Μνήμη π. Γεωργίου (Καψάνη): Η συνεχής αγωνία και προσφορά του στον τόπο!

Αρχιμανδρίτης, Ιερομόναχος, π. Γεώργιος (Καψάνης), Προηγούμενος Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους.

Ο μακαριστός π. Γεώργιος (Καψάνης) Γρηγοριάτης (1935-2014), Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, ήταν ένας από τους ηγουμένους των Μονών του Άθωνα οι οποίοι σχετίζονται με την νεώτερη “άνθιση” του.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως τόσο ο ίδιος, όσο και οι λοιποί Καθηγούμενοι με τις συνοδείες τους -αγιορειτικές ή από άλλα μέρη της χώρας που εγκαταβίωσαν στον Άθωνα- έδωσαν ιδιαίτερη αίγλη στο Αγιώνυμο Όρος στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Αντίστοιχη αίγλη, βεβαίως, περιεβλήθηκαν και οι ίδιοι από το πάντα αειφόρο αγιότητα και πνευματικά άνθη και καρπούς Περιβόλι της Παναγίας.

Αυτό το ένιωθες, σαφώς, σε κάθε συνάντησή μαζί τους, αφού έβλεπες και άκουγες πως εκείνο που ήθελαν να προβάλουν και να μαρτυρήσουν δεν ήταν τις δικές τους προσπάθειες ή την προσωπική τους αρετή τους, αλλά την αξία και την σημασία της χιλιόχρονης πνευματικής παράδοσης και ιστορίας του Αγίου Όρους: Την ιδιαίτερη χάρη που σκορπούσε η Υπεραγία Θεοτόκος στους μοναχούς του Κήπου της, τους αθωνίτες αγίους προπάτορες τους, τους χαριτωμένους ταπεινούς γέροντες που συνάντησαν εκεί και που ακόμη και τυφλοί έβλεπαν το άκτιστο φως! Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μοναχός, π. Αυξέντιος της Ιεράς Μονής Γρηγορίου για τον οποίο ο π. Γεώργιος δεν έπαψε ποτέ να μιλά.

Ο Μοναχός Αυξέντιος της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου.

Και φυσικά, οι νέοι αυτοί ηγούμενοι των μονών του Άθωνα μιλούσαν συνεχώς και προέβαλαν την μοναστική πνευματική και λειτουργική ζωή του Άθωνα, την αδιάλειπτο προσευχή, ένα πλέγμα δηλαδή το οποίο αποτελούσε έναν αναγεννητικό και αναστάσιμο τρόπο ζωής!

Χαρακτηριστικά παραδείγματά οι νέοι όσιοι των ημερών μας Παΐσιος και Πορφύριος και οι πέντε πρόσφατα αγιοκαταχθέντες: Δανιήλ Κατουνακιώτης, Ιωσήφ Ησυχαστής, Ιερώνυμος Σιμωνοπετρίτης, Σωφρόνιος Αθωνίτης και του Έσσεξ και Εφραίμ Κατουνακιώτης.

Αυτού τους είδους ήταν η παρέμβαση του Αγίου Όρους στην ελληνική κοινωνία, την εκκλησιαστική ζωή αλλά και την ευρύτερη πνευματική ζωή τόπου. Χαριτωμένη, οσιακή και αυτή γιατί ξεχείλιζε από αγάπη, ταπείνωση, ενδιαφέρον, αγωνία, προσφορά!

Και μάλιστα σε μια περίοδο όπως ήταν αυτή της μεταπολίτευσης με την ποικίλη πάλη των πολιτικών, ιδεολογικών, φιλοσοφικών και κοινωνικών ιδεών! Έτσι, εν μέσω αυτού του ποικίλου “ορυμαγδού”, που μπορούσε πραγματικά να σε συνθλίψει και να σε εξουδενώσει, η ιδιαίτερη μαρτυρία του Αγίου Όρους και των νέων συνοδειών του, αποτελούσε μια ιδιαίτερα γόνιμη προσφορά τόσο στην ελληνική κοινωνία και την Εκκλησία όσο και την Οικουμένη. Μαρτυρία που δεν δινόταν σε αντιπαράθεση λόγων αλλά κυρίως με την αγιορειτική πνευματική ζωή!

Ο Γάλλος διανοούμενος και συγγραφέας Νικόλαος Ρενέ Ενί, ο οποίος βαφτίστηκε Ορθόδοξος στην Ιερά Μονή Οσίου Γρηγορίου και επηρέασε και άλλους να βαφτιστούν ακόμη και μουσουλμάνους, είχε πει, πως δεν γίναμε Ορθόδοξοι γιατί βρήκαμε ανθρώπους που διάβασαν τα συγγράμματα του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη αλλά γιατί βρήκαμε ανθρώπους που βίωσαν αυτά που έγραψε ο Άγιος Διονύσιος!

