Στον ίσκιο του Καϊμακτσαλάν: Αλμωπία γη της Μακεδονίας

Στην ακριτική πόλη της Αριδαίας της Π.Ε. Πέλλας, στις 6 Απριλίου 2019, παρουσιάστηκε το βιβλίο του πρωτοεμφανιζόμενου ιστορικού ερευνητή Χρήστου Παρ. Μπίνου με τίτλο «ΣΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΟΥ ΚΑΪΜΑΚΤΣΑΛΑΝ».

Το βιβλίο εκδόθηκε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 2019 από τον εκδοτικό οίκο ΙΝΦΟΓΝΩΜΩΝ. Η εκδήλωση έγινε στο «Ξενιτίδειο» Πνευματικό Κέντρο της πόλης.

Στην παρουσίαση παραβρέθηκαν και μίλησαν οι κύριοι Κ. Γκιουλέκας, Κ. Χολέβας και ο Γ. Τάτσιος. Ένας από τους προσκεκλημένους, ο κ. Μ. Κεφαλογιάννης, δεν μπόρεσε να παρευρεθεί λόγω έκτακτων υποχρεώσεων, που προέκυψαν την τελευταία στιγμή και έστειλε επιστολή με την εισήγηση του. Συντονιστής της παρουσίασης ήταν ο εκδότης-συγγραφέας και δημοσιογράφος κ. Σ. Καλεντερίδης. Στο τέλος της παρουσίασης ο συγγραφέας κ. Χρ. Μπίνος ευχαρίστησε όλους τους καλεσμένους ήτοι εκδότη, ομιλητές και ακροτές για την ανταπόκρισή τους στο κάλεσμά του.

Η αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου ήταν κατάμεστη. Το ακροατήριο παρακολούθησε την εκδήλωση με πολύ προσοχή, κατάνυξη θα λέγαμε, λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το βιβλίο, αλλά και οι εισηγήσεις των παρουσιαστών για το περιεχόμενο του.

Στόχος του συγγραφέα είναι η καταγραφή της τοπικής ιστορίας της Αλμωπίας, χώρου και κατοίκων, μέσα στα πλαίσια της κοινής πορείας με τον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας. Προσπαθεί η ομίχλη της λησμονιάς να μη σβήσει τα λιγοστά και θολά πλέον ίχνη της ιστορίας της Αλμωπίας. Με το βιβλίο του επιθυμεί να δώσει γραπτό σχήμα στο παρελθόν του τόπου που γεννήθηκε, μεγάλωσε και ζεί.

Το ταξίδι μέσα στο χρόνο ξεκινά από τα πρώιμα χρόνια, τα χρόνια του μύθου. Κάνει αναφορά στον Στέφανο Βυζάντιο, η γραφή του οποίου, σχετικά με την Αλμωπία, είναι επενδεδυμένη με μυθολογικό περιεχόμενο. Μιλά για την ονοματολογία της περιοχής και τον επώνυμο γίγαντα και τοπικό ήρωα Άλμωπα, γιο του θεού Ποσειδώνα και της Έλλης, τον οποίο θεωρεί και «νονό» της Αλμωπίας.

Ακολουθεί η αναφορά στην προϊστορική περίοδο με την εκτίμηση, βάση των υπαρχόντων ευρημάτων (ραδιοχρονολόγηση C14), ότι η ζωή στην Αλμωπία ξεκίνησε τη Νεολιθική Εποχή, όταν ακόμη ο άνθρωπος ήταν κυνηγός και ζούσε σε εποχικούς καταυλισμούς.

Στα ιστορικά χρόνια η Αλμωπία, «χώρα Μακεδονίας η ώκουν Άλμωπες …», κατακτήθηκε και ενσωματώθηκε στο μακεδονικό βασίλειο επί Αλεξάνδρου Α’, αποτελώντας μια από τις 17 επαρχίες αυτού. Έκτοτε Μακεδονία και Αλμωπία πορεύτηκαν μαζί, μαζί στην ανάπτυξη και στη δόξα, μαζί και στα δύσκολα.

Από το μοιραίο έτος του 168 π.Χ. και μετά, αποτέλεσε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και από το 148 π.Χ. η Αλμωπία, με τη νέα διοικητική διαίρεση της περιοχής από τους Ρωμαίους, εντάχθηκε στην τρίτη διοικητική περιφέρεια, την τρίτη «Μερίδα», με κέντρο τη Πέλλα.

