Το μήνυμα των Αγίων Κυρίλλου & Μεθοδίου στους λαούς της Σύγχρονης Ευρώπης

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί περίληψη της εισήγησης του Παύλου Γεωργίου, Πληροφορικού, Εκκλ. Συμβούλου Ι. Ν. Αγ. Κυρίλλου & Μεθοδίου Ολυμπιακού Χωριού, στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο «Αρχέλαο Θέατρο» Θρακομακεδόνων, στις 12/2/2017 για τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο.

Κυρίες και κύριοι.
Σας ευχαριστώ πολύ για την παρουσία σας σήμερα εδώ. Ιδιαιτέρως, όμως, ευχαριστώ τον οικοδεσπότη μας, κύριο Νίκο Σιδηρόπουλο, για την πρόσκλησή του. Ομολογώ ότι με ξάφνιασε, ευχάριστα βέβαια, η ιδέα του να διοργανώσει τη σημερινή εκδήλωση στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του πολιτιστικού κοσμήματος, που ο ίδιος δημιούργησε στην περιοχή μας, το «Αρχελάου Θέατρο», μαζί με τους «Εθελοντές Θρακομακεδόνων και Αχαρνών», επίσης δημιούργημα δικό του, και τη σύμπραξη του κοινού μας φίλου Peter Michalko, πρέσβη της Σλοβακίας.

Mου ζητήθηκε να μιλήσω σήμερα για τις εξαίρετες προσωπικότητες των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, για το κοσμοϊστορικό έργο που επιτέλεσαν στη μεσαιωνική Ευρώπη και την πολύτιμη διαχρονική κληρονομιά που της άφησαν. Τις προσωπικότητες και το έργο που ενέπνευσαν τον πάπα Ιωάννη-Παύλο τον Β΄, να ανακηρύξει τους «Έλληνες Θεσσαλονικείς αδελφούς», όπως ο ίδιος τους αποκάλεσε, προστάτες Αγίους της Ευρώπης. Όμως, δεν θα επεκταθώ πολύ, γιατί σήμερα μας τιμά με την παρουσία του ο καθηγητής Σλαβολογίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και αγαπητός φίλος κ. Κωνσταντίνος Νιχωρίτης και είναι ευκαιρία να αξιοποιήσουμε την αυθεντία του σε ένα θέμα στο οποίο έχει ιδιαίτερα εγκύψει.

Οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη τον 9ο αιώνα. Ο πατέρας τους ονομαζόταν Λέων και ήταν δρουγγάριος (δηλ. χιλίαρχος) και υπήρξε στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης. Τα ονόματα με τα οποία μας είναι γνωστοί, είναι τα ονόματα τα οποία έλαβαν όταν έγιναν μοναχοί. Έτσι ο Κωνσταντίνος, που αργότερα ονομάσθηκε Κύριλλος, ήταν ο μικρότερος από τα επτά παιδιά του Λέοντα, ενώ ο Μιχαήλ, μετέπειτα Μεθόδιος, ήταν μεγαλύτερός του κατά δώδεκα χρόνια. Ο Κύριλλος απεβίωσε στη Ρώμη σε ηλικία μόλις 42 ετών, ενώ ο Μεθόδιος απεβίωσε σε ηλικία 70 ετών στη Μοραβία.

Και οι δύο έλαβαν αξιόλογη παιδεία, αλλά ο Μιχαήλ/Μεθόδιος προτίμησε τη στρατιωτική σταδιοδρομία του πατέρα του, στην εξέλιξη της οποίας έγινε διοικητής μιας σκλαβηνίας, περιοχής δηλ. όπου κατοικούσαν κυρίως Σλάβοι, υπήκοοι και αυτοί της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Σύντομα όμως εγκατέλειψε τη λαμπρή σταδιοδρομία του για να γίνει μοναχός, ενώ αργότερα χειροτονήθηκε επίσκοπος Σιρμίου στην Πανονία.

Ο Κωνσταντίνος/Κύριλλος είχε ιδιαίτερη έφεση στα γράμματα και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη, στο περίφημο πανεπιστήμιο της Μαγναύρας. Είχε μεταξύ των καθηγητών του τον Λέοντα τον Φιλόσοφο και Μαθηματικό, ο οποίος προηγουμένως υπήρξε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, και τον Μέγα Φώτιο, ο οποίος αργότερα έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Σπούδασε Φιλοσοφία, Θεολογία, Διαλεκτική, Ρητορική, Λογική, Μαθηματικά και Αστρονομία. Διέπρεψε στις σπουδές του και σύντομα έγινε καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, μένοντας στην Ιστορία με το προσωνύμιο Φιλόσοφος. Είχε χειροτονηθεί διάκονος, ενδεχομένως και πρεσβύτερος, αλλά δεν έχουμε ασφαλείς πληροφορίες γι’ αυτό. Πενήντα μόλις μέρες πριν τον θάνατό του στη Ρώμη, έγινε και μοναχός.

Το 863 ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ο Γ΄ και ο πατριάρχης Φώτιος, ανταποκρινόμενοι στο αίτημα του ηγεμόνα της Μεγάλης Μοραβίας, Ραστισλάβου -η Μεγάλη Μοραβία σήμερα συμπεριλαμβάνεται στα εδάφη της Τσεχίας και της Σλοβακίας- στέλνουν εκεί τα δύο αδέλφια να διδάξουν τη χριστιανική πίστη στη σλαβική γλώσσα. Σε αντίθεση με τους λατίνους ιεραποστόλους, που περιφρονούσαν τους σλάβους και προσπαθούσαν να ξεριζώσουν και να μεταβάλλουν τα ήθη και τα έθιμά τους, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος απέκτησαν σύντομα το «ηθικό πλεονέκτημα» -για να χρησιμοποιήσω επίκαιρη φρασεολογία- σεβόμενοι την ελεύθερη βούληση των ανθρώπων, τις ιδιαιτερότητες, τις πολιτιστικές και γλωσσικές τους ιδιομορφίες, αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας ό,τι θετικό έβρισκαν.