Θα πρέπει να αναφέρουμε πως πολλά επίσημα πολιτικά πρόσωπα από το εξωτερικό, αλλά και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, επισκέπτονταν τον Άθωνα για να δουν από κοντά την αναγέννησή του όπως την χαρακτήρισε ο μέγας Βυζαντινολόγος σερ Στίβεν Ράνσιμαν!

Ιερά Μονή Γρηγορίου.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της αναγέννησης του Αγιωνύμου Όρους την εποχή εκείνη δεν ήταν μόνον η επάνδρωσή του, αλλά και η μετατροπή των ιδιόρρυθμων καθεστώτων των μονών σε κοινόβια. Αυτό πρόσφερε στην μοναστική ζωή πιο παραδοσιακό χαρακτήρα. Η αυθεντική πατερική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, του Αγίου Όρους, του γένους και της Ρωμιοσύνης ήταν άλλωστε ένα ευρύτερο αίτημα που επικρατούσε στους Θεολογικούς και Εκκλησιαστικούς κύκλους αλλά και σε ένα τμήμα των ανθρώπων της ελληνικής διανόησης, των γραμμάτων και των τεχνών όπως και των φοιτητών. Και έτσι ο Άθωνας αποτέλεσε και ένα ευρύτερο κέντρο συνάντησης, γνωριμιών και συνεργασιών κάτω από τις ευλογίες των αγιορειτών πατέρων.

Ανάμεσα, λοιπόν, στα μοναστήρια τα οποία είχαν γίνει πόλος έλξης ήταν και η Μονή Γρηγορίου του π. Γεωργίου Καψάνη, ο οποίος με την ευρύτατη μόρφωσή του, την αγάπη του αλλά και την αγωνία του για τον τόπο και τους νέους ασκούσε ιδιαίτερη επιρροή τόσο σε εκκλησιαστικούς παράγοντες όσο και σε ανθρώπους του πνεύματος και πανεπιστημιακούς και βεβαίως στους νέους.

Η βίωση, μάλιστα, του καθημερινού λειτουργικού αγιορειτικού βίου, των ακολουθιών που πραγματοποιούνταν αβίαστα, απέριττα, ταπεινά, χωρίς προσπάθειες εντυπωσιασμού με την αντίστοιχη κατανυκτική συμμετοχή των νέων μοναχών ήταν κάτι που σε καθήλωνε! Ήταν το πιο δυνατό “κήρυγμα”! Ή καλύτερα ουσιαστική μύηση στο πνεύμα και την ουσία της αενάως αναγεννητικής και αναστάσιμης αγιορειτικής ζωής! (Αυτό βεβαίως συνέβαινε σε όλα τα μοναστήρια).

Το καθολικό της Ιεράς Μονής Γρηγορίου.

Θα πρέπει να πω, πως ο ίδιος ο πατήρ Γεώργιος ήταν ένας εξαιρετικός λειτουργός, κάτι που του το επεσήμανε και ο γνωστός συγγραφέας και εικαστικός Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Την μαρτυρία αυτή την καταθέτω γιατί ήμουν παρών στην συνομιλία τους.

Όλο, λοιπόν, αυτό το περιβάλλον ήταν καταλυτικό για τους αναζητητές, τους ανθρώπους, δηλαδή, που είχαν ευρύτερες αγωνίες και αναζητήσεις την περίοδο της μεταπολίτευσης. Θα τολμήσω να πω πως ήταν εξίσου καταλυτικό και για τους αδιάφορους και για όσους ακόμη ήταν εχθρικοί απέναντι στην Εκκλησία και την ευρύτερη ελληνική παράδοση και τον πολιτισμό.

Τόσο, όμως, ο π. Γεώργιος όσο και οι λοιποί νέοι ηγούμενοι είχαν μέσα τους απέραντη αγάπη για τους ανθρώπους και έτσι σκορπούσαν χωρίς επιτήδευση απλόχερα, την ουσιαστική αίγλη που προσέλαβαν οι ίδιοι από την Υπεραγία Θεοτόκο σε κάθε άνθρωπο που τους πλησίαζε και αυτοί το αντιλαμβάνονταν.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των αγιορειτών πατέρων ήταν ότι δεν προσπαθούσαν να προσηλυτίσουν τους προσκυνητές και τους επισκέπτες τους, αλλά να τους προσφέρουν το κατά δύναμη, με περισσή αγάπη και διάκριση κάτι που δεν πρόσβαλλε το φιλότιμο και την προσωπική τους ελευθερία.

Μια ιδιαίτερη προσφορά του π. Γεωργίου στην ελληνική κοινωνία ήταν και η υποδοχή εξαρτημένων ατόμων από τις ψυχοτρόπες ουσίες (ναρκωτικά) και η προσπάθεια για την απεξάρτησή τους. Αυτό έγινε κατόπιν προτροπής του Αγίου Παϊσίου και μέσα σε ένα πνεύμα βασικών αρχών που διατύπωσε και εφάρμοσε ο π. Γεώργιος. Και έτσι, δεν άργησε και η προσπάθεια αυτή να δώσει καρπούς, και να προσφέρει πίσω στην κοινωνία άτομα υγιή, έτοιμα και αυτά να προσφέρουν στους συνανθρώπους τους.

