Αιμοκάθαρση

8 Σεπτεμβρίου 2020

Όταν κάποιος κάνει αιμοκάθαρση μέρα παρά μέρα για χρόνια, δεν έχει δυσκολία να απαντήσει στο ερώτημα. Πρόκειται για πολύχρονη παράταση ζωής, μιας ζωής όμως εκτεθειμένης στην κρυάδα του θανάτου, σαν ταξίδι χειμωνιάτικη παγωμένη μέρα με αυτοκίνητο χωρίς παρμπρίζ, χωρίς την προστατευτική «άρνηση θανάτου», τον ψυχολογικό αμυντικό μηχανισμό τον των υγιών που μας δίνει την ψευδαίσθηση της αθανασίας. Ο νεφροπαθής χρειάζεται -εκτός από τον τεχνητό νεφρό- και τεχνητή ασπίδα, για να μην παγώσει η ψυχή του. Ασπίδες άρνησης θανάτου δεν υπάρχουν ούτε χειροποίητες, ούτε βιομηχανικές. Ο καθένας έχει τη δική του, προσωπικό εκ γενετής δώρο Θεού.

Τα πρώτα χρόνια, η αιμοκάθαρση έμοιασε περισσότερο με παράταση θανάτου παρά με παράταση ζωής. Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στη δεκαετία του ’70 είχε ως αποτέλεσμα την θεαματική βελτίωση της ποιότητας όλων των υλικών της αιμοκάθαρσης. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές μονάδες τεχνητού νεφρού, ώστε να μπορούν να κάνουν χρόνια αιμοκάθαρση όλοι ανεξαιρέτως οι χρόνιοι τελικού σταδίου νεφροπαθείς.

Πριν από σαράντα χρόνια, όταν ειδικευόμουν στην Παθολογία στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών, επί καθηγητού Αρκάγαθου Γούττα, είχα την τύχη να είμαι μέλος μαζί με τον Δημήτρη Ωραιόπουλο και άλλους, της Νεφρολογικής Ομάδος Γιατζίδη. Η πρώτη θητεία κάθε νεοεισερχόμενου στην ομάδα, εν είδει μυήσεως ήταν στον πρωτόγονο χειροποίητο τεχνητό νεφρό, απομίμηση του τεχνητού νεφρού του Kolf, που είχε ανακαλυφθεί 20 χρόνια νωρίτερα. Όλα ήταν χειροποίητα. Το σπειροειδές φίλτρο (coil), το διάλυμα, το shunt. Δύο με τρεις ώρες προετοιμασία.

Με την αείμνηστη Σόνια Βουδικλάρη ξεκινούσαμε απ’ τα χαράματα να ετοιμάσουμε την συνεδρία τεχνητού νεφρού. Πρώτα να μοντάρουμε το σπειροειδές φίλτρο, περιστρέφοντας προσεκτικά ένα ξύλινο κύλινδρο γύρω απ’ τον οποίο τυλίγονταν σε επάλληλα στρώματα εναλλάξ η σελοφάνη σε σχήμα πεπλατυσμένου σωλήνα και το δικτυωτό στήριγμά της από σκληρό πλαστικό. Μετά να συνδέσουμε τον αυλό της σελοφάνης με την αρτηριακή και φλεβική γραμμή, λαστιχένιους σωλήνες πολλαπλής χρήσεως, δένοντας σφιχτά τα σημεία σύνδεσης με ομφαλοράματα για να μην έχουμε διαρροή αίματος, αλλά όχι πολύ σφιχτά, για να μην φράζει ο αυλός της λαστιχένιας γραμμής, οπότε, οποία καταστροφή, έπρεπε να φτιάξουμε καινούργιο φίλτρο εξαρχής.

Μετά γεμίζαμε το πλαστικό βαρέλι με εκατό λίτρα αποσκληρυμένο νερό, προσθέταμε προσεκτικά, ένα-ένα, τα προζυγισμένα άλατα, ζεσταίναμε το διάλυμα, το μπάνιο, με μία φορητή αντίσταση στους 37 βαθμούς, τοποθετούσαμε σε ειδικό στήριγμα ένα μικρό μοτέρ που περιέστρεφε μία έλικα αναδεύσεως του μπάνιου, γεμίζαμε το φίλτρο με δύο μονάδες αίμα, το βυθίζαμε στο μπάνιο κι ήμασταν έτοιμοι να συνδέσουμε τον ασθενή.

