Λόγος Δ΄ Ερμηνεία στην εξαήμερη Δημιουργία
23 Δεκεμβρίου 2017Αναφερόμενος στην τέταρτη μέρα, κατά την οποία ο δημιουργός δημιούργησε και πάλιν τρία έργα, τον ήλιο, το φεγγάρι και τ’ αστέρια, και, όπως ονόμασε τα πλήθη των αγγέλων το καθένα με τ’ όνομα του, κατά παρόμοιο τρόπο. Όταν αρίθμησε τα πλήθη των αστεριών, τους έδωσε το δικό τους όνομα.
Αφού ασχολήθηκα το κατά δύναμιν με τον τρίτο λόγο, του αναφέρεται με συντομία στα δημιουργήματα της τρίτης μέρας, προχωρώ να κάνω γνωστό τον τέταρτο, που αναφέρεται σ’ αυτά. που δημιουργήθηκαν κατά την τέταρτη μέρα. Διότι, όπως είναι τρία τα έργα της τρίτης μέρας, δηλαδή συγκέντρωση των υδάτων, βλάστηση χόρτου και βλάστηση όλων των ειδών των φυτών, έτσι και κατά την τέταρτη μέρα δημιουργεί άλλα τρία, τον ήλιο, το φεγγάρι και την ποικιλία των αστεριών. Διότι λέγει: «Αστήρ αστέρος διαφέρει εν δόξη» (Α’ Κορ. ιε’, 41). Και όπως, αφού καθάρισε πλήρως τη γη από τα ύδατα, τη στόλισε με φυτά και χλόη, έτσι στολίζει και το πρόσωπο του ουρανοί με την ποικιλία των αστεριών, όταν καθαρίστηκε κι αυτό από την αφθονία των υδάτων. «Και είπεν ο Θεός, γενηθήτωσαν φωστήρες εν τω στερεώματι του ουρανού εις φαύσιν επί της γης, του διαχωρίζειν ανά μέσον της ημέρας και ανά μέσον της νυκτός· και έστωσαν εις σημεία, και εις καιρούς και ενιαυτούς· και έστωσαν εις φαύσιν εν τω στερεώματι του ουρανού, ώστε φαίνειν επί της γης, και εγενέτω ούτως» (Γεν. α’, 14-15). Δεν διέταξε απλώς να γίνουν τ’ αστέρια, αλλά φανέρωσε σαφώς και τις αναγκαιότατες χρήσεις τους, που περιλαμβάνονται στον αριθμό έξι, δηλαδή να φέγγουν στη γη, να δια¬χωρίζουν τη μέρα από τη νύκτα, να κρατούνται ως σημεία, να κατακερματίζονται σε χρονικά διαστήματα, να συμπληρώνουν χρόνια, να διακρίνουν καθαρά τις τέσσερεις εποχές και ν’ αποτελούν τα μέτρα των χρόνων και των μεταβολών των εποχών. Διότι ο γεωργός και ο ναυτικός και ο οδοιπόρος και κάθε τεχνίτης, όταν παρατηρήσουν την τροχιά του ήλιου, του φεγγαριού και των αστεριών, συμπεραίνουν τις ώρες και τα διαστήματα της ημέρας και της νύκτας και ποιός είναι ο καιρός της άνοιξης, ποιός ο φθινοπωρινός και ποιός ο καιρός του χειμώνα.
Το φθινόπωρο, από την εικοστή πέμπτη Σεπτεμβρίου μέχρι την εικοστή πέμπτη Δεκεμβρίου είναι ψυχρό και ξηρό και αυξάνει τη μέλαινα χολή. Και ο χειμώνας από την εικοστή πέμπτη Δεκεμβρίου μέχρι την εικοστή πρώτη Μαρτίου είναι ψυχρός και υγρός, και αυξάνει το φλέγμα. Και οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να διακρίνουν καθαρά και να εξηγήσουν τη διάκρισή τους, αν δεν σημείωναν τις μεταβολές και τις τροχιές και τις μεταλλαγές των αστεριών, που πρόσταξε ο Δεσπότης των «πάντων να είναι «εις σημεία και εις καιρούς και εις ενιαυτούς»(Γεv. α’, 14). «Και εποίησεν ο Θεός τους δύο φωστήρας τους μεγάλους, τον φωστήρα τον μέγα εις αρχάς της ημέρας και τον φωστήρα τον ελάσσω εις αρχάς της νυκτός και τους αστέρας» (Γεν.α’,16), των οποίων ο αριθμός και τα ονόματα είναι για τους ανθρώπους ανέκφραστος και ανεξήγητος, ενώ εύκολα μπορούν να μετρηθούν και να ονομασθούν από το Θεό, «Ο αριθμών πλήθη άστρων», λέγει ο Δαυίδ «και πάσιν αυτοίς ονόματα καλών» (Ψαλμ. ρμστ’, 4). Διότι, όπως στην περίπτωση του πλήθους των αγγέλων, ο καθένας ονομάζεται από το Θεό με το δικό του όνομα, που σ’ εμάς είναι «γνωστό και ανεξήγητο, εκτός από το Μιχαήλ. Γαβριήλ, Ραγουήλ και Ραφαήλ, έτσι και στα πλήθη των αστέρων του ουρανού δεν υπάρχει σε μας γνώριμο όνομα, εκτός από τον ήλιο, το φεγγάρι, τον αυγερινό, τον Ωρίωνα και τους εφτά πλανήτες, και τίποτε άλλο, και μόνο οι εξασκημένοι στην αστρολογική επιστήμη γνωρίζουν, μερικές άλλες ονομασίες αστέρων. Και όπως στον πατέρα είναι εύκολος ο αριθμός και τα ονόματα των παιδιών, που γεννήθηκαν απ’ αυτόν, έτσι και για τον Θεό είναι εύκολος ο αριθμός και τα ονόματα του πλήθους των αστέρων. «Ο εκφέρων κατ’ αριθμόν τον κόσμον αυτόν» (Ησ. μ. 26).
