Συγχύσεις και πλάνες γύρω από το πρόσωπο της αγίας Μαρίας Μαγδαληνής
27 Απριλίου 2021Ο Κέλσος, γνωστός αντιεκκλησιαστικός συγγραφέας της ύστερης αρχαιότητας, στο έργο του με τίτλο «Λόγος ἀληθής», το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα, καταγγέλλει τους χριστιανούς ως φαντασιόπληκτους, ψεύτες και απατεώνες, οι οποίοι επεδίωκαν τον εντυπωσιασμό, με λίγους αξιόπιστους μάρτυρες. Για να αποδείξει μάλιστα ότι η Ανάσταση του Κυρίου συνιστά τερατώδη μύθο, ενάντιο σε κάθε λογική, σημειώνει ότι, ενώ ο Αναστάς έπρεπε να εμφανιστεί σε όσο το δυνατόν περισσότερους, αφού η μαρτυρία των περισσοτέρων έχει μεγαλύτερη αξία, Εκείνος κρυβόταν και εμφανίστηκε μόνον «ενί μόνω γυναίω και τοις εαυτού θιασώταις κρύβδην». Η μαρτυρία της Μαγδαληνής έχει επομένως κατά τον Κέλσο μηδενική αξία, όχι μόνο γιατί προέρχεται από γυναίκα, αλλά και διότι είναι μεμονωμένη μαρτυρία μιας γυναίκας η οποία δεν έχει καμία νομική αξία, καμία ισχύ που θα μπορούσε να την κάνει έγκυρη και πειστική.
Αγία Μαρία η Μαγδαληνή,
τρίτο τέταρτο 17ου αιώνα, 26×32,5 εκ.
Κωνσταντίνος Τζάνες. «Κωνσταντίνου Τζάνε χειρ». Ο ζωγράφος αντιγράφει εδώ μία χαλκογραφία του J. Sadeler η οποία εικονίζει τη Μαρία Μαγδαληνή καθισμένη στο έδαφος πλάι στην αδειανή σαρκοφάγο, με τα χέρια δεμένα γύρω από τα γόνατα και με θλιμμένη έκφραση στο πρόσωπο. Το μυροδοχείο είναι ακουμπισμένο στο κάλυμμα της σαρκοφάγου και στο βάθος αριστερά, εικονίζεται ο Γολγοθάς με τους τρεις σταυρούς. Δεξιά βρίσκεται ένας οξυκόρυφος βράχος με δύο δέντρα.
Η σύγχυση όμως γύρω από το πρόσωπο της αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής ξεκινάει επίσης από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και συγκεκριμένα από το γεγονός της μυρώσεως του Ιησού, που αναφέρεται από τους Ευαγγελιστές. Αρκετοί μελετητές, που δεν γνώριζαν την εκκλησιαστική παράδοση, προσπάθησαν να ταυτίσουν τη Μαρία τη Μαγδαληνή, τη Μαρία την αδελφή του Λαζάρου, με την ανώνυμη αμαρτωλή γυναίκα που άλειψε με μύρο τα πόδια του Χριστού, ζητώντας συγχώρεση. Το ότι δεν ταυτίζεται η Μαγδαληνή με τις άλλες γυναίκες αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ο Ευαγγελιστής Λουκάς στο 8, 2 αναφέρεται με το όνομά της ενώ της αμαρτωλής γυναίκας δεν αναφέρει καθόλου το όνομά της, παρόλο που έχει δείξει μετάνοια και αξιώθηκε να ακούσει από τον Κύριο ότι: «είπεν δε αυτή· αφέωνταί σου αι αμαρτίαι» και «είπεν δε προς την γυναίκα· η πίστις σου σέσωκέν σε, πορεύου εις ειρήνην». Αντίστοιχα περιστατικά συναντάμε και στον Ευαγγελιστή Ιωάννη, όπου οι αδερφές του Λαζάρου, Μάρθα και Μαρία, Του προσφέρουν δείπνο έξι μέρες πριν από το Πάσχα. Οι Ευαγγελιστές προσπάθησαν να διαχωρίσουν τη Μαγδαληνή από τις υπόλοιπες Μαρίες, αναφερόμενοι σε αυτήν πάντα με το προσωνύμιο της γενέτειράς της.