Αντίστοιχος τόπος πνευματικής συνάντησης αλλά και “ζύμωσης” -για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση των φοιτητικών κύκλων της εποχής- αποτελούσε εκείνα τα χρόνια και το μετόχι της Ιεράς Μονής Γρηγορίου στην Νέα Ευκαρπία Θεσσαλονίκης. Εκεί μπορούσες να συναντήσεις τον Γέροντα Γεώργιο, να συνομιλήσεις μαζί του, να ακούσεις τις ομιλίες και τα κηρύγματά του στις λειτουργίες και τις αγρυπνίες και να συνομιλήσεις και με άλλους λόγιους αδελφούς της Ιεράς Μονής.

Μπορούσες να συναντήσεις, επίσης, ανθρώπους του πνευματικού κόσμου από την Ελλάδα και το εξωτερικό και βέβαια πολλούς νέους και νέες. Και, όπως μπορώ να αναφέρω, σ’ αυτήν την αγιορειτική νησίδα στο πέλαγος του κόσμου, πραγματοποιούνταν εσωτερικές αναγεννήσεις! Αυτήν την φορά κυρίως σε νέες κοπέλες!

Αξίζει να αναφέρουμε πως τον χώρο αυτό τον είχαν δημιουργήσει απλοί, ταπεινοί και λαϊκοί άνθρωποι οι οποίοι όταν συμβουλεύτηκαν τον όσιο Παΐσιο με πιο μοναστήρι να συνδέσουν τον χώρος τους, ο όσιος τους παρέπεμψε στον π. Γεώργιο και την Μονή Γρηγορίου.

Ο Γέροντας, πατήρ Γεώργιος.

Συναντήσεις με τον π. Γεώργιο είχαμε στην Θεσσαλονίκη και στο πρώτο Μετόχι της Ιεράς Μονής Γρηγορίου, παρά την Ροτόντα και τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Εκεί θυμάμαι να μας μιλάς ευθαρσώς για το όραμα του Ρήγα Βελενστινλή και την ευρύτερη ένωση των ανθρώπων των Βαλκανικών χωρών. Και μάλιστα όταν ακόμη αυτές οι χώρες βρίσκονταν κάτω από κομουνιστικά καθεστώτα. Ο Γέροντας έβλεπε πολύ μπροστά…

Κλείνοντας αυτήν την σχετικά πρόχειρη καταγραφή θα μπορούσαμε να πούμε πως η προσφορά του π. Γεωργίου στην Εκκλησία, στην Ελλάδα και την Οικουμένη ήταν ιδιαίτερα σημαντική και ίσως ανεκτίμητη! Δεν ξέρω, όμως, κατά πόσο ο ίδιος ήταν ικανοποιημένος από τις ευρύτερες εξελίξεις στην χώρα μας.

Και δεν αναφέρομαι μόνο στις πολιτικοκοινωνικές, αλλά κυρίως της πρόσληψης του αναγεννητικού και αναστάσιμου χαρακτήρα και τρόπου της Ορθόδοξης και Ελληνικής παράδοσης και πνευματικής ζωής.

Ο πατήρ Γεώργιος κοιμήθηκε σαν σήμερα 8 Ιουνίου ημέρα της Πεντηκοστής το 2014!
Και μοιάζει να μην ήταν τυχαίο!

Όπως τυχαίος δεν ήταν και ο ίδιος! Κάποια από τα λόγια του μοιάζουν να μας έχουν καθορίσει! Κάποια από τα λόγια του μάς έκαναν να δούμε αλλιώς τον τόπο και τον τρόπο που βιώνουμε τον τόπο μας!

Να τον εκτιμήσουμε πολύ περισσότερο! Να τον αγαπήσουμε ακόμη πιο βαθειά! Χωρίς βεβαίως οποιαδήποτε μισαλλοδοξία! Κάθε άλλο!

Του άρχοντα π. Γεωργίου του χρωστάμε πολλά και του χρωστά επίσης και ο φτωχός και τόσο πλούσιος αυτός τόπος! Που γίνεται πλούσιος, αυτός ο τόπος, όταν γίνεται τρόπος!

Και μοιάζει να είναι ο τρόπος αυτός, ο τόπος που έψαχνε ο Αρχιμήδης για να στήσει τον μοχλό του για να μετακινήσει την γη!

Ο καθ’ ημάς τρόπος που αναγεννά αειφόρως και αενάως!
Γιατί μόνο έτσι αξίζει να ζεις και να είσαι και να μοιράζεσαι…

Παπά-Γιώργη, ευλογείτε! Εις χώρα ζώντων!

Σ’ ευχαριστούμε! Πολύ!