Είχε προηγηθεί από έναν από εμάς η τοποθέτηση shunt από σκληρό Teflon στην κερκιδική αρτηρία και την κερκιδική φλέβα του ασθενούς, μια αγγειοχειρουργική επέμβαση που μας είχαν μάθει οι χειρουργοί να κάνουμε μόνοι μας για να μην τους ενοχλούμε κάθε τόσο με τους δύσκολους ασθενείς μας.

Και τους σωληνίσκους όμως από Teflon μας είχε εκπαιδεύσει ο Διογένης Τριανταφυλλίδης να τους διαμορφώνουμε σε shunt με ειδικές αυλακωτές τανάλιες και προσεκτική θέρμανση σε χαμηλή φλόγα λυχνίας Bunsen.

Ένας παράξενος έως ευτράπελος συνδυασμός ικανοτήτων σιδηρουργού, υδραυλικού, ηλεκτρολόγου, χημικού, αγγειοχειρουργού και λίγο νεφρολόγου.

Στον πρωτόγονο εκείνο τεχνητό νεφρό του Ιπποκρατείου βάζαμε αποκλειστικά ασθενείς με οξεία νεφρική ανεπάρκεια απ’ όλη την Ελλάδα. Συνήθως εγκαυματίες, θύματα ομαδικών ατυχημάτων, σεισμών κ.λπ. και απ’ αυτούς μόνο τους νέους που μπορούσαν να αντέξουν την καθημερινή δοκιμασία της πρωτόγονης αιμοκάθαρσης, στο διάστημα των 20-30 ημερών της ανουρίας τους. Η αιμοκάθαρση ήταν μαρτυρική και λίγοι επιζούσαν. Τους χρόνιους νεφροπαθείς δεν τους βάζαμε στον τεχνητό νεφρό. Όταν έφταναν στο τελικό στάδιο, έπεφταν σταδιακά σε ουραιμικό κώμα και πέθαιναν. Απελπισία, όταν έπρεπε να ανακοινώσουμε στους συγγενείς τον επικείμενο θάνατο του προσφιλούς τους, ιδίως νέου, ανθρώπου. Δύο φορές απελπισία για εμάς τους χειριστές του τεχνητού νεφρού όταν έπρεπε να απαντήσουμε στην αγωνιώδη ερώτηση των γονέων γιατί αφήνουμε να πεθάνει το παιδί τους από νεφρική ανεπάρκεια ενώ υπάρχει τεχνητός νεφρός.

Η Χρόνια Περιοδική Αιμοκάθαρση

Ότι έκαναν δύο υγιείς νεφροί, δηλαδή δύο εκατομμύρια λειτουργικές μονάδες, οι νεφρώνες, με αδιάκοπη και ανεπαίσθητη λειτουργία, τώρα το κάνει ένας τεχνητός νεφρός.

Αργότερα, την δεκαετία του ’60, στην Αμερική, είχα την τύχη να μετεκπαιδεύομαι σε νοσοκομείο πολιτείας του Νότου όταν εγκαθιστούσαν την πρώτη Μονάδα Χρόνιας Αιμοκαθάρσεως. Πάλι με χειροποίητους τεχνητούς νεφρούς, αλλά με φίλτρα Kiil, οριζόντιας μεμβράνης ανάμεσα σε συμπιεζόμενες πλάκες από πλαστικό. Λίγα τα μηχανήματα αναμείξεως απιονισμένου νερού και διαλύματος, τα περίφημα Drake-Willock. Υποχρεωτικά γινόταν επιλογή. Από τους εκατό υποψηφίους υπήρχε θέση μόνο για τους 20. Οι 80 αφήνονταν να πεθάνουν. Στην επιτροπή επιλογής μερικές φορές νιώθαμε σαν εκτελεστικό απόσπασμα. Αλλά και όσοι επιλέγονταν για αιμοκάθαρση ζούσαν μία σύντομη και βασανιστική ζωή. Τα πρώτα χρόνια, η αιμοκάθαρση έμοιαζε με παράταση θανάτου παρά με παράταση ζωής.

Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στην δεκαετία του ’70 είχε ως αποτέλεσμα την βιομηχανική παραγωγή φίλτρων και μηχανημάτων, ο δε ανταγωνισμός των βιομηχανιών την θεαματική βελτίωση της ποιότητας όλων των υλικών της αιμοκάθαρσης. Στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- ιδρύθηκαν πολλές μονάδες τεχνητού νεφρού ώστε να μπορούν να κάνουν χρόνια αιμοκάθαρση και να παρατείνουν την ζωή τους όλοι ανεξαιρέτως οι χρόνιοι τελικού σταδίου νεφροπαθείς.

Η ανακάλυψη της ενεργού βιταμίνης D, της ερυθροποιητίνης, των τριχοειδών φίλτρων, της -με ηλεκτρονικό υπολογιστή ρυθμιζόμενης- υπερδιήθησης στα σύγχρονα μηχανήματα τεχνητού νεφρού, η τεχνολογία τέλειου απιονισμού του νερού με αντίστροφη ώσμωση, η κατασκευή από βιοσυμβατά υλικά αγγειακών μοσχευμάτων και διπλού αυλού μόνιμων υποκλείδων καθετήρων και περιτοναϊκών καθετήρων, όπως ο καθετήρας Ωραιόπουλου, βελτίωσαν σημαντικά της ποιότητα της αιμοκάθαρσης και της περιτοναϊκής κάθαρσης και -κατά συνέπεια- την ποιότητα της ζωής των νεφροπαθών και επιμήκυνε την διάρκεια της σχεδόν όσο και το προσδόκιμο επιβίωσης για κάθε ηλικία.

Αιμοκάθαρση – Περιτοναϊκή Κάθαρση

Η εξωνεφρική κάθαρση, δηλαδή η αιμοκάθαρση με τεχνητό νεφρό και η περιτοναϊκή κάθαρση, είναι μία εποποιία του ανθρώπου στην, από καταβολής ανθρωπίνου γένους, πάλη του με τον θάνατο, έδαφος κερδισμένο απ’ το Βασίλειο του Θανάτου οι τελικού σταδίου νεφροπαθείς, και προσαρτημένο μόνιμα στο Βασίλειο της Ζωής όπως το έδαφος των κάτω χωρών το κερδισμένο από την θάλασσα με απώθηση των υδάτων. Έτσι την βλέπουμε εμείς οι παλαιότεροι νεφρολόγοι την ζωή των νεφροπαθών σε εξωνεφρική κάθαρση. Σαν έδαφος κερδισμένο από τον θάνατο. Σαν νεκρανάσταση. Σαν δεύτερη ζωή.

Ο νεφροπαθής όμως, ιδίως ο ηλικιωμένος, με κρεατινίνη εννιά και ουρία τριακόσια, παρά την θόλωση, την γενική αδυναμία και την επικείμενη κατάρρευση καθισμένος απέναντί μου, αντί να χαρεί στο άκουσμα της ευχάριστης είδησης ότι η αιμοκάθαρση (τετράωρη, τρις εβδομαδιαίως, ισοβίως), προσφερόμενη από την Πολιτεία δωρεάν, θα τον γλιτώσει από βέβαιο θάνατο, φρίττει και αγανακτεί. «Αιμοκάθαρση, γιατρέ, αυτό το μαρτύριο μέρα παρά μέρα τέσσερις ώρες κάθε φορά, αιωνίως; προτιμότερος ο θάνατος».

Αλλά και για το αν είναι προτιμότερος ο θάνατος ας θυμηθούμε την λαϊκή σοφία που παρηγορεί με απέριττη απλότητα τον απελπισμένο απ’ τους πόνους και τις κακοτυχίες ασθενή, αποτρέποντάς τον να σκεφτεί τον θάνατο με τη ρήση «και με τα χίλια βάσανα, πάλι η ζωή γλυκιά είναι».

