Λόγος στην Υπαπαντή του Κυρίου (Αγίου Γερασίμου Παλλαδά)

Στον συγκεκριμένο λόγο ο άγιος Γεράσιμος αναφέρεται στην προ¬έλευση της εορτής της Υπαπαντής, η οποία ανάγεται στην απόφαση του Θεού να πλήξει όλα τα πρωτότοκα αρσενικά τέκνα των Αιγυπτίων, προκειμένου να ελευθερωθούν οι Εβραίοι από τη δουλεία του Φαραώ. Έκτοτε ο Θεός ζήτησε από τους Ιουδαίους να προσάγουν στον ναό προς αγιασμό όλα τα αρσενικά πρωτότοκα, ανθρώπων και ζώων, ως εκδήλωση ευγνωμοσύνης για τη σωτήρια εκείνη παρέμβασή του.

Η τεσσαρακονθήμερη χρονική περίοδος που μεσολαβούσε από τη γέννηση ενός τέκνου μέχρι τον εξιλασμό στον ναό, ήταν αναγκαία προκειμένου η μητέρα και το νεογέννητο να «καθαρισθούν» από τις συνέπειες του τοκετού. Αυτή τη διαδικασία δεν θα είχε λόγο να την υποστεί ο Θεός Λόγος -ούτε η πάναγνη Μητέρα του-, την υπέστη όμως: «ένα μεν διά να μην το γράψουσιν ευθύς οι Εβραίοι πως δεν υποτάσσεται εις τον νόμο, άλλο, διά να μην σκεφτούν και πουν ότι δεν είναι αληθής άνθρωπος».

Στο κείμενο αναφέρονται διάφοροι συμβολισμοί, όπως αυτός του προσαχθέντος Ιησού στη θέση του αμνού που -προσφερόταν κατά παράδοση την ημέρα αυτή-, ο οποίος εν προκειμένω έμελλε να θυσιαστεί αργότερα υπέρ των ανθρώπων. Τονίζεται βέβαια ότι ο Ιησούς είναι ο πάντων πρωτότοκος, ο καθολικός άγιος, άρα στο πρόσωπό του δύναται να «καθαγιαστεί» κάθε ύπαρξη που έρχεται στη ζωή. Υπάρχει επίσης ο συμβολισμός των δύο τρυγόνων, που προεικονίζουν την Εκκλησία λόγω της καθαρότητάς τους, και αυτός των δύο περιστεριών, που συμβολίζουν την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.

Παρακάτω μεταφέρεται στην νεοελληνική το μεγάλο μέρος του λόγου, που μακαρίζεται από τον συγγραφέα ο πνευματοφόρος πρεσβύτης Συμεών, που αξιώθηκε να κρατήσει στα χέρια του το βρέφος Ιησού.

******************************

Αυτήν την προφητευόμενη και σκιαγραφούμενη λύτρωση ο Κύριός μας θέλοντας να δείξει, φανερώνεται στην αγκαλιά της ευλογημένης μητέρας του και από τη μητρική αγκαλιά στη γεροντική αγκαλιά του Συμεών.

Αλλά κοιτάξτε και τι καλοτυχία είχε ο πρεσβύτης Συμεών, τον οποίον φωτίζοντάς τον το Πνεύμα το Άγιο, ήλθε στο ιερόν εκείνη την ίδια ώρα και τον δέχθηκε στην αγκαλιά του. Ω ευλογημένε Συμεών, πολύ τολμηρός φάνηκες, γιατί είσαι γέροντας και αδύναμος, μεγαλωμένος άνθρωπος· αυτό το παιδί είναι βαρύ σαν να είναι ολόκληρος ο κόσμος. Μην το θεωρείς μικρό, όπως το βλέπεις, είναι μεγάλος γίγαντας. Αυτού του παιδιού η κεφαλή φθάνει μέχρι τον ουρανό, τα πόδια του βρίσκονται στη γη και την θάλασσα, το άνοιγμα των αγίων του χεριών φθάνει στα πέρατα του κόσμου· «ο ουρανός μοι θρόνος, η δε γη υποπόδιον των ποδών μου (Ησαΐας 66,1).

