρὸν καὶ ἐβδελυγμένον καὶ ἀλλότριον πνεῦμα, κατὰ τῆς δυνάμεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ πᾶσαν ἐξουσίαν ἔχοντος ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς, τοῦ εἰπόντος τῷ κωφῷ καὶ ἀλάλῳ δαίμονι· Ἔξελθε ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου καὶ μηκέτι εἰσέλθῃς εἰς αὐτόν. Ἀναχώρησον, γνώρισον τὴν σὴν ματαίαν δύναμιν, τὴν μηδὲ χοίρων ἐξουσίαν ἔχουσαν. Ὑπομνήσθητι τοῦ ἐπιτάξαντός σοι, κατὰ τὴν σὴν αἴτησιν, εἰς τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων εἰσελθεῖν. Φοβήθητι τὸν Θεόν, οὗτῷ προστάγμα τι ἡγῆ καθ’ ὑδάτων ἐστήρικται· τὸν κτίσαντα τὸν οὐρανόν, καὶ στήσαντα τὰ ὅρη σταθμῷ, καὶ τάς νάπας ζυγῷ, καὶ θέντα ἄμμον θαλάσσῃ ὅριον, καὶ ἐν ὕδατι σφοδρῷ τρίβον ἀσφαλῆ· τὸν ἁπτόμενον τῶν ὀρέων καὶ καπνίζονται· τὸν ἀναβαλλόμενον φῶς ὡς ἱμάτιον· τὸν ἐκτείνοντα τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δέρριν· τὸν στεγάζοντα ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ· τὸν θεμελιοῦντα τὴν γῆν ἐπὶ τὴν ἀσφάλειαν αὐτῆς· οὐ κλιθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος· τὸν προσκαλούμενον τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης καὶ ἐκχέοντα αὐτὸ ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς. Ἔξελθε, καὶ ἀναχώρησον ἀπὸ τοῦ πρὸς τὸ ἅγιον φώτισμα εὐτρεπιζομένου (εὐτρεπιζομένης). Ὁρκίζω σε κατὰ τοῦ σωτηριώδους πάθους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ τοῦ τιμίου αὐτοῦ Σώματος καὶ Αἵματος, καὶ κατὰ τῆς ἐλεύσεως αὐτοῦ τῆς φοβερᾶς. Ἥξει γάρ, καὶ οὐ χρονιεῖ, κρίνων πᾶσαν τὴν γῆν, καὶ σὲ καὶ τὴν συνεργόν σου δύναμιν, κολάσει εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός, παραδοὺς εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον, ὅπου ὁ σκώληξ ὁ ἀκοίμητος, καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. Ὅτι τὸ κράτος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων[130]». 

 [Συνεχίζεται]

 

[124] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ []ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σελ. 197-198.

[125] Βλ. Ιεροδιακονικόν, «Θεία Λειτουργία Αγίου Ιωάννου του Χρυστοστόμου», εκδ. Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, Άγιο Όρος, 2006 σελ. 56-57.

[126] Βλ. οπ. παρ. σ. 57.

[127] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σελ. 199-200

[128] Βλ. οπ. παρ. σ.200.

[129] Βλ. Μικρόν Ευχολόγιον ή Αγιασματάριον, «Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος» εκδ. Αποστολικής Διακονίας, σελ 55-57.

[130] Βλ. Μικρόν Ευχολόγιον ή Αγιασματάριον, «Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος» εκδ. Αποστολικής Διακονίας, σελ 57-58.