Κατανοώντας το θάνατο: ευθανασία και βιοηθική

Συνεχίζοντας το αφιέρωμά μας στο ζήτημα της ευθανασίας μπαίνουμε στον τομέα της ερμηνευτικής ενώ επιστρέφουμε και στις ρίζες της ιατρικής παρουσιάζοντας την Ιπποκράτεια και την Ασκληπιεία προσέγγιση της ασθένειας και του θανάτου από τους ιατρούς.

Η Ερμηνευτική ή τέχνη της επεξήγησης είναι μία μέθοδος κατανόησης των ανθρωπιστικών επιστημών. Στον τομέα της ιατρικής μπορεί να εφαρμοστεί υπογραμμίζοντας τις αδυναμίες στις λήψεις αποφάσεων για τους ασθενείς τελευταίου σταδίου. Διευρύνει τη δεοντολογία ως προς την ανακουφιστική φροντίδα των ασθενών.

Οι ιατρικές αποφάσεις, σχετιζόμενες με ηθικά ζητήματα, στο τελικό στάδιο της ζωής είναι θέμα Ερμηνευτικής²²⁵. Ένας συνδυασμός ερμηνείας βάση κλινικών, φιλοσοφικών, θεολογικών, ανθρωπολογικών και άλλων προσεγγίσεων. Ερμηνευτική είναι η διαδικασία της εξήγησης, μέθοδος κατανόησης που καθιστά κάποιον να ερμηνεύει τις ενδείξεις και να ανακαλύπτει τις έννοιές τους. Σε διαφορετική περίπτωση οι αποφάσεις αποτελούν συνονθύλευμα διαδικαστικό και ωφελιμιστική συμπεριφορά.

Με την Ερμηνευτική η ανθρώπινη ζωή και ύπαρξη θεάται μέσα από τις πολιτισμικές226 προϋποθέσεις. Εξετάζει την ύπαρξη σε αντίθεση με την βεβαιότητα και ελλογιμότητα του καρτεσιανισμού. Υπάρχουν παράγοντες μοναδικοί για κάθε άνθρωπο ώστε να διαμορφωθεί η κατάλληλη προσέγγιση. Ο τρόπος με τον οποίο κατανοεί κάποιος τις καταστάσεις τον κάνουν αυτό που είναι.

 Με την αξιοποίηση της Ερμηνευτικής το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό δύναται να προχωρήσει σε εξατομικευμένη πρόσβαση με στόχο την φροντίδα των ασθενών τελευταίου σταδίου. Κάθε ασθενής αποτελεί διακριτό πρόσωπο το οποίο αντιλαμβάνεται και βιώνει την κατάστασή του με διαφορετικό τρόπο ακόμη και αν αντιμετωπίζει την ίδια ιατρικώς περίπτωση με άλλους ασθενείς. Μέσα από την απολύτως προσωπική του διάσταση του ασθενή μπορεί ο φροντιστής να προχωρήσει στην ανεύρεση της κατάλληλης, όσο αυτό είναι δυνατόν, παροχής μέσων ανακούφισης.

Ιπποκράτεια και Ασκληπιεία προσέγγιση 

Σήμερα υπάρχουν δύο μοντέλα²²⁷ στη λήψη των ιατρικών αποφάσεων. Το πρώτο είναι το ιπποκράτειο επαγωγικό σύστημα που στηρίζεται στα ιατρικά δεδομένα. Το δεύτερο είναι η ασκληπιεία προσέγγιση της ολιστικής διαδικασίας. Τα δύο αυτά μοντέλα έχουν τις ρίζες τους στις αρχαίες ελληνικές ιατρικές παραδόσεις. Η ιπποκράτεια υποθετικό-επαγωγική μέθοδος από τον Ιπποκράτη και τις αποδείξεις βάσει στοιχείων και την ολιστική ασκληπιεία.

Η Ιπποκράτεια προσέγγιση

Η παράδοση του Ιπποκράτη²²⁸ κυριαρχεί στη δυτική ιατρική. Η συγκεκριμένη προσέγγιση επικεντρώνει στις λογικές διεργασίες αντιμετώπισης των ασθενειών. Ο ασθενής δε νοείται ως μοναδική προσωπικότητα. Η ασθένειά του είναι εκείνη που απασχολεί το ιατρικό προσωπικό με βάσει τις κοινές σε όσους πάσχουν από την ίδια ασθένεια συνισταμένες.