Γέροντα Συμεών, αυτό το παιδί είναι ο μεγάλος ήλιος και εσένα τα μάτια σου είναι αδύναμα, από τα γεράματα, και δεν μπορείς να κοιτάξεις και να το δεις. Γύρισε το πρόσωπο του παιδιού προς την μητέρα του και εσύ βλέπε κάτω, στο τέλος της ζωής σου, και μόνο λέγε: «νυν απολύεις τον δούλον σου, δέσποτα».

Ω γέροντα Συμεών, αυτό το παιδί είναι ο ωκεανός και εσύ με τόση τόλμη τόλμησες να απλώσεις τα χέρια σου, να βλέπεις πάνω στους απέραντους ώμους του παιδιού! Δεν γνωρίζεις ότι είσαι βαρύς από τα γεράματα και δεν μπορείς να πλέεις σε τόσο μεγάλη θάλασσα; Δεν φοβάσαι μην καταποντισθείς; Κάνε γρήγορα να πατήσεις στην γη, μέσα στους τάφους της, με τον θάνατο και λέγε: «νυν απολύεις τον δούλον σου, δέσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη».

Γέροντα Συμεών, αυτό το παιδί είναι το δυνατό στοιχείο του αέρα και εσύ έκανες φτερά στον λογισμό σου μέσα και νομίζω ότι προσπαθείς να πετάς στα ύψη του. Αυτά είναι τα χέρια σου που τα έχεις απλωμένα πάνω στο παιδί. Άνθρωπε, δεν φοβάσαι -και είναι από κερί τα φτερά σου- να μην λιώσουν από τις καυτές ακτίνες του ήλιου της δικαιοσύνης και πέσεις; Άφησε, μη θέλεις τα ψηλά, μόνον τα κάτω στην γη. Λέγε το γρηγορότερο: «νυν απολύεις τον δούλον σου».

Ώ γέροντα Συμεών, αυτό το παιδί είναι το μεγάλο στοιχείο του πυρός, και φυλάξου, μην πλησιάσεις το πρόσωπό σου στο πρόσωπο του παιδιού, μήπως και βγει φωτιά από το πρόσωπό του και κάψει τα αισθητήριά σου. Άλλο· δεν είναι τα χείλη σου για ασπασμό σε τέτοιο παιδί, επειδή είναι γεροντικά, και μόνον φθάνει να του μιλάς με το στόμα και να του λες: «νυν απολύεις τον δούλον σου, δέσποτα». Ω γέροντα, αυτό το παιδί¬ είναι η αστραπή της αγίας θεότητος, που κατακαίει τα όρη, τρομάζει τη γη, σχίζει τις θάλασσες· και φυλάξου, επειδή και συ είσαι γη και μόνον στη γη να επιθυμείς να επιστρέψεις· «νυν απολύεις».

Άγιε πρεσβύτα, αυτό το παιδί είναι που έστειλε τον άγγελό του και συντρόφευσε τον Αββακούμ να φέρει φαγητό στον άγιο Δανιήλ και που κράτησε τα θηριώδη στόματα των λεόντων και δεν τον έφαγαν, και ο βασιλιάς βλέποντας το θαύμα το ονόμασε Θεό· «μέγας ο Θεός του Δανιήλ», έλεγε!

Μακάριε Συμεών, αυτό το παιδί είναι που χαρίτωσε τον Δανιήλ, ενώ ήταν ακόμη μικρό παιδί. Και με την φρόνηση και χάρη αυτού του παιδιού ελευθέρωσε την Σωσάννα από τον θάνατο των δύο κακών δικαστών. Αυτό θα ελευθερώσει και εσένα από την κοσμική ζωή, που είναι θάνατος της ψυχής, και να σε ανεβάσει, πραγματικά, στην αληθινή ζωή, την αιώνια. Μόνον να λες, με πόθο και πολλή ευλάβεια: «νυν απολύεις τον δούλον σου».