Ο χριστιανισμός στην Αλμωπία διαδόθηκε νωρίς. Οι κάτοικοι της από τα τέλη του 2ου και αρχές του 3ου αι. μ.Χ. ασπάστηκαν το χριστιανισμό, μάλιστα στην περιοχή λειτουργούσε και μητρόπολη, ενταγμένη στην Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας. Στα βυζαντινά χρόνια και την αλλαγή του διοικητικού σχήματος με την ίδρυση των Θεμάτων, η Αλμωπία ήταν κομμάτι του θέματος «Θεσσαλονίκη» και αργότερα, αποτέλεσε το 7ο θέμα, ομού με τις επαρχίες Μολύσκου, Πελαγονίας και Πριλάπου. Η ονομασία της περιοχής άλλαζε κατά καιρούς. Αρχικό όνομα της, όπως ήδη αναφέρθηκε, ήταν Αλμωπία, μετά Ενωτία, ακολούθως Μογλενά και μετά το 1385 ή κατ’ άλλους μετά το 1389, επί τουρκοκρατίας, πήρε το όνομα Καρατζόβα. Με την απελευθέρωση, το 1912, μετονομάστηκε και πάλι σε Αλμωπία.

Η Αλμωπία και η Μακεδονία στο διάβα των χρόνων δέχθηκαν πολλές εθνοομάδες. Στα εδάφη της ήρθαν και έζησαν Γότθοι, Ούννοι, Οστρογότθοι, Δρουγίτες, Σαγουδαίοι, Άβαρες, Σλάβοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Αρμένιοι, Εβραίοι, Νορμανδοί, Κομάνοι, Πετσενέγοι.

«Μουσείο» λαών, γλωσσών και θρησκειών, ήταν η Μακεδονία κατά συνέπεια και η Αλμωπία. Αυτό εξηγεί την αλλοίωση της εθνολογικής σύνθεσης της περιοχής, όπως και τις αλλαγές των ονομασιών των τοπωνυμίων. Η ποικιλογλωσσία ήταν μεγάλη και οι χρησιμο-ποιούμενες γλώσσες, σαν μέσο επικοινωνίας μεταξύ των εθνοφυλών, δεν μπορούσαν να χρησιμεύσουν στη μεταξύ τους επικοινωνία και στις συναλλαγές. Η επικοινωνία ήταν προβληματική. Οι επαφές των ανθρώπων χαλάρωσαν, ακόμη και μεταξύ των μελών της ίδιας εθνοφυλής, μετά την εισβολή αλλόγλωσσων και τον εποικισμό της περιοχής από τους Οθωμανούς. Αυτό προκάλεσε την ανάγκη δημιουργίας και ανάπτυξης νέων κωδίκων επικοινωνίας, δηλαδή ενός νέου μέσου (κώδικα) κοινής συνεννόησης (ΝΜΚΣ) για την καθημερινότητα των κατοίκων της περιοχής ανεξάρτητα καταγωγής και χρησιμοποιούμενης γλώσσας. Επίσης αναφέρει πως κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής αναγκαζόταν να προσφύγει στην εκμάθηση και χρήση των ΝΜΚΣ, προκειμένου να να αποφεύγει το παιδομάζωμα, τις σφαγές και εν γένει το μίσος των Τούρκων, ιδιαίτερα μετά την εθνική αφύπνιση του ’21. Εξετάζει την πληθυσμιακή σύνθεση της πολύχρωμης «Βαβυλωνίας» της Μακεδονίας και της Αλμωπίας και το ρόλο των εθνοφυλών στη συνύπαρξη-συμβίωση, στην εξέλιξη των πολιτικο-στρατιωτικών γεγονότων και στις ανάγκες που δημιουργήθηκαν για την επικοινωνία των κατοίκων και τι συνέπειες είχαν όλα αυτά στο χώρο.

Επίσης ερευνά πόσο επηρέασαν τη χαλάρωση των δεσμών η γεωγραφική διαμόρφωση του εδάφους, η ατομική, κοινωνική, γλωσσική και θρησκευτική ποικιλότητα του χώρου. Αναφέρεται στην πληθυσμιακή ομογενοποίηση της περιοχής, που πήρε τη μορφή «περίπου όλοι ίδιοι» και αναζητά να μάθει πόσο αυτή συνετέλεσε στη δημιουργία ομοιοτήτων στα ήθη και στα έθιμα, στη μουσική, στην ενδυμασία, στη λαογραφία, στο τραγούδι, στο χορό, στην ποίηση, στην γλώσσα και γενικά στην κουλτούρα της Αλμωπίας.
Εξηγεί πως η μακρόχρονη πολυπολιτισμική συμβίωση, έκανε αδήριτη την ανάγκη δημιουργίας των ΝΜΚΣ, τα οποία ονομάζει Μειξίγλωσσα Προφορικά Μορφώματα (ΜΠΜ) και αναφέρει πως αυτά είχαν ως υπόστρωμα την ομιλουμένη ελληνική γλώσσα από την πλειοψηφούσα ελληνικότητα του χώρου και ως επίστρωμα λέξεις από τις γλώσσες των άλλων ομάδων, που είχαν ρόλο περιφερειακών ψηφίδων.