Τα περιστατικά που αναφέρθηκαν παραπάνω αλλά και η ιδιότητα της Μυροφόρου, που είχε η αγία, έδωσαν την αφορμή στη δυτική παράδοση για μία σύγχυση σχετικά με το πρόσωπό της. Η πρώην άσωτη είναι άλλο πρόσωπο και η αγία Μαρία η Μαγδαληνή ήταν παρθένος.
Καθοριστικό ρόλο για την παρανόηση έπαιξε και η ραββινική φιλολογία, της οποίας οι συντάκτες του Ταλμούδ, ετυμολόγησαν το όνομά της από το migdala, που σημαίνει «πλέκω τρίχες». Την παρέστησαν ως μοιχαλίδα, που εγκατέλειψε τον σύζυγό της και ως φενοκοποιό, που κατασκεύαζε περούκες για παράλυτες γυναίκες.
Στα 1516 ο Ιάκωβος Lefevre εκδίδει έργο, το οποίο επικαλείται μαρτυρίες του Ωριγένη, του Ιωάννη Χρυσοστόμου και εν μέρει του Αμβροσίου Μεδιολάνων και του Ιερωνύμου, προσπαθώντας να αποδείξει ότι είναι λανθασμένη η γνώμη της δυτικής εκκλησίας περί μίας Μαρίας και περί μίας αλείψεως των ποδιών του Ιησού. Το έργο του Lefevre έφερε μεγάλες ταραχές και αρκετά έργα γράφτηκαν για να αποκρούσουν τις γνώμες του Lefevre προς υπεράσπιση της γνώμης της δυτικής εκκλησίας. Η ταύτιση των δύο γυναικών που άλειψαν με μύρο τον Ιησού ξεκινάει τον Β’ αιώνα. Πρώτος που ταύτισε τις γυναίκες είναι ο Τερτυλλιανός, ο οποίος όμως διαστέλλει από τα δύο πρόσωπα τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Το 550 μ.Χ. η ταύτιση αυτή επικυρώθηκε με τη σφραγίδα του πάπα αγίου Γρηγορίου Α’ του Μέγα (Διαλόγου).
Ο πάπας Γρηγόριος Α’ σε ένα ποιμαντικό του κείμενο, απευθυνόμενος προς του ιερείς του, φαίνεται να ταυτίζει τις τρεις γυναίκες. Το κείμενο της Ομιλίας του αφήνει να εννοηθεί ότι πρόκειται για προσωπική του γνώμη, η οποία δεν στηρίζεται ούτε στην Καινή Διαθήκη, ούτε στην αρχαιότερη παράδοση της Εκκλησίας. Από το σημείο αυτό και έπειτα η παρανόηση καθιερώθηκε στο δυτικό κόσμο. Πέρασε και στην Ανατολή χωρίς όμως αποδέκτες. Συνεχίστηκε μέχρι τις ημέρες μας, χωρίς όμως να γίνεται αποδεκτή από την Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία τιμά την Μαρία Μαγδαληνή ως αγία, ισαπόστολο και μαθήτρια του Χριστού.
Την πλάνη στην Ανατολή την μετέφερε ο Θεοφάνης ο Κεραμεύς. Οι περισσότεροι όμως ανατολικοί πατέρες έχουν δεχτεί ότι δεν πρόκειται για τη Μαρία τη Μαγδαληνή αλλά για δύο άλλες γυναίκες, που είχαν το ίδιο όνομα.
