Πως ζωγραφίζουμε με φως
7 Αυγούστου 2019Στη βυζαντινή ζωγραφική δε ζωγραφίζουμε με χρώματα αλλά με φως. Κι ετούτο δεν είναι τίποτα μυστηριακό και μεταφυσικό που έχει να κάνει με την σύλληψη απεικόνιση του ακτίστου φωτός κτλπ.
Ζωγραφίζουμε καταρχάς με φως γιατί μόνον έτσι γίνεται να εκφραστεί ο λόγος της εκκλησίας του Χριστού που είναι η υπέρβαση των μάταιων συγκρούσεων, η συμφιλίωση των αιματηρών αντιθέσεων και η ενότητα σε κοινό λόγο και σε μια κοινή ενέργεια που θεραπεύει τη ζωή ολάκερη και η τελική ενότητα όλων των κτιστών στο Χριστό, μια επί γης ειρήνη.
Ο Μυστικός Δείπνος.
Αυγοτέμπερα σε ξύλο. 100χ100 εκ. (Γιώργος Κόρδης)
Σήμερα που είναι της Μεταμορφώσεως του Χριστού θα προσπαθήσω αν εξηγήσω πως γίνεται αυτή η μεταμόρφωση των υλικών χρωμάτων σε φως για νάχεις παράδειγμα και στη ζωή.
Στη βυζαντινή ζωγραφική ξεκινάμε πάντα από ένα βαθύ χρώμα (προπλασμός) που φροντίζομε όμως να είναι θερμό έτσι ώστε να είναι φορτισμένο με ενέργεια και κίνηση ως προς την αίσθηση του θεατή.
Επάνω σε αυτό τοποθετούμε σταδιακά και με τάξη αυστηρή άλλα ημιδιάφανα χρώματα ανοιχτότερα ( φωτεινότερα) και ψυχρότερα (και μόνον η προσθήκη του λευκού αρκεί γιαυτό). Έτσι στην πράξη δημιουργούμε μια κίνηση-ενέργεια από ένα σκούρο προς ένα ανοιχτό χρώμα και ταυτόχρονα από ένα θερμό προς ένα ψυχρό. Με τον τρόπο αυτό το πιο μακρυνό σημείο της φόρμας μας (αυτό που θα ήταν η σκιά στη δυτική ζωγραφική) δεν είναι σκοτεινό και αδρανές αλλά είναι εξίσου ενεργό με τα «φώτα» . Έτσι διατηρείται η ενότητα στην φόρμα και δεν δημιουργείται κίνηση προς ένα βάθος πίσω από την επιφάνεια του πίνακα, που δεν υφίσταται ως έννοια και πραγματικότητα στην βυζαντινή ζωγραφική.
Άγιος Ιωάννης ο ερημίτης προσευχόμενος στο σπήλαιο του. Αυγοτέμπερα σε ξύλο, 50χ60 εκ. 2019. (Γιώργος Κόρδης)
Εδώ όλα εκκινούν από την επιφάνεια της εικόνας και έρχονται προς τα έξω προς τη μεριά του εκκλησιάσματος προς τον χωρόχρονο της Θείας Λειτουργίας, όπου επιχειρείται η των πάντων ενότητα αναλόγως των πνευματικών προϋποθέσεων των ανθρώπων. Απουσίαζει στη ζωγραφική, όπως και στη πραγματική ζωή της Εκκλησίας η εκστατική δραπέτευση και φυγή σε μια άλλη υπερβατική πραγματικότητα εκτός της ιστορίας. Η συνάντηση και η ένωση γίνεται εδώ όσο κι αν παραπέμπει και αλλού.
Με τον τρόπο αυτό, αν και χρησιμοποιούνται χρώματα διάφορα στη βυζαντινή ζωγραφική, αφού έχουμε πολύχρωμους προπλασμούς (τοπικά χρώματα) για τα διάφορα αντικείμενα και υποκείμενα, εν τέλει όλα αυτά τα χρώματα μεταμορφώνονται σε φως-ενέργεια που λειτουργεί εκκλησιολογικά και ενώνει όσα είναι απόντα με τους παρόντες σε μια οργανική ενότητα .
Αγιος Μάρκος ο Ευαγγελιστής. Αυγοτέμπερα σε ξύλο, 50χ60 εκ. 2019. (Γιώργος Κόρδης)
Το χρώμα χωρίς να χάσει τη φύση του και την υπόστασή του, λειτουργεί πλέον διαφορετικά. Δεν χαρακτηρίζει και δεν διακρίνει απλώς αντιστικτικά τα πράγματα μεταξύ τους, λ.χ τη γαλάζια θάλασσα από τα κόκκινα τριαντάφυλλα και τα κίτρινα χρυσάνθεμα. Το χρώμα-φως ενώνει τα πράγματα μεταξύ τους αλλά κυρίως-με τη συνδρομή βεβαίως και του σχεδιασμού- παροντοποιεί τα πράγματα, τα φέρνει στον λειτουργικό χωρόχρονο της Θείας Λειτουργίας, τα κάνει να είναι παρόντα και σε σχέση με τους ζώντες πιστούς.
Έτσι όλα είναι εδώ στη γιορτή της ζωής, στην των πάντων ένωση, στη Θεία Ευχαριστία, στην καλή χαρά Θεού και ανθρώπων. Γιατί μέσα στο φως όλα γίνονται φως και αγαπητική ενότητα.
Μα μη θαρρείς πως αυτά είναι εύκολα πράγματα.
Για την ασκητική και νηπτική διαδρομή που απαιτείται για να γίνει το πέρασμα από το υλικό χρώμα στο φως, από τον διασπαστικό ατομοκεντρισμό στην αγαπητική ένωση θα πούμε άλλη φορά.
Σήμερα είναι γιορτή (06/08), ας χαρούμε σχετικώς αμέριμνα. Αύριο μέρα είναι κι έχει ο Θεός.