Άγιε Συμεών, αυτό το παιδί είναι εκείνο για το οποίο προφήτευε ο προφήτης Βαρούχ ότι θα είναι ειρήνη και δόξα· και έλεγε στην Ιερουσαλήμ να χαίρεται γιατί τη θυμήθηκε αυτό το ευλογημένο παιδί και ήλθε και γεννήθηκε σ’ αυτήν και έδωσε ελεημοσύνη και δικαιοσύνη· «ηγήσεται γαρ ο Θεός συν ελεημοσύνη και δικαιοσύνη τη παρ’ αυτού».(Διότι ο ίδιος ο Θεός θα οδήγηση μαζί με το θείον του έλεος και την θεία του δικαιοσύνη). Γι’ αυτό ζήτησε και συ αυτήν την ειρήνη από αυτό και λέγε: «νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη».

Μακάριε Συμεών, αυτό το παιδί είναι που ο ιερέας Σειράχ ονόμαζε αστέρι εωθινό, ήλιο και σελήνη αστραφτερή σαν πανσέληνο και λαμπρό τόξο στον ουρανό, και άνθος ρόδου και κρίνον και ο βλαστός του αρωματώδους δένδρου λιβάνου προς το οποίο και οι υιοί Ααρών σάλπιζαν και υμνούσαν. Αλλά και συ με την σάλπιγγά σου, το γεροντικό στόμα, ύμνησε το παιδί και λέγε: «νυν απολύεις τον δούλον σου, δέσποτα, κατά το ρήμα σου εν ειρήνη».

Τρισευτυχισμένε Συμεών, αυτό το παιδί είναι για το οποίο ο Σολομών λέει ότι με την αγία του δεξιά δίνει το διάδημα του κάλλους στους δικαίους και τους σκεπάζει και τους βοηθά· «διά τούτο λήψονται το βασίλειον της ευπρεπείας και το διάδημα του κάλλους εκ χειρός Κυρίου, ότι τη δεξιά σκεπάσει αυτούς». Λοιπόν, και συ έχεις τώρα την αγία του δεξιά και την αγία του αριστερά· πες του να σου χαρίσει εκείνην την ομορφιά της βασιλείας του· «νυν απολύεις τον δούλον σου, δέσποτα».

Τρισμακάριε Συμεών, αυτό το παιδί είναι που ελευθέρωσε το γένος των Εβραίων από τον αφανισμό, που ο Αμάν ήταν έτοιμος να τους κάνει, με την προσευχή της βασίλισσας Εσθήρ, τον δε διαβολικό Αμάν τον κρέμασε στην αγχόνη.

Αυτό το παιδί είναι που έδωσε δύναμη στη χήρα Ιουδίθ και βγαίνοντας έξω από την πόλη Βεθουλώνα στους Ασσυρίους, έκοψε τη βρωμερή κεφαλή του Ολοφέρνου και ελευθέρωσε την πατρίδα της από τα χέρια των Ασσυρίων.

Αυτό το παιδί έστειλε παλαιά τον αρχάγγελό του Ραφαήλ και συντρόφευσε τον Τωβία και του βρήκε ψάρι στον ποταμό Ευφράτη και με την καρδιά του έδιωξε το δαιμόνιο τον Ασμοδαίον από την Σάρρα και με το συκώτι θεράπευσε τα τυφλωμένα μάτια του Τωβίτ.

Αυτό το παιδί είναι εκείνο το λαμπρό παιδί που άγγελος Κυρίου έδειχνε του προφήτου Ζαχαρίου πάνω στη λυχνία, που είχε επτά λύχνους. Λυχνία δε είναι η υπεραγία Παρθένος, οι δε επτά λύχνοι είναι τα επτά χαρίσματα του Πνεύματος, με τα οποία φωτίζει όλο τον κόσμο.

Αυτό το παιδί είναι που έβλεπε ο Αββακούμ ο προφήτης ότι έμελλε να γεννηθεί τώρα σε αυτούς τους καιρούς, και φοβήθηκε. Προφήτευε και ότι θα ανακλιθεί σε φάτνη ανάμεσα σε δύο ζώα· «Κύριε, άκουσα εκείνο, το οποίον συ με έκανες να ακούσω, και φοβήθηκα. Κύριε, παρατήρησα με προσοχή τα έργα σου, τα κατανόησα, καταλήφθηκα από έκπληξη μεγάλη. Ανάμεσα σε δύο όντα, που έχουν ζωή, θα γίνεις γνωστός στους ανθρώπους. Όταν πλησιάζουν τα έτη, που θα αποκαλυφθεί η αγαθότητά σου, θα γνωριστείς ακόμα καλύτερα. Όταν έλθει ο καιρός ο ορισμένος, θα ανεδείχθη η δύναμή σου».