Την άποψη ότι τρεις γυναίκες άλειψαν με μύρο τον Ιησού υποστηρίζουν: 1) Σεβήρος Αντιοχείας, 2) Φώτιος ο Μέγας, 3) σχολιαστής του Ευαγγελίου του Ιωάννη, 4) Θεοφύλακτος ο Βουλγαρίας και 5) Ευθύμιος Ζιγαβηνός. Αντίθετα την άποψη ότι ήταν δύο οι γυναίκες που άλειψαν με μύρο τον Ιησού υποστηρίζουν: 1) Ωριγένης, 2) Ιωάννης ο Χρυσόστομος, 3) Βίκτωρ Αντιοχείας και 4) παλαιός σχολιαστής του Λουκά. Ο ιερός Αυγουστίνος σε θεολογικό του Λόγο δεν αναφέρεται στην περίπτωση της μυρώσεως παρά μόνο στη Μαρία του Λαζάρου. Επίσης ο άγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων είναι υπέρ της διακρίσεως των προσώπων και χαρακτηρίζει την Μαγδαληνή παρθένο. Επιπλέον στη δυτική Εκκλησία, εκτός από τον άγιο Αμβρόσιο, υπέρ της διακρίσεως των προσώπων είναι ο άγιος Ιλάριος Πικτάβων, ο άγιος Ιερώνυμος και ο άγιος Αυγουστίνος, ο οποίος δέχεται δύο μυρώσεις από την αμαρτωλή γυναίκα σε διαφορετικές εποχές. Ο Ιερώνυμος, ο Αμβρόσιος και ο Ιλάριος δέχονται δύο μυρώσεις του Κυρίου, η μία στην κεφαλή Του και η δεύτερη στα πόδια Του.
Ο Μόδεστος Ιεροσολύμων και ο Μέγας Φώτιος τάσσονται επίσης υπέρ της διακρίσεως των προσώπων και τονίζουν την παρθενία της αγίας Μαγδαληνής.
Οι Διαμαρτυρόμενοι από την άλλη υποστηρίζουν ότι ήταν δύο διαφορετικά πρόσωπα.
Θα μπορούσαμε να πούμε συμπερασματικά ότι δύο είναι οι βασικοί λόγοι που η Μαγδαληνή ταυτίστηκε με την αμαρτωλή γυναίκα. Ο πρώτος λόγος είναι η ταύτισή της με την αμαρτωλή γυναίκα της διηγήσεως του Ευαγγελιστή Λουκά και ο δεύτερος λόγος είναι η λανθασμένη ερμηνεία της θεραπείας της από τα επτά δαιμόνια, τα οποία συνδέθηκαν με τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Ιησούς δεν μεταχειρίζεται τη δαιμονοπληξία ως ασθένεια ή ως αμαρτία και δεν κατηγορεί τους δαιμονισμένους, ούτε τους θεωρεί υπαίτιους για τη θλίψη τους αυτή. Επιπλέον στην Κ.Δ. γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ των δαιμονισμένων και των αμαρτωλών. Στη Δύση πήρε τη μορφή της πόρνης καθώς ο Κύριος την προσφώνησε τρυφερά «Μαρία» και εκείνη από την έντονη χαρά της όρμησε να του φιλήσει τα πόδια. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στο δυτικό κλήρο από τις αρχές του 4ου αιώνα είχε επιβληθεί η υποχρεωτική αγαμία, οπότε τέτοιες «σκηνές» εύκολα θα μπορούσαν να παραποιηθούν και να προκαλέσουν λανθασμένες εντυπώσεις. Τέλος, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο πραγματικός λόγος της σύγχυσης που δημιουργήθηκε δεν ήταν η ίδια η Μαγδαληνή αλλά ο Ιησούς Χριστός με απώτερο σκοπό να κλονιστεί η πίστη των ανθρώπων.
Παρόλα αυτά και εν έτει 2017 ο πάπας Φραγκίσκος προσπαθεί να ανυψώσει και να αλλάξει την εικόνα που έχει μέχρι και σήμερα η Μαρία Μαγδαληνή στη δυτική εκκλησία, χαρακτηρίζοντάς την ως «απόστολο της ελπίδας» και έχοντας αναβαθμίσει και τη λειτουργική της τιμή στο επίσημο εορτολόγιο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας από απλή «μνήμη» σε «εορτή». Τούτο σημαίνει ότι ο εορτασμός της θα πραγματοποιείται στις 22 Ιουλίου, δηλαδή μαζί με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Έτσι αποκτά σημαντικότερο θεολογικό βάρος και δίνει ένα ακόμη στίγμα που προδικάζει και τη σταδιακή αναβάθμιση της γυναίκας.
