Χορός μέσα στο χώρο.. πόσοι χωράνε;

26 Αυγούστου 2020

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τους λόγους της ισχυρής γοητείας του χορού θα πρέπει πρώτα να εισχωρήσουμε στην φύση του και στην αποκαλούμενη «καρδιά» του ορισμού. Τονίζεται πως δεν είναι εύκολο να δοθεί μία ξεκάθαρη απάντηση, καθώς με το πέρασμα των αιώνων έμειναν αναρίθμητες καταγεγραμμένες τεκμηριωμένες απαντήσεις μεγάλων αυθεντιών ανά εποχή, οι οποίες συνδέονται άρρηκτα με την εκάστοτε κοινωνική, θρησκευτική, επιστημονική αλλά και τεχνική ανάπτυξη. Μία προσέγγιση λοιπόν,του ορισμού καθώς και τις μορφές χορού που διακρίνονται σε αυτόν είναι τα βασικά σημεία στα οποία θα γίνει ανάλυση μέσα από αυτό το κείμενο.

xoros

Γιάννης Μόραλης (1916-2009)
Μακέτα κοστουμιού της «Αρχόντισσας» από το
«Έξι λαϊκές ζωγραφιές»
Ελληνικό Χορόδραμα, 1951

Ας αρχίσουμε με την λέξη αυτή καθαυτή. Σύμφωνα με τον Lincoln Kirstein ( Αμερικανός συγγραφέας 1907-1996) η αγγλική λέξη dance, σχετίζεται με την γαλλική danse, που πιστεύεται ότι προέκυψε από την γερμανική danson, που σημαίνει το « τέντωμα», το «άπλωμα», το «σούρσιμο», το «τράβηγμα». Βασιζόμενοι λοιπόν, στον θεματικό συνδυασμό των γραμμάτων «tan» που στα γνήσια σανσκριτικά σημαίνει τάση, άπλωμα, ελαστικότητα, τον συνέδεσαν στενά με  την έννοια του χορού στην Δύση. Η ψυχή, όμως του χορού δεν μπορεί να φανεί μέσα από μία ετυμολογία λέξεων. Για τον λόγο αυτό θα κάνουμε μία αναδρομή στο παρελθόν.

Σίγουρα όταν γίνεται αναφορά στην τέχνη του χορού πρέπει πρώτα απ’ όλα να επισημάνουμε ότι είναι ο παλαιότερος τρόπος έκφρασης συναισθημάτων και επικοινωνίας. Είναι η ΜΑΝΑ των τεχνών. Ναι, αρκετά τολμηρή η χρήση του ύψιστου αυτού χαρακτηρισμού και θα τεκμηριωθεί αμέσως, τονίζοντας πως από τον πρωτόγονο χορό δεν ξεπήδησε μόνο η δραματική τέχνη αλλά και η μουσική (χωρίς  φυσικά να γίνεται προσβολή των αξιών των υπόλοιπων τεχνών). Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το χτύπημα των ποδιών στον πρωτόγονο χορό, τα παλαμάκια, το χτύπημα αντικειμένων μεταξύ τους ακόμη και το χτύπημα των σωμάτων μεταξύ τους. Στοιχεία που γεννούσαν ρυθμό με την παρουσία τους και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για τον ίδιο λόγο από διάφορα χορευτικά σχήματα αλλά ακόμη και κατά την διαδικασία εκμάθησης χορού.

Μέσα από την διαδικασία της εις άτοπον επαγωγής ακολουθεί μία αρκετά πλήρης περιγραφή, η οποία λέει κατά τον Μunro:

«Ο χορός είναι μία τέχνη ρυθμικής κίνησης του σώματος, που παρουσιάζει στον παρατηρητή μία διατεταγμένη ακολουθία κινούμενων οπτικών σχημάτων με γραμμές, καμπύλες, στερεά σχήματα αλλά και χρώματα. Οι πόζες και οι χειρονομίες συνιστούν κιναισθητικές εμπειρίες έντασης ,τάσης, ανάπαυσης κτλ. Και συναισθηματικές διαθέσεις που συνδέονται με αυτές. Μπορούν ακόμη να αναπαριστούν φανταστικούς χαρακτήρες, πράξεις και ιστορίες, Οι χοροί εκτελούνται από ένα ή περισσότερα άτομα με αμοιβαίο συντονισμό. Οι κινήσεις συνήθως συγχρονίζονται και βοηθούνται μερικώς από μουσικά όργανα ή άλλους ρυθμικούς ήχους».