Αυτό το παιδί είναι για το οποίο προφήτευε ο προφήτης Μιχαίας ότι θα γεννηθεί στη Βηθλεέμ και έλεγε: «Και συ Βηθλεέμ, μικρή είσαι μεταξύ των πόλεων του Ιούδα. Δεν έχεις ούτε χιλίους κατοίκους. Αλλά από σε θα προέλθει ένας άνδρας ο οποίος θα γίνει άρχοντας».

Αυτό το παιδί είναι εκείνο που ελευθέρωσε τον Ιωνά από την κοιλία του ψαριού και λυπήθηκε τόσο πλήθος ανθρώπων και ζώων στην πόλη Νινευί, και δεν τους αφάνισε.

Αυτό το παιδί είναι εκείνο που ο προφήτης Δανιήλ αφού πρώτα νήστεψε πολύ το είδε σε οπτασία σαν ένα μεγάλο γίγαντα, που τα μάτια του ήσαν σαν λαμπάδες και το πρόσωπό είχε τη λάμψη της αστραπής και ο ήχος των λόγων του ήταν σαν τον ήχο πολυάριθμων ανθρώπων, και του προέλεγε αυτήν την ώρα, που εσύ, τρισμακάριε Συμεών, αξιώθηκες να δεις!

Αυτό το παιδί είναι εκείνο που προφήτευε στον Ησαΐα και του έλεγε: «Πνεύμα Κυρίου είναι και μένει σε μένα, διότι με αυτό με έχρισε ο Κύριος και με έστειλε να κηρύξω στους πτωχούς από πίστη ανθρώπους· να θεραπεύσω αυτούς, των οποίων η καρδία έχει συντριβεί από το βάρος της αμαρτίας· να κηρύξω στους δούλους της αμαρτίας την άφεση και να χαρίσω ανάβλεψη στους τυφλούς».

Αυτό το παιδί είναι εκείνο για το οποίο ο προφήτης Ησαΐας προφητεύει, ότι προτού να μεγαλώσει θα υποτάξει την δύναμη της Δαμασκού και τα λάφυρα της Σαμάρειας, τους βασιλείς των Περσών, μπροστά στον βασιλιά Ηρώδη· «διότι πριν ακόμη το παιδί μάθη να λέει την λέξη “πατέρα” και “μητέρα”, θα κυριεύσει ενώπιον του βασιλέως των Ασσυρίων τον στρατό της Δαμασκού και θα πάρει τα λάφυρα της Σαμάρειας».

Αυτό το παιδί είναι, ο αληθινός Θεός, ο οποίος ζητούσε στον παράδεισο τον αγαπημένο του Αδάμ, και όταν τον βρήκε, λέει στο Άσμα των Ασμάτων: «Θα σηκωθώ από το κρεβάτι μου, θα τριγυρίσω την πόλη, τις αγορές και τις πλατείες, και θα αναζητήσω εκείνον, που έχει αγαπήσει η ψυχή μου».

Αυτό το παιδί είναι ο αληθινός Θεός, τον οποίον εσύ, ω ιερέ γέροντα, επιθύμησες να δεις σαν άλλη πηγή της σωτηρίας, να πιεις τον σωτηριώδη θάνατο· γι’ αυτό και έλεγες: «Δίψασε η ψυχή μου, για το Θεό, τον ισχυρό, τον ζώντα. Πότε θα έλθω για να παρουσιαστώ μπροστά σου;»

Αυτό το παιδί, είναι εκείνο για το οποίον έλεγες: «Θα σε αγαπώ πάντοτε Κύριε, εσένα που είσαι η δύναμή μου. Ο Κύριος είναι το ακλόνητο στήριγμά μου, το καταφύγιό μου και ο λυτρωτής μου».

