Οι διαπροσωπικές σχέσεις ως κύριο γνώρισμα της Ορθόδοξης Θεολογίας

Ο άνθρωπος έχοντας πλαστεί <<κατ᾿ εἰκόνα καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν>>¹ του Τριαδικού Θεού, έχει υπαρξιακή σχέση μαζί Του. Το γεγονός αυτό  διατυπώνεται στην περιγραφή της δημιουργίας του ανθρώπου, στο πρώτο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, τη Γένεση. Εκεί βλέπουμε πως ο Θεός << ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν>>². Ο Θεός με την μορφή πνοής, κτίζει την ψυχή του ανθρώπου,³ πραγματώνοντας έτσι την υλικοπνευματική του υπόσταση. Αυτή η πνευματική σχέση του Θεού με τον άνθρωπο, πραγματώνει την αιτιώδη ορμή του ανθρώπου προς τον δημιουργό του.

Ερευνώντας κανείς τα γραφόμενα περί Ανθρωπολογίας και Θρησκειολογίας, θα ανακαλύψει πως ο πρωτόγονος ακόμη άνθρωπος είχε δείξει σημάδια λατρείας έναντι φυσικών φαινομένων, γεγονός που επιδρούσε κατά κάποιον τρόπο και στο κοινωνικό του γίγνεσθαι⁴. Οι Καππαδόκες Πατέρες (Μ.Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος και Γρηγόριος Νύσσης) υποστηρίζουν πως ο άνθρωπος γίνεται γνώστης της Παντοδυναμίας του Θεού, μέσω των δημιουργημάτων Του. Η τάση του ανθρώπου προς λατρεία γενικότερα, στα πλαίσια της θεολογίας, έγκειται στην σχέση συγγένειας του ανθρώπου με τον Θεό, λόγω της υπ’Αυτόν δημιουργίας του.

Η σχέση λοιπόν Θεού και ανθρώπου καθίσταται οντολογική. Η Πατερική θεολογία όμως δεν καθιστά τη σχέση αυτή ως μοναδικό και κατεξοχήν κριτήριο για την »θέωση», της οποίας η δυνατότητα δόθηκε στον άνθρωπο λόγω του ότι ο Χριστός θέωσε την ανθρώπινη σάρκα⁵. Η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, έρχεται σε συνάρτηση με τη σχέση του ανθρώπου με τον συνάνθρωπο, οι οποία βασίζεται στο πρότυπο της αγαπητικής συνύπαρξης των προσώπων της Αγίας Τριάδος.

Συνεχίζοντας τη μελέτη στο βιβλίο της Γένεσης, βλέπουμε πως ο άνθρωπος τοποθετείται απο τον Θεό στον Παράδεισο. Στη συνέχεια η βούληση του Θεού θεωρεί πως δεν είναι καλό ο άνθρωπος να είναι μόνος του⁶, και γι’αυτό δημιουργεί σύντροφο αυτού, τη γυναίκα. Ο άνθρωπος πλέον καθίσταται σε μία κοινωνική-αγαπητική (λόγω συντροφικότητας) συνύπαρξη. Με αυτόν τον τρόπο νοείται από την αρχή της δημιουργίας του ως κοινωνικό ον⁷. Αυτή η αρμονία διαταράχθηκε με την πτώση του, η οποία παρακινήθηκε από τον διάβολο⁸.

Μετά την πτώση ο άνθρωπος γίνεται δέκτης όλων των κακών, κυριότερο των οποίων είναι η διακοπή της σχέσης του με τον Θεό. Άμα τη πτώση του ανθρώπου και έπειτα, επέρχεται η διάβρωση των διαπροσωπικών σχέσεων, ο εγωκεντρισμός, οι αδελφοκτονίες⁹, ( ο Κάιν σκοτώνει τον αδελφό του τον Άβελ) και γενικά κάθε τι το αντίθετο με την πρώτη φάση της δημιουργίας του <<καλού λίαν>>¹⁰. Η πτώση του ανθρώπου και η διακοπή της κοινωνίας του με τον Θεό, αποκαταστάθηκε με τον ερχομό του Χριστού-Μεσσία στον κόσμο, τη Σταυρική Του θυσία και την Ανάστασή Του. Αυτό καλείται στην θεολογία ως »Θεία Οικονομία». Το σωτηριώδες έργο του Θεού για την σωτηρία του ανθρώπου.

Ο Θεός φανερώνεται στον κόσμο μέσω του Λόγου Του-Υιού Του, ο οποίος ενδημούσε ασάρκως στις Θεοφάνιες της Παλαιάς Διαθήκης. Η ενσάρκωση του Θεού-Λόγου γίνεται Αγιοπνευματικά. Κατ’αυτόν τον τρόπο ενώνεται το κτιστό με το άκτιστο.

Γίνεται η υπέρβαση και ο άνθρωπος γεννά Θεό. <<Νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι>>¹¹, ψάλλει η Εκκλησία. Πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος γεννά Θεό. Ο Θεός δίνει σάρκα στην ελευθερία Του, χωρίς να καταλύεται το »όλως έτερον» της Θεότητας¹². Το γεγονός αυτό πραγματώνεται στο πρόσωπο της Παναγίας, εξού και »Θεοτόκος». Στον Χριστιανισμό ο Θεός δεν είναι  απρόσιτος όπως τον θεωρούν τα άλλα θρησκεύματα, αλλά αποκτά και ανθρώπινο πρόσωπο. Τόσο αγάπησε ο Θεός τον κόσμο, ώστε δεν τον άφησε αβοήθητο στη μεταπτωτική του κατάσταση, αλλά λαμβάνει την ανθρώπινη φύση και τον σώζει¹³.

[Συνεχίζεται]

1. Γεν. 1,26
2. Γεν. 2,7
3. Ιερ. Φούντα, Γένεσις, Εκδ. Απ. Διακ. Σελ. 32
4. Β. Γιούλτση, Κοινωνιολογία της Θρησκείας, Δ΄Εκδοση, Σελ. 17
5. Ι. Λίλη, Κοσμολογία και Ανθρωπολογία στη διδασκαλία του Ιωάννου του Δαμασκηνού, Εκδ. Σταμούλη, Σελ. 185
6. Γεν. 2,18
7. Σ. Καλατζάκη, Ερμηνεία Περικοπών Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, Σελ. 82

            8. Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, 44, 69-74

9. Ν. Ματσούκα, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, σημεία, νοήματα, αποτυπώματα, Εκδ. Πουρναρά, Σελ. 26
10. Γεν. 1,31
11. ΄Θ ωδή Καταβασιών της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
12. Χ. Γιανναρά, <<Η Μετα-φυσική ως αρρώστια και ως Γιορτή>>. Όπως δημοσιευθηκε στην εφ. »Καθημερινή» στις 14/8/2011
13. Α΄Ιωαν. Δ΄,9-11