Απελευθέρωση του Νέου Πετριτσίου (Βετρίνας) και Σιδηροκάστρου

Στις 26 Ιουνίου, η 1η Μεραρχία ξεκίνησε στις 04:00 τα ξημερώματα από το χωριό Θρακικό προς το Νέο Πετρίτσι. Όταν τα τμήματά της έφθασαν στις 09:00 στη Βυρώνεια, βλήθηκαν δραστικά από το Βουλγαρικό πυροβολικό και από εκείνη τη στιγμή μέχρι το απόγευμα η βολή του εχθρικού πυροβολικού ήταν αδιάκοπη και κάλυπτε όλο το έδαφος από το οποίο θα προχωρούσαν.

Στις 16:00, το Βουλγαρικό πυροβολικό ελάττωσε τη δραστικότητα των πυρών και μετά από λίγη ώρα διέκοψε τη βολή του. Τότε, οι δυνάμεις της μεραρχίας άρχισαν να προχωρούν και να καταλαμβάνουν διαδοχικά, μετά από πείσμονα αγώνα, τα αντερείσματα του όρους Μπέλες προ του χωριού Νέο Πετρίτσι, εκδιώκοντας από εκεί του Βούλγαρους.

Από το πρωί της 27ης Ιουνίου ξανάρχισε ο αγώνας προ του χωριού Νέο Πετρίτσι, με γενική κατά μέτωπο επίθεση των ελληνικών τμημάτων κατά των Βουλγάρων. Παρόλο που τα επιτιθέμενα τμήματα δοκιμάζονταν σοβαρά από τα πυρά των Βουλγάρων, κατόρθωσαν γύρω στις 08:00 να καταλάβουν το χωριό Νέο Πετρίτσι. Οι Βούλγαροι, κατά την υποχώρησή τους, ανατίναξαν τη σιδηροδρομική και μια ξύλινη γέφυρα που υπήρχαν στο Στρυμόνα. Στις 14:00, ολόκληρη η 1η Μεραρχία συγκεντρώθηκε και στάθμευσε γύρω από το Νέο Πετρίτσι.

Στις 26 Ιουνίου, στις 04:45 τα ξημερώματα, κινήθηκε και η 6η μεραρχία από το χωριό Λιβαδιά ακολουθώντας την 1η Μεραρχία. Όταν έφθασε δυτικά του χωριού Βυρώνεια, έστειλε ένα τάγμα ευζώνων προς την ορεινή διάβαση της Σιδηρόπορτας, στην κορυφογραμμή του όρους Μπέλες. Το τάγμα έφθασε στις 07:00 στο χωριό Άνω Πορόια και στις 10:30 πλησίασε τις Βουλγαρικές θέσεις σε απόσταση 3 χιλιομέτρων.

Επακολούθησε σφοδρή επίθεση και στις 13:30 το τάγμα κατόρθωσε να καταλάβει τη διάβαση και τα γύρω υψώματα, όπου εγκαταστάθηκε. H 6η Μεραρχία, μόλις άρχισε η μάχη της 1ης Μεραρχίας με τις Βουλγαρικές δυνάμεις στη Βυρώνεια, σταμάτησε την προέλασή της στα δυτικά της Βυρώνειας, όπου διανυκτέρευσε.

Στις 27 Ιουνίου, μετά από διαταγή του Γενικού Στρατηγείου, η 6η Μεραρχία πέρασε το Στρυμόνα και στις 19:00 έφθασε στο σιδηροδρομικό σταθμό του Σιδηροκάστρου και με προωθημένα τμήματά της κατέλαβε το Σιδηρόκαστρο, το οποίο, στο μεταξύ, είχαν εγκαταλείψει οι Βούλγαροι, αφού προηγουμένως το λεηλάτησαν και κατέσφαξαν το μητροπολίτη και περισσότερους από 100 προκρίτους.

Οι απώλειες κατά τη διήμερη αυτή μάχη ανήλθαν, για μεν την 1η Μεραρχία σε 3 αξιωματικούς και 4 οπλίτες νεκρούς, 75 οπλίτες τραυματίες και 36 αγνοούμενους, ενώ για την 6η Μεραρχία, σε 1 αξιωματικό και 35 οπλίτες νεκρούς και 1 αξιωματικό και 132 οπλίτες τραυματίες.

«Κατέλαβα τη Βέτρινα, εκτοπίζοντας τον εχθρό από τις θέσεις που κατείχε σε υψώματα βορείως του χωριού, μέχρι τώρα επτά διαδοχικά. Ο εχθρός υποχωρεί προς το βορρά».

Με τη σύντομη αυτή αναφορά, του αντισυνταγματάρχη Διονύσιου Παπαδόπουλου, προς τον διοικητή του τμήματος στρατιάς Μανουσογιαννάκη, επισφραγίστηκε η απελευθέρωση του Νέου Πετριτσίου και της γύρω περιοχής, το πρωινό της 27ης Ιουνίου 1913. Ήταν η μεγάλη ώρα της λευτεριάς, μετά από 529 χρόνια Τουρκικής κατοχής και 1 χρόνο στυγνής Βουλγαροκρατίας.

