Ελληνικό σχολείο: διαπολιτισμική αγωγή εναντίον ρατσισμού

Στο ελληνικό σχολείο των αρχών του 21^ου αιώνα δεν υπάρχει η εθνική και κοινωνική ομοιογένεια των μαθητών που υπήρχε πριν από μερικά χρόνια. Η παρουσία διαφόρων αλλοδαπών μαθητών, ομογενών, αθίγγανων, και τέλος παιδιών με ειδικές ανάγκες δημιουργεί μίας κατάσταση που η ετερότητα κυριαρχεί. Στο σημείο αυτό, η αναφορά μας θα περιοριστεί μόνο στη φυλετικέ, εθνική και θρησκευτική ετερότητα.

Ο τρόπος αντιμετώπισης των διαφόρων ετεροτήτων στα σχολεία γίνεται μέσα στα πλαίσια μίας διαπολιτισμικής αγωγής. Μέσα από τη διαπολιτισμική αγωγή γίνεται προσπάθεια της διατήρησης αρχικά μίας ενιαίας εκπαίδευσης. Ώστε αργότερα να αποφευχθούν φαινόμενα διάσπασης της συλλογικότητας και του διαμελισμού της κοινωνίας σε εθνικές και θρησκευτικές φατρίες[1]. Αυτό ελλοχεύει τον κίνδυνο της παρουσίας φαινομένων γκετοποίησης, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας[2]. Κατά το Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης «η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση ως εκπαιδευτικός προσανατολισμός δεν έχει χαρακτήρα αφομοιωτικό, αλλά συνιστά ένα άνοιγμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας που οφείλει να διατρέχει όλες τις βαθμίδες και τα γνωστικά αντικείμενα και βασίζεται στην αξιοποίηση των διαφορετικών εμπειριών και των ιδιαιτεροτήτων ως πηγής γνώσης και προσωπικής ανάπτυξης»[3].

Μέσα από τη διαπολιτισμική αγωγή γίνεται προσπάθεια το σχολείο ως μέσο εκπαίδευσης να είναι ένας χώρος ενιαίος για όλους τους μαθητές. Είναι ο χώρος που βοηθάει στην ενότητα των μαθητών, στην ανάπτυξη της επικοινωνίας μεταξύ τους και στην πρόοδό τους. Το πρόγραμμα Σπουδών είναι ίδιο για όλους διασφαλίζοντάς τους ίσες ευκαιρίες και ίσα δικαιώματα. Ό,τιδήποτε χωρίζει τους μαθητές δεν μπορεί να υπάρξει στο ελληνικό σχολείο[4].

Στο διαπολιτισμικό σχολείο οι μαθητές έχουν ίσες ευκαιρίες και χαίρουν ίσων δικαιωμάτων, οι δε διαφορές τους δε πρέπει ούτε να τους χωρίζουν ούτε να αποδιοργανώνουν την κοινή τους πορεία αλλά να τους βοηθούν στην επίτευξη ενός πολιτισμικού εμπλουτισμού[5]. «[…] H εκπαιδευτική πράξη παρουσιάζεται ως διαλεκτικοποίηση, σύζευξη, της ταυτότητας και της ετερότητας, του χρονικού ριζώματος και της απελευθέρωσης, της ένταξης (σχέση με το νόμο) και της παράβασης, της αρχής της απόλαυσης και της αρχής της πραγματικότητας, των συνεπειών της ισχύος και των συνεπειών του νοήματος, των φαντασμάτων και των μοντέλων, του συνειδητού και του ασυνείδητου, του ψυχικού και του κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικού …»[6].

Τέλος μέσα από την προσπάθεια μίας διαπολιτισμικής παιδείας πετυχαίνεται  η στήριξη των κοινωνιών για την οικοδόμηση ενός επιτυχούς σχεδίου για οικουμενική και παγκόσμια κοινωνία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι ομάδες που θα την αποτελούν θα χάσουν την ταυτότητά τους και θα μαζοποιηθούν. Απλώς θα βοηθήσει ή καλύτερα θα βάλει τα θεμέλια για τη δημιουργία μίας κοινωνίας μελλοντικής που ο καθένας θα έχει διττή θέση και θα ανήκει σε μία γενικότερη ομάδα με κοινά στοιχεία αλλά παράλληλα θα διαφυλάττει τα στοιχεία που θα το κάνουν μέλος μίας μικρότερης ομάδας όπως η γλώσσα και η θρησκεία, χωρίς αυτό να φέρνει σε σύγκρουση τις δύο ιδιότητές του.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ –ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η διαπολιτισμικότητα και η πολυπολιτισμικότητα είναι δύο όροι που εύκολα μπορούν θα θεωρηθούν ταυτόσημοι, κάτι που δεν ισχύει.