Κατά τον καθηγητή Ταχιάο: «Ο Κύριλλος δεν δημιούργησε απλώς αλφάβητο, αλλά διαμόρφωσε κατά τέτοιο τρόπο τη σλαβική γλώσσα, ώστε να δεχτεί μέσα της και τον εννοιολογικό πλούτο της Ελληνικής. -Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι εκείνη την εποχή η σλαβική γλώσσα ήταν πολύ φτωχή σε φιλοσοφικές και γενικότερα αφηρημένες έννοιες. Για να αποδοθούν οι έννοιες του Ευαγγελίου και της ελληνικής γραμματείας στα σλαβικά θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένα τεράστιο πλήθος αφηρημένων ουσιαστικών και επιθέτων, που ήταν ανύπαρκτα στην σλαβική γλώσσα- Και συνεχίζει ο καθηγητής Ταχιάος: Αυτό ήταν κάτι πολύ σπουδαιότερο από την εφεύρεση του αλφαβήτου. Έτσι διαμορφωμένη η σλαβική γλώσσα αποτέλεσε τη βάση για τη δημιουργία ενός αυτοτελούς σλαβικού πνευματικού πολιτισμού. Σ’ αυτήν ακριβώς την δημιουργία βρίσκεται το νόημα του κοσμοϊστορικού έργου του Κυρίλλου και του Μεθοδίου».

Τί κατάφεραν λοιπόν οι δύο Άγιοι; Με το πνεύμα της ανυπόκριτης αγάπης, του ειλικρινούς ενδιαφέροντος και τη μεθοδολογία δράσης που ανέπτυξαν, δε φώτισαν απλώς ένα λαό -κάτι που πιθανόν να μην είχε μόνιμα αποτελέσματα- αλλά γονιμοποίησαν πολιτισμικά ένα γίγαντα, όπως ήταν και είναι για την Ευρώπη το σλαβικό στοιχείο, και το κατέστησαν αυτόφωτο. Πυροδότησαν μια αλυσιδωτή αντίδραση στο χώρο του πολιτισμού και του πνεύματος, που παρήγαγε πρόσθετο πολιτισμικό δυναμικό και αυτό αλληλεπιδρώντας με το υπάρχον το εμπλούτισε. Αν δεν συνέβαινε αυτή η γονιμοποίηση, έχω την εντύπωση πως η Ιστορία που γνωρίζουμε θα ήταν διαφορετική, επί τα χείρω. Γιατί το χριστιανικό, ιδίως το ορθόδοξο, και το σλαβικό στοιχείο, υπήρξαν κύρια πολιτισμικά -και όχι μόνον- αναχώματα της Ευρώπης.

Παράλληλα ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ανέδειξαν τις ηθικές προϋποθέσεις που απαιτούνται διαχρονικά από τους λαούς της Ευρώπης, ώστε να συνυπάρχουν αρμονικά και να είναι ενωμένοι και αλληλέγγυοι. Απότοκο αυτού του πνεύματος και της πετυχημένης πρακτικής εφαρμογής του, από τους δύο αυταδέλφους και τον Φώτιο, θεωρώ ότι είναι και η ιδέα για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον περασμένο αιώνα. Ο Ζαν Μονέ, ο Ρομπέρ Σουμάν και οι λοιποί μεγάλοι οραματιστές του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος, εμφορούνταν απ` αυτό ακριβώς το πνεύμα. Και όμως σήμερα αντί αυτού, δυστυχώς, διαπιστώνουμε ότι έχουν διαμορφωθεί έντονα διασπαστικές και διαλυτικές τάσεις, που απειλούν να καταστρέψουν άμεσα αυτό, που -ως πνεύμα και όραμα τουλάχιστον- σφυρηλατήθηκε επί τόσους αιώνες.

Κύριε Πρέσβη της Δημοκρατίας της Σλοβακίας, χαιρόμαστε ιδιαίτερα που ο λαός της χώρας σας στο προοίμιο του Συντάγματος, που συντάχθηκε το 1992, δε λησμόνησε την ιστορική συνέχεια της Μεγάλης Μοραβίας και επικαλείται την πνευματική κληρονομιά των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Λαοί που ξεχνούν, είναι καταδικασμένοι σε εξαφάνιση. Ο λαός σας όμως υπάρχει και ευτυχώς θυμίζει και σε μας αυτή την αλήθεια. Ευχόμαστε εκεί που βρίσκεστε, στην Κεντρική Ευρώπη, εκεί που κτυπά η καρδιά της Ενωμένης Ευρώπης, να κρατήσετε άσβηστη τη φλόγα που άναψε πριν 1154 χρόνια και να τη μεταλαμπαδεύσετε στους γείτονές σας και στους γείτονες των γειτόνων σας, ώστε να διατηρηθεί το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης ζωντανό. Η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως επανεκκίνηση. Να επαναπροσδιορίσει τους στόχους της και να εμπνευσθεί ξανά από το πνεύμα της Κυριλλομεθοδιανής παράδοσης. Παράδοση η οποία θεμελιώθηκε μαρτυρικά στα χώματα της πατρίδας σας, ωρίμασε και ήκμασε στην ευρύτερη περιοχή και από την καρποφορία της επωφελείται σήμερα ολόκληρη η Ευρώπη.

Σας ευχαριστώ