Η ταφική γλυπτική ως ιδιαίτερη έκφραση της τέχνης

Tα κοιμητηριακά έργα είναι αυτόνομες γλυπτικές δημιουργίες με μεγάλη ποικιλία τύπων από το κλασικό παρελθόν που φέρουν στοιχεία της κλασικής αρχιτεκτονικής, αυτοτελή ή ενσωματωμένα στο μνήμα που επανέρχονται με παραλλαγές αλλά πάντα με αρχαιοπρεπή μορφή. [1]

Ξεχωρίζουν οι επιτύμβιοι ναΐσκοι, οι αετωματικές στήλες, οι αιγυπτιασμοί, ο τύπος της σπασμένης κολόνας, οι σαρκοφάγοι, παραλλαγές του μνημείου Λυσικράτη( τύπος ιδιαίτερης σημασίας που πολλές φορές συγχέεται με τους ναΐσκους), οι νεκρικές προτομές, οι ολόσωμες μορφές άλλοτε ξαπλωμένες ή πλαγιασμένες σε σαρκοφάγο ή ανάκλιντρο, οι εντυπωσιακές γυμνές παρουσίες που εκπέμπουν πρωτόγνωρο ερωτισμό, οι  παραστάσεις με την ζωή του νεκρού, οι οικογενειακές στιγμές, τα συμβολικά θέματα, οι τεφροδόχοι και οι δεξιώσεις.[2]

Στα συμπληρωματικά θέματα που λειτουργούν ως διακόσμηση συγκαταλέγονται τα στεφάνια, τα κλαδιά ελιάς ή δάφνης, τα ακανθόφυλλα, οι βλαστόσπειρες, τα κυμάτια, οι σφίγγες, οι ρόδακες, οι λύχνοι, οι άγγελοι, τα πενθούντα πνεύματα, οι σταυροί, τα αγγεία, οι αντιστραμμένοι πυρσοί, η πεταλούδα ως ψυχή, τα χριστογράμματα, οι διακοσμητικές ταινίες με φυτικά  κοσμήματα ή γεωμετρικά  σχέδια,[3] το μοτίβο του καραβιού που συνάδει με το ταξίδι της ζωής και μια σειρά θεμάτων ήσσονος σημασίας που δεν είχαν εξέλιξη όπως νυχτερίδες, κρανία ή επαγγελματικά εργαλεία που δήλωναν την εργασία του εκλιπόντος.[4]

Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τύπος του Ηρώου που εξυπηρέτησε τις ανάγκες της ιστορικής μνήμης.[5]Μολονότι οι προσπάθειες για εθνικό Ηρώο δεν εστέφθησαν με επιτυχία, ο τύπος του ηρώου  διαδόθηκε στις μικρές τοπικές κοινωνίες στις οποίες αποτελεί κοινό σημείο αναφοράς ως το πιο κοινό μνημείο του ελληνικού χώρου.[6]

Πολλά από τα ηρώα συνδυάζουν την απόδοση τιμής στους νεκρούς με την καλαισθησία χωρίς να καταφέρνουν πάντα να ξεφεύγουν από τις υπερβολές σε ρητορεία και στόμφο, μιμούμενα τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά πρότυπα από τα οποία κατάγονται.[7] Μορφολογικά αποτελούνται συνήθως από μια στήλη που φέρει πάνω της εγχάρακτα τα ονόματα νεκρών αγωνιστών για την πατρίδα[8] και σύμβολα της δόξας( στρατιωτικό οπλισμό, δάφνες, περικεφαλαίες και ασπίδες) λιοντάρια και αλληγορικές μορφές.[9]  Ωστόσο, το πλέον συνηθισμένο και ενδιαφέρων τύπο του ελληνικού νεκροταφείου του 19^ου αιώνα αποτελούν οι επιτύμβιες στήλες που έλκουν την καταγωγή τους κατευθείαν από την αρχαιότητα.[10]