Οι αποφάσεις κατά την ιπποκράτεια προσέγγιση στηρίζονται στο αξίωμα ότι όλες οι ασθένειες, όχι ο ασθενής, ακολουθούν μία συγκεκριμένη εξελικτική διαδικασία. Η αλληλουχία των γεγονότων μέχρι το τελικό στάδιο της ζωής μπορούν να ανιχνευτούν από την ιατρική. Μόλις αυτό γίνει εφικτό ο ιατρός είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την ασθένεια. Σημαντικό στη διαδικασία αυτή αποτελεί η σχέση συμπτώματος και αιτίας.

Αν η αιτία²²⁹ ανακαλυφθεί η ασθένεια μπορεί να αντιμετωπιστεί ως γενικός κανόνας εφαρμογής. Το ηθικά καλό λαμβάνεται σύμφωνα με τις συνέπειες που έχει.

Σύμφωνα με την ιπποκράτεια μέθοδο ο ασθενής τελευταίου σταδίου λαμβάνει συγκεκριμένη τυποποιημένη φροντίδα. Οι αποφάσεις λαμβάνονται σύμφωνα με τέσσερις αρχές. Υπολογισμό της ωφέλειας²³⁰ έναντι του ρίσκου, αποφυγή των κινδύνων, τι ζητάει ο ασθενής και η δυνατότητα παροχής φροντίδας την οποία πρέπει να λαμβάνουν όλοι οι ασθενείς. Οι τελικές αποφάσεις στηρίζονται στην πρόγνωση και την τρέχουσα κατάσταση του ασθενή εκτιμώντας τον τρόπο με τον οποίο η ίδια ασθένεια έχει εξελιχθεί σε άλλους ασθενής.

Η σχέση ωφέλειας και συνεπειών ορίζει τον τρόπο επίτευξης της κατάλληλης αντιμετώπισης. Η πράξη υπογραμμίζεται από το λόγο για τον οποίο γίνεται. Μπορεί κάποιος να σκεφτεί ποιο το καλύτερο για τον ίδιο, τους περισσότερους ανθρώπους ή τη φυσική διαδικασία χωρίς παρεμβολές η οποία και αποφέρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Σημειώσεις

225 Dr. Hacpille, ʺMedical decisions in the end of life situations and the ethical implications of the available optionsʺ, 35th meeting of the steering committee on bioethics 2-5 December, στο διαδικτυακό τόπο:  http://www.coe.int/t/dg3/healthbioethic/Activities/09_End%20of%20Life/default_en.asp, ημερομηνία ανάκτησης: 24/4/2014.

226ʺHermeneuticsʺ, Stanford Encyclopedia of Philosophy, στο διαδικτυακό τόπο:  http://plato.stanford.edu/entries/hermeneutics/, ημερομηνία ανάκτησης: 27/2//2014.

227 Dr. Hacpille, ʺMedical decisions in the end of life situations and the ethical implications of the available optionsʺ, 35th meeting of the steering committee on bioethics 2-5 December, στο διαδικτυακό τόπο:  http://www.coe.int/t/dg3/healthbioethic/Activities/09_End%20of%20Life/default_en.asp, ημερομηνία ανάκτησης: 24/4/2014.

228 Dr. Hacpille, στο ίδιο.

229 Lawrence Hinman, ʺDecisions at the end of lifeʺ, στο διαδικτυακό τόπο: www. Ethicsmatters.net, ημερομηνία ανάκτησης: 27/2/2014.

230 Dr. Hacpille, «Medical decisions in the end of life situations and the ethical implications of the available options», 35th meeting of the steering committee on bioethics 2-5 December, στο διαδικτυακό τόπο:  http://www.coe.int/t/dg3/healthbioethic/Activities/09_End%20of%20Life/default_en.asp, ημερομηνία ανάκτησης: 24/4/2014.

Παρατήρηση: η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ συνεχίζει τη δημοσίευση με τη μορφή σειράς άρθρων της μελέτης «ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ – ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: ΜΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ» της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΚΑΤΣΑΟΥΝΗ. Πρόκειται για αναθεωρημένη έκδοση του κειμένου που κατατέθηκε ως διπλωματική εργασία στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου με επιβλέποντα καθηγητή τον Νικόλαο Κόϊο.