Μέσα από τη διαπολιτισμική προσέγγιση επιτυγχάνεται η κοινωνική συνοχή, απαραίτητη για την πρόοδο της κοινωνίας και της χώρας, και η αναγνώριση της ετερότητας. Λίκνο για τη μετέπειτα εφαρμογή όλων αυτών είναι η διαπολιτισμική εκπαίδευση, που στοχεύει στην αλληλοκατανόηση και κυρίως στην από κοινού ειρηνική και δημιουργική συμβίωση, επιβίωση και αυτοπραγμάτωση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ardoino, J., Education et relations, Gauthier-Villars-Unesco 1980, σσ. 139, αναφ. στο: IMBERT FR., L’ impossible métier de pédagogue, Paris, ESF 2000
• Αρτέμη, Ε., Η αγάπη του «Ξένου» προς τους ξένους κατά τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, αδημοσίευτη εισήγηση από το συνέδριο του Μεταπτυχιακού Φοιτητικού Θεολογικού Συνδέσμου, Λέρος, Ιούλιος 2011, σ. 1-15.
• Bennett, J. M. & Bennett, M. J, Developing intercultural sensitivity. Landis, D., Bennett, J., Bennett, M. (red.): Handbook of Intercultural Training 2003, 141-152.
• Βρατσάλη, Κ., Σκούρτου, Ελ., «Δάσκαλοι και μαθητές σε τάξεις πολιτισμικής ετερότητας: Ζητήματα μάθησης», Εκπαιδευτική Κοινότητα, τεύχος 54 (2000) 26-33
• Δαμανάκη, Μ., «Πολυπολιτισμική –Διαπολιτισμική Αγωγή. Αφετηρία, στόχοι, προοπτικές». Στο περιοδικό Εκπαιδευτικά, τ. 16 (1989) 69-83.
• Του ιδίου, Μετανάστευση και εκπαίδευση, Gutenberg, Αθήνα 1995.
• Δραγώνα, Θ., «Κοινωνικές ταυτότητες /ετερότητες», Εκπαίδευση: Πολιτισμικές διαφορές και κοινωνικές ανισότητες (επιμ. Θ. Δραγώνα), εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2001
• Φαράντου, Μ., Δογματική και Ηθική. Εισαγωγικά, Αθήναι 1973.
• Γιαννουλάτου, Αναστάσιου, Αρχιεπισκόπου Αλβανίας, «Facing People of Other Faiths», Greek Orthodox Theological Review, 38, 1-4 (1993)125-158.
• Γκοτοβού, Α., Έκπαίδευση και ετερότητα. Ζητήματα διαπολιτισμικής παιδαγωγικής, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2002.
• Goucha M. (dir.), La Philosophie. Une école de la liberté. Enseignement de la philosophie et apprentissage du philosopher. Etat des lieux et regards pour l’avenir. Editions Unesco 2007
• Greco J., Virtue and Rules in Epistemology. In A. Fairweather and L. Zagzebski. (eds.). Virtue Epistemology: Essays on Epistemic Virtue and Responsibility. Oxford University, Oxford: 2001.
• Gregory M. «Practicing Democracy. Social Intelligence and Philosophical Practice» In International Journal of Applied Philosophy, 18:2, (2004) 161-174.
• Ι.Π.Ο.Δ.Ε., Στόχοι και Τομείς Δράσης, Αθήνα 2004
• Hohmann, M., «Interkulturelle Erziehung-Versuch einer Bestands-aufnahme», in: Auslanderkinder in Schule und Kindergarten 4/1983.
• Κανακίδου, Ε., Παπαγιάννη, Β., Διαπολιτισμική αγωγή, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997,
• Ν. 1566/1985, άρθρο 1.
• Νικολάου, Γ. Διαπολιτισμική Διδακτική. Το νέο περιβάλλον. Βασικές αρχές, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005
• Του ιδίου, «Διαπολιτισμικότητα – Διαπολιτισμική Εκπαίδευση», http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/1417/260.pdf (2011).
• Παπαγεωργίου, Κ., Προλογικό σημείωμα στο βιβλίο του Τσ.Ταίηλορ, Πολυπολιτισμικότητα, μετ. Φιλ. Παιονίδης, Αθήνα 1997³.
• Παπαθανασόπουλου, Γ. Ν., «Διαπολιτισμικότητα και αθεία», http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=7834:diapolitismikotita-kai-athea-tou-giorgou-n-papathanasopoulou&catid=278&Itemid=358 (6/2/2012)
• Paraskevopoulos, J. «Social Capital and Public Policy in Greece» The Hellenic Observatory Greece paper, LSE, London: 2009, no. 9.
• Pardales M.J., Girod M., «Community of Inquiry : its past and present future» In Educational Philosophy and Theory, Vol. 38, No 3, (2006) 299-309
• Peirce C.S., The Philosophical writings of Peirce. Ed. J. Buchler, New York, Dover
• Potter K. H., «Are all indian philosophers Indian Philosophers?» in: Journal of the Indian Council of Philosophical Research, Vol. 11, 1985, No. 2.
• Putnam, R. D., Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community, Simon & Schuster, New York
• Ρεράκη, Η., «Η Διαφορετικότητα στο σχολείο κατά τον Απόστολο Παύλο», Απόστολος Τίτος, – Επίσημο Δελτίο της Εκκλησίας της Κρήτης, 10 (2008) 141-152
• Rocher G,. Introduction à la Sociologie générale. Éditions Hurtubise, Montreal
• Rollins M., «Epistemological Considerations for the Community of Inquiry»; In: Thinking, Vol. 12, nr. 2, (1995) 31-41
• Sanders, M., «Εthics and Interdisciplinarity in Philosophy and Literary theory», diacritics 3–4: (2011) 3–16
• Θεοδωροπούλου, Ε., Ο Φιλόσοφος κι ο αθλητής: μια ιστορία για τη διαπολιτισμικότητα, χ.χ.,
• Τούλια, Η., Η διαπολιτισμική και πολυπολιτισμική αγωγή στην Ελλάδα. Μύθος και πραγματικότητα, εκδ. Διόνικος, Αθήνα 2005.
• Wimmer, Fr. M., Is Intercultural Philosophy a New Branch or a New Orientation in Philosophy?, Vienna χ.χ.
• Χατζή, Αρ., «Πολυπολιτισμικότητα: Ιστορική και Φιλοσοφική Διάσταση». Αθήνα 2010, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης.
• Του ιδίου, «Πολυπολιτισμικότητα και Κοινωνία», ηλεκτρονικό περιοδικό Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, http://www.libertyforum.gr/attachments/article/ 2 (2011) 1-22