Το τριήμερο 25, 26 και 27 Ιουνίου 1913, οι νοτιοανατολικές πρόποδες της οροσειράς της Κερκίνης, απ’ το Ακριτοχώρι μέχρι τα στενά του Στρυμόνα, υπήρξαν πεδίο σκληρών εχθροπραξιών μεταξύ τμημάτων του ελληνικού και βουλγαρικού στρατού, με επίκεντρο το Νέο Πετρίτσι. Η μάχη της Βέτρινας ή του Δεμίρ Ισσάρ, όπως έμεινε στην ιστορία, σήμανε την οριστική απελευθέρωση της περιοχής των Σερρών και την ενσωμάτωση της στον εθνικό κορμό.

Παραμονές της μάχης

Μετά την ήττα τους στο Κιλκίς, το Λαχανά και τη Δοϊράνη, τα Βουλγαρικά στρατεύματα στράφηκαν προς την περιοχή του Σιδηροκάστρου, με μοναδικό στόχο να ανασυνταχθούν και να αποτρέψουν την Ελληνική προέλαση προς το βορρά, τα στενά του Ρούπελ και τη Βουλγαρική ενδοχώρα στη συνέχεια. Στη προσπάθεια γενικής ανασύνταξης των Βουλγαρικών στρατιωτικών δυνάμεων, το πρωινό της 13ης Ιουνίου. ο διοικητής της 11ης Βουλγαρικής μεραχίας Ιβάνωφ διέταξε τα παρακάτω στον Αθανασώφ, στρατιωτικό διοικητή Σερρών :

Ο στρατιωτικός διοικητής Σερρών, αναλαμβάνει τη διοίκηση όλων των ένοπλων τμημάτων με εντολή να συναθροίσει τα λείψανα της ταξιαρχίας της Δράμας και να οργανώσει κρατερά άμυνα επί της αριστερής όχθης του Στρυμόνα. Εφόσον ο εχθρός δεν σας πιέζει να μην υπάρξει υποχώρηση Ο ποταμός όσο και αν είναι προσπελάσιμος σε πολλά σημεία, παρουσιάζει στον εχθρό μεγάλες δυσκολίες, αν έχει να αντιμετωπίσει το πυροβολικό μας.

Να επανέλθουν τα στρατεύματά σας επί των διαβάσεων αυτών και να οργανωθεί ισχυρή αντίσταση. Κρατήστε διαθέσιμα τμήματα για αντεπιθέσεις την κατάλληλη στιγμή». Μετά τη διαταγή αυτή, τα στρατεύματα του Αθανασώφ ξεκίνησαν για τις διαβάσεις του Στρυμόνα και για την οργάνωση της γραμμής Χαρωπού – Κοίμησης, – Ρούπελ.

25 Ιουνίου 1913. Με προορισμό τη Βέτρινα

Την ώρα που οι Βούλγαροι επιχειρούσαν την ύστατη ανασύνταξη των δυνάμεών τους, Ελληνικά στρατιωτικά τμήματα προσέγγιζαν τους Ν.Δ πρόποδες της οροσειράς της Κερκίνης. Μέχρι το πρωινό της 25ης Ιουνίου, τα Ελληνικά τμήματα είχαν προωθηθεί μέχρι το χωριό Μανδράκι, εκδιώκοντας τον εχθρό από σημαντικές θέσεις, κυρίως πάνω από τα Άνω Πορόια και το στρατηγικής σημασίας πέρασμα «Σιδερά Πύλη» στο Μπέλες. Εξαιτίας της Ελληνικής προέλασης, ο στρατηγός Σαράφωφ εγκατέλειψε εσπευσμένα τα Άνω Πορόϊα και έφτασε στο Νέο Πετρίτσι, όπου και όρισε την έδρα του.

Το βράδυ της ίδιας μέρας, το τμήμα στρατιάς Μανουσογιαννάκη, εξέδωσε την παρακάτω διαταγή προς την 1η και 6 μεραρχία : Ο εχθρός κατέχει το χωριό Βέτρινα. Τριγύρω απ τη σιδηροδρομική γέφυρα έχουν τοποθετηθεί 12 με 15 περίπου πυροβόλα, ενώ κατασκευάστηκε ξύλινη γέφυρα 500 μέτρα βόρεια της σιδηροδρομικής γέφυρας. Εχθρικές δυνάμεις υπάρχουν στο Πούλιοβο (Θερμοπηγή) και Ράδοβο (Χαρωπό).

Το χωριό Χατζή Μπεϊλίκ (Βυρώνεια) κατέχεται από Βούλγαρους αντάρτες».. Στη συνέχεια ο μέραρχος Μανουσογιαννάκης, διατάσσει για τις κινήσεις των Ελληνικών δυνάμεων το πρωινό της επόμενης μέρας, 26ης Ιουνίου : «Αύριο το τμήμα στρατιάς θα συνεχίσει την πορεία του προς τη Βέτρινα, προκειμένου να εκδιώξει τον εχθρό πέρα από το ποτάμι. Η 1η μεραρχία βαδίσει χωριζόμενη σε 2 μέρη.

Το αριστερό μέρος θα κατευθυνθεί από το Δερβέντι (Ακριτοχώρι) και το Χατζή Μπεϊλίκ (Βυρώνεια). Το δεξιό τμήμα θα ακολουθήσει την κανονική αμαξιτή οδό. Η 6η μεραρχία θα ακολουθήσει την αμαξιτή οδό, βάζοντας το πυροβολικό της επικεφαλής της δεξιάς φάλαγγας».