Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και Βιοηθική

Στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας οι ζωές των ασθενών παρατείνονται και απομακρύνεται ο θάνατος. Οι ιατροί και οι νοσηλευτές, εξειδικευμένοι λειτουργοί όλοι τους, προσπαθούν να υποστηρίξουν τους ασθενείς ώστε να αποφεύγεται η μάταιη ταλαιπωρία. Οι Μονάδες αυτές είναι το πεδίο στο οποίο ανακύπτουν διλήμματα για τη ζωή και τον θάνατο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της ζωής και του θανάτου πολλά είναι τα ηθικά προβλήματα, τα οποία απαντώνται με αυξημένη συχνότητα, τα οποία  είναι δύσκολα, πολύπλευρα και χρήζουν επισταμένης μελέτης.

Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας – Μ.Ε.Θ. (Intensive Care Unit – ICU) είναι ειδικά εξοπλισμένο και στελεχωμένο τμήμα του νοσοκομείου. Είναι ένας «χώρος ζωής» όπου εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό με αξιοποίηση της πιο σύγχρονης βιοτεχνολογίας, υποστηρίζει, αντιμετωπίζει, θεραπεύει τους βαρέως πάσχοντες ασθενείς.  Η αλματώδης εξέλιξη της Βιοϊατρικής  τεχνολογίας,  και ιδιαίτερα η χρήση του μηχανικού αερισμού (αναπνευστήρας) προσέφερε την δυνατότητα στους ασθενείς των Μ.Ε.Θ. να παραμένουν στην ζωή με την βοήθεια της μηχανικής υποστήριξης.  Ταυτόχρονα όμως η Μ.Ε.Θ. είναι ένας χώρος με έντονη την παρουσία του θανάτου, παρά τις επιθετικές μας παρεμβάσεις, πολλές φορές αναπόφευκτου.

Η πλειοψηφία των ασθενών στις Μονάδες αυτές δεν μπορεί να συμμετάσχει στη λήψη αποφάσεων σχετικώς με την κλιμάκωση ή την απόσυρση της αγωγής τους. Οι πιθανές οδηγίες οι οποίες έχουν δοθεί εκ των προτέρων, είναι αυτές που δίδουν την  αυτονομία στους ασθενείς, ενώ οι ιατροί συνιστούν μοίρασμα της απόφασης μεταξύ θεραπόντων ιατρών και συγγενών.  Η λήψη της απόφασης πρέπει να είναι μια συμμετοχική διαδικασία. Οι τακτικές που ακολουθούν οι θεράποντες σε αυτές τις Μονάδες θεμελιώνονται στις αρχές της Βιοηθικής, οι οποίες είναι αποδεκτές και εγκεκριμένες από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Η Βιοηθική ως επιστήμη εμφανίζεται το 1960 και μέχρι σήμερα έχει διανύσει πολύ δρόμο. Ο όρος βιοηθική προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις βίος, που παραπέμπει στην επιστήμη των ζωντανών συστημάτων  και ηθική που αναφέρεται στο ανθρώπινο σύστημα αξιών.[1] Η βιοηθική σχετίζεται με το ρόλο που παίζει η ηθική στον βίο του ανθρώπου ως βιολογικής διαδικασίας.[2] Σύμφωνα με την Στ. Τσινόρεμα, Διευθύντρια του διατμηματικού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών βιοηθικής του Πανεπιστημίου Κρήτης «…η ανάδυση της βιοηθικής μπορεί να κατανοηθεί εντός του πλαισίου μιας δημόσιας απαίτησης για μια κοινωνικά εμπλουτισμένη κανονιστική ηθική στην εποχή της (βιο)τεχνοεπιστημονικής επανάστασης […] Υπό αυτό το πρίσμα η βιοηθική διευρύνει τον προβληματισμό της ηθικής αξιολόγησης ώστε να συμπεριληφθούν ουσιαστικές παράμετροι, που αφορούν τη σχέση επιστήμης, τεχνολογίας, κράτους, οικονομίας και κοινωνίας».[3] Τα στάδια των αλλαγών της  είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις αλλαγές και την εξέλιξη όχι μόνο στο πεδίο της ιατρικής έρευνας, αλλά ακόμη και στην εξέλιξη των κοινωνικών και πολιτιστικών δομών και γενικά με το πώς σε κάθε εποχή οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την έννοια της ζωής.

Οι βασικές αρχές Βιοηθικής, γνωστές και ως κείμενο του Belmont είναι:

·         Η αρχή της αυτονομίας.

·         Η αρχή της αγαθοεργίας – ευεργεσίας.

·         Η αρχή της αποφυγής βλάβης και πόνου.

·         Η αρχή της δικαιοσύνης  . [4]

Οι ιατροί στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας οφείλουν να είναι οι αυστηροί θεματοφύλακες των αρχών της Βιοηθικής.

Σημειώσεις

[1] Ν. Γ. Κόιος,  Ηθική Θεώρηση των τεχνικών παρεμβάσεων στο ανθρώπινο  γονιδίωμα,  εκδ: Κέντρο Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας, Αθήνα, 2003, σελ: 110
[2] Ανέστης  Γ. Κασελόπουλος, Εκ του Θανάτου εις την Ζωήν. Θεολογική προσέγγιση στις προκλήσεις της βιοηθικής, εκδόσεις Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη 2009, σελ:22
[3] Εμμανουήλ Σαρειδάκης, Βιοηθική Ηθικά προβλήματα των νέων Βιοϊατρικών τεχνολογιών, Αθήα 2008, εκδόσεις Παπαζήση, σελ.:33-34
[4] Ν. Γ. Κόιος,  Ηθική Θεώρηση των τεχνικών παρεμβάσεων στο ανθρώπινο γονιδίωμα, εκδ: Κέντρο Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας, Αθήνα, 2003, σελ: 118

Παρατήρηση: η Πεμπτουσία ξεκινά σήμερα τη δημοσίευση, με τη μορφή σειράς άρθρων, της Διπλωματικής Εργασίας «Βιοηθικά προβλήματα στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας» που εκπόνησε ο κ. Άγγελος Αλεκόπουλος, στο πλαίσιο του προγράμματος «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία» της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), με επιβλέποντα καθηγητή τον κ. Νικόλαο Κόιο.