Σημειώσεις

[1] Α. Γκοτοβού, Έκπαίδευση και ετερότητα. Ζητήματα διαπολιτισμικής παιδαγωγικής, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2002, σ. 44, 48-50.

[2] Η. Ρεράκη, «Η Διαφορετικότητα στο σχολείο κατά τον Απόστολο Παύλο», Απόστολος Τίτος, – Επίσημο Δελτίο της Εκκλησίας της Κρήτης, 10 (2008) 143 (141-152). Πρβλ. Η. Τούλια, Η διαπολιτισμική και πολυπολιτισμική αγωγή στην Ελλάδα. Μύθος και πραγματικότητα, εκδ. Διόνικος, Αθήνα 2005, σ. 33.

[3] Ι.Π.Ο.Δ.Ε., Στόχοι και Τομείς Δράσης, Αθήνα 2004,σ.61.

[4] Γ. Νικολάου, Διαπολιτισμική Διδακτική. Το νέο περιβάλλον. Βασικές αρχές, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2005, σ. 231. Συναφώς

[5] Ε. Κανακίδου, Β. Παπαγιάννη, Διαπολιτισμική αγωγή, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997, σ. 16-17. Συναφώς βλ. Θ. Δραγώνα, «Κοινωνικές ταυτότητες /ετερότητες», Εκπαίδευση: Πολιτισμικές διαφορές και κοινωνικές ανισότητες (επιμ. Θ. Δραγώνα), εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2001, σ. 63.

[6] J. Ardoino, 1980, Education et relations, Gauthier-Villars-Unesco, σσ. 139, αναφ. στο: IMBERT FR., 2000, L’ impossible métier de pédagogue, Paris, ESF, σ. 101. Βλ. Συναφώς Ε. Θεοδωροπούλου, Ο Φιλόσοφος κι ο αθλητής: μια ιστορία για τη διαπολιτισμικότητα, χ.χ., σ. 2.

Παρατήρηση: To παρόν άρθρο αποτελεί τμήμα της εργασίας «ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» της Δρ. Ειρήνης Αρτέμη, Θεολόγου- Φιλόλογου/PhD & MA Θεολογίας