Δηλαδή αν ακόμη αναφέρεις τον άμμο της παραλίας, τα φύλλα του πλήθους των φυτών, τις τρίχες της κεφαλής μας «πάντα εκφέρει κατ’ αριθμόν τον κόσμον αυτόν» (Ησ.μ’,26) «και τους αστέρας. Και έθετο αυτούς ο Θεός εν τω στερεώματι του ουρανού ώστε φαίνειν επί της γης και άρχειν της ημέρας και της νυκτός και διαγωρίζειν ανά μέσον τον φωτός και ανά μέσον του σκότους» (Γεν, α’, 16-18). Διότι, όπως κάποιος πανευτυχής βασιλιάς, που δίνει την ευτυχία, ο οποίος ξεπερνά σε σοφία τους σοφούς, αφού οικοδόμησε πελώρια και κομψά ανάκτορα και τα φώτισε πλήρως από ψηλά με λύχνους και λαμπαδηφορίες, ώστε να φωτίζονται καλά αυτοί, που περιφέρονται σ’ αυτά, και να μην προσκρούουν στο σκοτάδι της αβλεψίας. έτσι κι ο θαυμάσιος, πάνσοφος και πανευτυχής βασιλιάς μας, αφού οικοδόμησε τον παγκόσμιο αυτόν οίκο, που περιλαμβάνει τους κατοίκους του αέρα, της ξηράς και του ύδατος, σαν ανάκτορο, με άπειρη σοφία, δεν αρκείται να τον φωτίζει μόνο με το φώς της ημέρας, το οποίο έφερε στην ύπαρξη, λέγοντας, «γενηθήτω φως και εγένετο φως» (Γεν. α’, 3).
Και πέρασαν τρία ημερονύκτια χωρίς τον ήλιο, το φεγγάρι και τ’ αστέρια. Αλλά, επειδή ευδόκησε ακόμη να κάμει λαμπρό τον οίκο αυτό με περισσότερο φως, με τα πλήθη των αστεριών διασκορπίζει το σκότος της αυγής, ώστε εμείς οι δούλοι του που βαδίζουμε στο παγκόσμιό του κατάλυμα, επειδή φωτιζόμαστε, να μην κτυπούμε και να μην ψηλαφούμε, σαν τυφλοί, αλλά, έχοντας τον ουράνιο φωτισμό, σαν κάποιο, που προηγείται, κρατώντας φως, αισθητά και διανοητικά να περπατούμε ασφαλισμένοι και να κατευθυνόμαστε χωρίς εμπόδια προς τον Κτίστη και Κύριο «ότι καλόν. Και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί, ημέρα Τετάρτη· (Γεν, 19). Αν λοιπόν, κι εμείς τη νυκτερινή αβλεψία των παθών μετατρέψουμε σε πρωί ημέρας αρετών, θα πει και για μας ο Κτίστης, «ότι καλόν». Και συνεχίζοντας πάλι θα πει, «γενηθήτωσαν φωστήρες» νοητοί που φωτίζουν τη γνώση στο στερέωμα του ουρανού νου «εις φαύσιν» πάνω στη Γή της καρδιάς τους «του διαχωρίζειν ανά μέσον πράξεων φωτεινών και φαύλων», για να είναι «εις σημεία» φανερά και χρήσιμα «εις καιρούς και ημέρας και ενιαυτούς… εις φαύσιν επί της γης» (Γεν.α’, 14- 15) της σάρκας, για να διαχωρίζουν μέρα και νύκτα και τα έργα του φωτός από τις σκοτεινές πράξεις, διότι ο αυτοκράτορας των παθών νους πρόσφερε την κληρονομιά της ψυχής στον Κτίστη, για να λέμε ο καθένας από μας προς το νου μας: Μη δώσεις σ’ άλλο πάθος τη δόξα της βασιλείας σου και τα συμφέροντά σου στον εχθρό. Αν δε σε κάποια περίπτωση πρόφτασες κι έδωσες αυτή σου τη δόξα, γρήγορα «επίστρεψον πάλιν και επιλαβού αυτής και διόδευσον προς την λάμψιν κατέναντι του φωτός αυτής» (Βαρούχ δ’, 2), προστάζει ο Θεός όλους μας μέσω του Ιερεμία, ώστε από τη μια μέρα στην άλλη, προσλαμβάνοντας φως δια του φωτός, να οδηγηθούμε προς το ανέσπερο φως, ώστε αυτός, που δημιούργησε το φως και τα αστέρια, αφού μας φωτίσει με το έλεός του, να μας αναδείξει ξανά μετόχους του φωτός του, διότι σ’ αυτόν, ως δημιουργό και βασιλιά και Θεό, πρέπει κάθε δόξα, τιμή και προσκύνηση, δη¬λαδή τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, πάντοτε και τώρα και παντοτινά και στους απέραντους αιώνες. Αμήν.