Αναλύει σημαντικά τα ΜΠΜ (Μειξίγλωσσα Προφορικά Μορφώματα). Αναφέρει πως ήταν εύκολα στην εκμάθηση, καθ’ ότι είχαν φτωχά και απλοποιημένα λεξιλόγια. Δεν είχαν επιστημονικούς όρους, σύνθετες λέξεις και έννοιες, όρους σε διάφορες περιοχές της επιστήμης π.χ. φιλοσοφία, φιλολογία, θεολογία, φυσική, ιατρική κ.ά. Είχαν υποτυπώδεις γραμματικούς κανόνες, χωρίς πτώσεις, έχοντας μόνο ονομαστική ενικού και πληθυντικού αριθμού.

Αναφέρει πως τα ΜΠΜ, αρχικά είχαν τη μορφή βοηθητικών γλωσσών (Auxiliary Languages), που βοήθησαν στη δημιουργία γλωσσών συναλλαγής (Lingua Franca). Αυτές σταδιακά και ανάλογα με τις τοπικές επικοινωνιακές συνήθειες της κάθε εθνοφυλής, έγιναν γλώσσες Πίτζινς (Pidgins). Ακολούθησε περίοδος συνύπαρξης, μορφώματος (ΜΠΜ) και μητρικής γλώσσας και σταδιακή συρρίκνωση της δεύτερης. Ήταν η περίοδος της «Διγλωσσίας». Αργότερα η χρήση της μητρικής περιορίστηκε μόνο σε χώρους ιδιωτικούς όπως ήταν το οικογενειακό περιβάλλον και δεν είχε δημόσια χρήση. Αυτό οδήγησε μοιραία στον εκτοπισμό της, κυρίως σε περιοχές στα βόρεια της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας, για να καταλήξουν τα ΜΠΜ, για πολλούς κατοίκους του χώρου, ως μητρικές γλώσσες, δηλαδή γλώσσες Κρεολή(Kreol).

Η γλωσσική αυτή μετακίνηση (ΓΜ), θεωρεί ο συγγραφέας, πως ήταν αναπόφευκτη εξέλιξη των γλωσσικών κοινοτήτων, χωρίς όμως αυτό να στοιχειοθετεί και ταυτόχρονη εθνική μετακίνηση, ισχυριζόμενος πως το άτομο, είτε μόνο του, είτε ως μέλος ομάδας ήταν και είναι ο καθοριστικός παράγοντας στην επιλογή της εθνικής ταυτότητας, ανεξάρτητα τι γλώσσα μιλούσε ή μιλά, τι χορούς χόρευε και χορεύει, ή τι θεό πίστευε και πιστεύει. Ακολούθως προτρέπει τους Έλληνες λογίους, ακαδημαϊκούς και επιστήμονες να σταματήσουν τη χρήση του λανθασμένου όρου «σλαβόφωνα» ιδιώματα (Ιδίωμα ποιας γλώσσας; Τα ΜΠΜ, δεν αποτελούν γλώσσα με την επιστημονική έννοια του όρου), για τα αναφερθέντα νέα μέσα (κώδικες) κοινής συνεννόησης (ΝΜΚΣ) στα διάφορα διεθνή forum και στη θέση του να χρησιμοποιείται ο προαναφερθείς ορθός όρος «Μειξίγλωσσα Προφορικά Μορφώματα» (ΜΠΜ).

Ο συγγραφέας, στη συνέχεια, στέκει στις περιπέτειες του χώρου στις διάφορες φάσεις των αγώνων της εθνικής του δικαίωσης. Μιλά για τους προγόνους και την ιστορία που έγραψαν όχι απλά για να αφηγηθούν το παρελθόν τους, αλλά για να δηλώσουν αυτό που θέλουν να είναι στο μέλλον. Στέκει στα λόγια του μεγάλου Κρητικού Ν. Καζαντζάκη που λέγουν πως αν θέλεις να κάνεις το καθήκον στη φυλή σου, πρέπει πρώτα να νοιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους, μετά να φωτίσεις την ορμή τους, να προβάλεις και να συνεχίσεις το έργο τους και τέλος να δώσεις στο γιο σου τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει.

Αυτός είναι και ο στόχος του συγγραφέα και αυτό κάνει με το βιβλίο. Προσπαθεί να καταλάβει και να νοιώσει το λόγο της θυσίας των προγόνων, να προβάλει το έργο, να το φωτίσει και να το συνεχίσει τώρα που όλα αμφισβητούνται και όλα αλλάζουν.

Τέλος θέτει ως σκοπό να πείσει τη νέα γενιά πως η αγάπη για την πατρίδα δεν είναι εθνικισμός αλλά ανάγκη επιβίωσης της φυλής, ιδιαίτερα σήμερα που κάποιοι θέλουν να αναθεωρήσουν το ανήκειν του χώρου της Μακεδονίας και το είναι του Μακεδόνα κατοίκου της.

Περισσότερα στοιχεία και λεπτομέρειες στο βιβλίο.