Όσο για την θρησκεία μας, είναι γνωστό ότι καταδικάζει τον εκούσιο θάνατο ακόμη και την ευθανασία περίπου ως αχαριστία του ευεργετηθέντος ανθρώπου με το μοναδικό, από δισεκατομμυρίων ετών προετοιμαζόμενο, δώρο της ζωής, προς τον Δημιουργό-Δωρητή. Για την ζωή μετά θάνατο, σύμφωνα με το σύμβολο της Πίστεως, οι ορθόδοξοι χριστιανοί «προσδοκώμεν ανάστασιν νεκρών και ζωήν του μέλλοντος αιώνος». Δεν μπορώ εδώ να μην σημειώσω την προθυμία, χωρίς αντιρρήσεις, ένταξης στην χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση για επιμήκυνση για παράταση της επίγειας ζωής τους όσων ιερέων σε τελικό στάδιο νεφρικής ανεπάρκειας έτυχε να γνωρίσω και να περιθάλψω, περιλαμβανομένου και του συμπατριώτου μου, μακαριστού αρχιεπισκόπου Σεραφείμ.

ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΣ ΣΕ ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΣΗ (ΑΚ) + ΠΕΡΙΤΟΝΑΪΚΗ ΚΑΘΑΡΣΗ (ΠΚ)
Παγκοσμίως κατά Γεωγραφικές Περιοχές – Δεκέμβριος 2004
Γεωγραφική Περιοχή Αιμοκάθαρση (ΑΚ) Περιτοναϊκή Κάθαρση (ΠΚ)
Αριθμός Ασθενών
Ανά εκατομμύριο κατοίκους
Αριθμός Ασθενών
Ανά εκατομμύριο κατοίκους
Παγκοσμίως
1 222 000
190
149 000
25
Βόρειος Αμερική
306 000
940
31 000
95
Ευρώπη
291 000
360
33 000
40
(Ευρωπαϊκή Ενωση)
(227 000)
(500)
(25 000)
(55)
Ιαπωνία
238 000
1 865
10 000
10
Ασία (πλήν Ιαπωνίας)
166 000
50
30 000
10
Λατινική Αμερική
129 000
240
41 000
75
Αφρική
55 000
65
2 000
<5
Μέση Ανατολή
37 000
130
2 000
10
(Ελλάδα)
(7 000)
( 700)
( 700)
( 70)
Πηγή: Nephrol Dial Transplant (2005) 20: Editorial Comments
 
 

Φυσιολογική Νεφρική Λειτουργία

Ο,τι έκαναν δύο υγιείς νεφροί, δηλαδή δύο εκατομμύρια λειτουργικές μονάδες, οι νεφρώνες, με αδιάκοπη 24ωρη αθόρυβη και ανεπαίσθητη λειτουργία, τώρα θα το κάνει ένας τεχνητός νεφρός, ένα φίλτρο με το οποίο θα συνδέεται η κυκλοφορία αίματος του νεφροπαθούς επί τέσσερις ώρες ανά διήμερο τις καθημερινές, ανά τρίωρο τα Σαββατοκύριακα.

Εδώ πρέπει να δείξω στον ασθενή μου τον πολύτιμο θησαυρό που έχασε, χάνοντας οριστικά τους νεφρούς του:

Τα θαυμάσια σπειράματα.

Τα εξίσου, αν όχι περισσότερο, θαυμάσια εσπειραμένα και αθροιστικά σωληνάρια.

Την υφή της βασικής μεμβράνης των τριχοειδών του σπειράματος, του φυσικού φίλτρου που φιλτράρει το αίμα.

Όλα θεϊκές κατασκευές.

Καμία σύγκριση με τις χονδροειδείς ανθρώπινες κατασκευές του τεχνητού νεφρού και των φίλτρων αιμοκάθαρσης.

Τι κάνουν, όμως, οι νεφροί μας όταν λειτουργούν κανονικά;

Δεν το κατανοούμε και -κατά συνέπεια- δεν το εκτιμούμε, παρά μόνο όταν τους χάσουμε. Έτσι μικροί που είναι, με μάζα ο καθένας όσο η γροθιά μας, αθόρυβοι, αθέατοι, κρυμμένοι στο βάθος της οσφύος, δεν υποπτευόμαστε την ύπαρξή τους, ούτε την λειτουργία τους, δεν αποτελούν μέρος της αυτοεικόνας μας, όπως η καρδιά η οι πνεύμονες.