xoros3

Έφτασε, επομένως η στιγμή να γίνει αναφορά στις έξι ευρέως διαδεδομένες μορφές χορού, η καθεμιά με τον δικό της χαρακτήρα. Κάπου εδώ να διασαφηνιστεί  πως όση προσπάθεια κι να γίνει για περαιτέρω σχηματισμό του ορισμού θα παρατηρούμε πως προστίθενται συνεχώς προτάσεις που ενισχύουν το μέγεθος του, δυσχεραίνοντας την ολοκλήρωσή του. Είναι δύσκολο να αποδοθεί στο εκατό τοις εκατό η πνευματική, συναισθηματική, σωματική κατάσταση κατά την οποία βρίσκεται ο εκτελεστής-χορευτής όταν παράγει έργο. Η ποικιλία, η αδιάκοπη δημιουργία και αναζήτηση νέων τρόπων κίνησης και έκφρασης είναι στοιχεία που θα δίνουν και μία διαφορετική και πρωτότυπη ερμηνεία στην τέχνη αυτή. Όσο η « γεννήτρια» των ερωτήσεων τροφοδοτεί το μυαλό τότε ο ορισμός θα εξελίσσεται. Η ετυμολογική σημασία της σε συνδυασμό με την φαντασία και την οπτική γωνία του καθενός δίνει έναν πολύπλευρο ορισμό. Πολύπλευρο, διότι γίνεται  επίσης και προσπάθεια ένταξης όλων των μορφών-ειδών χορού στην απόδοσή του.

  1. Μπαλέτο (κλασσικός χορός): Η υψηλά πειθαρχημένη και κωδικοποιημένη τέχνη της σκηνής. Η απόλυτα στυλιζαρισμένη μορφή χορού με συγκεκριμένο βηματολόγιο , το οποίο διατηρήθηκε  μέχρι σήμερα και το απολαμβάνουμε ως ρεπερτόριο σε διάφορες κλασσικές εκτελέσεις.
  2. Μοντέρνος χορός: Γνωστός στο ευρύ κοινό ως σύγχρονος χορός. Άρχισε σαν μία απόρριψη του φορμαλισμού και της αυστηρότητας του κλασσικού χορού. Δεν ανατρέχει αποκλειστικά στην τεχνική αλλά προβάλλεται κυρίως η καλλιτεχνική έκφραση του κάθε εκτελεστή. Εδώ το κοινό δεν περιμένει να δει ένα καθαρά τεχνικό χορευτικό πρόγραμμα , αλλά αναζητά κάτι πρωτοποριακό που να μην σχετίζεται τόσο πολύ με κλασσικά μοτίβα του χορού (non-dance).
  3. Κοινωνικός χορός: Η ευρύτερα διαδεδομένη μορφή χορού. Τα περισσότερα είδη γνωστών χορών που γίνονται στις χοροεσπερίδες και έχουν μεγάλη απήχηση στο κοινό (το φοξ τροτ, το βαλς, το ταγκό, η σάμπα) αλλά ακόμη και του πιο εύθυμου χαρακτήρα  όπως ροκ εν ρολ και χοροί ντίσκο.
  4. Μουσικός χορός σκηνής: Τον συναντάμε στην σκηνή του Broadway ή στην τηλεόραση. Συνδυάζει στοιχεία της μοντέρνας τζαζ, του κλασσικού χορού και των εθνικών χορών ( Θα μιλήσουμε παρακάτω για αυτό το είδος. Θεαματική και καλοδουλεμένη μορφή χορού που ικανοποιεί ένα ευρύ ακροατήριο.
  5.  Ψυχαγωγικός χορός: Εδώ πολλά άτομα μαζί εκτελούν τους παραδοσιακούς φολκλορικούς χορούς  των ευρωπαϊκών χωρών. Αρχικά ήταν αρκετά απλοί σήμερα όμως έχουν εξαιρετικά περίπλοκοι, ενώ εισάγονται συνεχώς νέοι χοροί.
  6. Εθνικός χορός: Έχει έντονα παραδοσιακό χαρακτήρα και συνδέεται με την θρησκεία και τις κοινωνικές συνήθειες. Διαφέρει από τον φολκλορικό χορό στο ότι γίνεται για λόγους διασκέδασης των ακροατών-θεατών  ενώ ο φολκλορικός χορός δίνει έμφαση στην ικανοποίηση των συμμετεχόντων.

Μετά την έκτη και τελευταία μορφή χορού ολοκληρώθηκε κατά έναν μεγάλο βαθμό η προσέγγιση στην τέχνη αυτή. Πάντοτε μετά από παράθεση ενός θέματος και της ανάλυσής του γεννιούνται αρκετές απορίες. Όσα αναφέρθηκαν εδώ δόθηκαν μέσα από μία απλούστευση τεχνικών όρων για να μπορέσουν όλοι -γνώστες και μη- του χορού να έρθουν σε επαφή και να αντιληφθούν γρήγορα όσα είναι γύρω και μέσα σε αυτόν. Ακόμη και να μην έχει έρθει ποτέ κάποιος σε επαφή με τον χορό, ποτέ δεν είναι αργά να ανακαλύψει έναν δικό του ορισμό γεννημένο από δικές του εικόνες και εμπειρίες. Οι τέχνες φτιάχτηκαν από εμάς στηρίζονται από εμάς και θα υπάρχουν μέσα από εμάς!