Αυτό είναι το παιδί που το έβλεπε ο Ιακώβ και επαναπαυόταν επάνω στην κλίμακα, και το περικύκλωναν οι μακάριοι άγγελοι που ανέβαιναν και κατέβαιναν σ’ αυτήν. Αυτό είναι, το οποίον για σαράντα ημέρες και σαράντα νύκτες έβρεχε, και κατάπνιξε όλη τη γη, και μόνον τον άγιο Νώε κράτησε ζωντανό, φυλαγμένο μέσα στην κιβωτό.

Αυτό το παιδί είναι που δημιούργησε όλον τον κόσμο, ουρανό και γη, θάλασσα και τους αέρες, τον αιθέρα και όλα τα ουράνια σώματα.

Αυτό το παιδί είναι που έπλασε τον Αδάμ και την Εύα και φύτευσε παράδεισο στην Εδέμ και έβαλε και τους δύο εκεί για να υμνούν τον Θεό.

Αυτό το παιδί είναι που μπήκε στην άχραντη κοιλία της Παναγίας Παρθένου, σαν σε άλλον παράδεισο, και πήρε αυτήν την ευλογημένη σάρκα που βλέπεις, για να σώσει τον άνθρωπο από το βάρος της αμαρτίας.

Αυτό το παιδί θα βαφτισθεί στον ποταμό Ιορδάνη, λεπρούς θα καθαρίσει, αρρώστους θα θεραπεύσει και νεκρούς θα αναστήσει.

Αυτό το παιδί θα ανέβη στον άγιο Σταυρό, θα θανατωθεί, θα γίνει θυσία στον άναρχο Πατέρα του για να εξιλεώσει τον Θεό για τη σωτηρία του κόσμου.

Αυτό το παιδί θα κατέβη στον Άδη, να φωτίσει όλους τους προπάτορες, για να γίνει και σωτηρία στους νεκρούς.

Αυτό το παιδί θα αναστηθεί σε τρεις ημέρες, θα ολοκληρωθούν όλα τα μυστήρια, θα απονεκρωθεί τότε ο αιώνιος θάνατος, η αμαρτία και ο κόσμος και περισσότερο ο διάβολος.

Αυτό το παιδί θα αναληφθεί στους ουρανούς και θα καθίσει στα δεξιά του ουράνιου Πατέρα του –επειδή είναι ομοούσιος με τον Πατέρα του.

Αυτό το παιδί πρόκειται να έλθει με μεγάλη δόξα καθισμένο επάνω στις νεφέλες του ουρανού, να κρίνει ζωντανούς και νεκρούς, να στείλει τους μεν αμαρτωλούς στην αιώνια κόλαση, τους δε δίκαιους στην ουράνια βασιλεία του.

Σου είναι αρκετός, τρισμακάριε Συμεών, ο πολύς και αμέτρητος αγιασμός που έλαβες. Αυτόν, που όλος ο κόσμος δεν μπορεί να χωρέσει, τον χώρεσες εσύ στη γεροντική σου αγκαλιά. Δώσε το τώρα το παιδί της χάριτος στην ευλογημένη του μητέρα. Σκύψε κατά γης, προσκύνησέ το αυτό και την μητέρα, και μόνον εσύ ετοιμάσου για την έξοδό σου, αν έχεις πόθο να το βλέπεις παντοτινά, διότι έτσι που έχει βαρύνει το σώμα σου δεν θα σε κρατήσει, καθώς και στον μακάριο Μωυσή το ίδιο έλεγε: «διότι κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να αντικρύσει όλη τη δόξα μου και να ζήσει, αλλά λύσε και βγάλε τα υποδήματά σου και τότε θα με δεις εκ των όπισθεν». Έτσι και συ, φεύγοντας απ’ αυτήν την ζωή και αναβαίνοντας στην άλλη, εκεί θα τον χαίρεσαι ακατάπαυστα, μαζί με τους χορούς των μακαρίων και αγίων αγγέλων, υμνώντας και ευλογώντας το υπερύμνητο όνομά του μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο και αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα του, στους απέραντους αιώνες, αμήν.

(Πηγή: Αγίου Γερασίμου Παλλαδά, Άπαντα, τ. Β΄, έκδ. Ι.Μ.Μονή Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2018, σ.σ. 177- 192. Μεταφορά στη νεοελληνική: Αλέξανδρος Χριστοδούλου, Θεολόγος)