Είμαστε ο καθένας μια ομοσπονδία εκατό τρισεκατομμυρίων ζωντανών κυττάρων, έχοντας ξεκινήσει από ένα κύτταρο την στιγμή της σύλληψής μας, το γονιμοποιημένο ωάριο, στην μήτρα της μητέρας μας.

Τα κύτταρά μας, περισσότερα σε αριθμό από τα αστέρια εκατό χιλιάδων γαλαξιών, περιβάλλονται από το εξωκυττάριο υγρό, συστάσεως σε ηλεκτρολύτες ίδιας όπως του αρχέγονου ωκεανού. Τα κύτταρά μας κολυμπούν όπως οι αρχέγονοι μονοκύτταροι οργανισμοί, στην ίδια αρχέγονη θάλασσα όπου πρωτοεμφανίστηκε η ζωή πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια.

Βγαίνοντας από την θάλασσα στην στεριά πριν από 700 εκατομμύρια χρόνια πολυκύτταροι οργανισμοί κουβαλούν μαζί τους το αρχικό τους σταθερό περιβάλλον, μέσα στο οποίο και μόνο μπορούν να ζήσουν, τον αρχέγονο ωκεανό. Είμαστε κάτι σαν κινούμενο ενυδρείο. Το 60% του σωματικού μας βάρους είναι νερό, τα δύο τρίτα του οποίου είναι ενδοκυττάριο και το ένα τρίτο εξωκυττάριο.

Την σταθερή σύνθεση του νερού του ενυδρείου εξασφαλίζουν οι νεφροί με τον συνεχή καθαρισμό του από τα στερεά απόβλητα των καύσεων των κυττάρων και την συνεχή ρυθμιστική παρέμβαση ώστε η σύνθεση σε άλατα του εξωκυτταρίου υγρού να επανέρχεται στο φυσιολογικό αμέσως μόλις διαταραχθεί από τις προσλαμβανόμενες τροφές και το νερό που πίνουμε. Αυτό το πετυχαίνουν οι δύο νεφροί με συνεχή αιμοκάθαρση, επεξεργαζόμενοι το 25% του ανά λεπτό όγκου κυκλοφορουμένου αίματος.

Όλα αυτά εμείς τα αντιλαμβανόμαστε απλώς ως αποβολή 1-2 λίτρων ούρων το 24ωρο και ως γενική ευεξία.

Οι νεφροί -όπως προσφυώς τους περιέγραψε ο Hommer Smith- είναι τα ρυθμιστικά όργανα που εξασφάλισαν την εξελικτική πορεία από το ψάρι στον φιλόσοφο.

Νεφρική Ανεπάρκεια

Χωρίς νεφρούς, με κατεστραμμένους τους νεφρούς, τα κύτταρά μας παθαίνουν αυτό που παθαίνουμε κατά καιρούς οι κάτοικοι των Αθηνών όταν κλείνει η χωματερή Λιοσίων και τα απορριμματοφόρα (γράφε αίμα) επιστρέφουν χωρίς να ξεφορτώσουν το φορτίο τους και πνιγόμαστε στα σκουπίδια μας.

Δύο από τα πιο γνωστά και εύκολα μετρήσιμα σκουπίδια είναι η ουρία και η κρεατινίνη. Πρόσφατα, σε ανάλογο παράδειγμα, ο επιφανής επιστήμων Τζέιμς Λάβλοκ, που διετύπωσε στο παρελθόν την θεωρία της Γαίας ως ζωντανού αυτάρκους οργανισμού, εξέφρασε την άποψη ότι η Γη χρειάζεται «αιμοκάθαρση» γιατί έχει γεμίσει ρύπους όπως ο οργανισμός του νεφροπαθούς.

Όταν ο αιμοκαθαιρόμενος νεφροπαθής έλθει στη ΜΤΝ για αιμοκάθαρση, ζυγίζει 2-3 κιλά παραπάνω από το βάρος που είχε όταν βγήκε από την αιμοκάθαρση πριν από δύο ημέρες, το «ξηρό βάρος» όπως λέγεται. Αυτά είναι ούρα δύο ημερών που έχουν διαχυθεί σε όλα τα υγρά του σώματος -το ενδοκυττάριο, το εξωκυττάριο, το ενδαγγειακό- και πρέπει να αποβληθούν σε 4 ώρες που διαρκεί η σύνδεση της κυκλοφορίας αίματος του ασθενούς με το μηχάνημα του τεχνητού νεφρού.

Η σύνδεση του ασθενούς με το μηχάνημα προϋποθέτει την δημιουργία εγκαίρως, τουλάχιστο έξι μήνες πριν από την έναρξη αιμοκάθαρσης, αρτηριοφλεβικής επικοινωνίας, της γνωστής Fistula από έμπειρο αγγειοχειρουργό.

Η αχίλλειος πτέρνα της αιμοκάθαρσης είναι η Fistula. Καλή, δηλαδή επαρκής αιμοκάθαρση, είναι ανέφικτη χωρίς καλή Fistula.

Διευκρινιστικές Πληροφορίες

«Γιατί τέσσερις ώρες και όχι μία;».

«Γιατί τρεις φορές την εβδομάδα και όχι μία φορά τον μήνα;».

«Γιατί αιμοκάθαρση και όχι ένα χάπι που να ρίχνει την ουρία;».

Είναι οι πρώτες εύλογες ερωτήσεις στην φιλική πλέον συζήτηση που ακολουθεί μετά την -μακάβρια υποχρεωτικά- κουβέντα για τον θάνατο.

Διότι το φίλτρο καθαρίζει το αίμα και το αίμα καθαρίζει το σώμα όπως γίνεται και με τους φυσικούς νεφρούς.

Για να απομακρύνεις φορτίο αποβλήτων δύο ημερών, πρέπει και τα πέντε λίτρα αίματος να πλυθούν, περνώντας από το φίλτρο με ροή 300-400 ml/min 10-12 φορές, με 180 λίτρα μπάνιου ιδανικής συνθέσεως, όπως αυτή του εξωκυττάριου υγρού φυσιολογικού ανθρώπου.

Και δεν υπάρχει χάπι που να ρίχνει την ουρία.

Δεν είναι ζήτημα φίλτρου η μηχανήματος η διάρκεια και η συχνότητα της αιμοκάθαρσης, είναι ζήτημα των βιολογικών νόμων που διέπουν τις μετακινήσεις των υγρών του σώματος από την περιφέρεια στην αρτηριακή κυκλοφορία.

Όταν βγάζεις δύο ημερών ούρα σε 4 ώρες είναι όπως αδειάζεις το καζανάκι στην τουαλέτα. Γεμίζει σιγά-σιγά, αδειάζει απότομα. Περιμένεις αναπόφευκτα όταν τελειώσει η κάθαρση ένα άδειασμα, ένα ξεφούσκωμα, μια ανακούφιση, μια πτώση της πιέσεως.

Αν το καλοσκεφτείς, λέω στον νεφροπαθή μου προκαλώντας την εξυπνάδα του, αυτό που θα έπρεπε να σε ανησυχεί δεν είναι οι λίγες η πολλές ώρες αιμοκάθαρσης, αλλά οι λίγες η πολλές ώρες χωρίς αιμοκάθαρση, εκτός μηχανήματος, όταν απειλείται η ζωή σου από το πνευμονικό οίδημα (πολύ νερό) η την υπερκαλιαιμία (πολλά φρούτα). Νερό και κάλιο, κίνδυνοι ζωής για τον αιμοκαθαιρόμενο.

Ιδανικά η αιμοκάθαρση θα έπρεπε να διαρκεί όσο και η φυσική αιμοκάθαρση, 24 ώρες το 24ωρο, και ο τεχνητός νεφρός να έχει το μέγεθος του φυσικού νεφρού και να είναι όπως ο βηματοδότης εμφυτεύσιμος, πράγμα προς το παρόν ανέφικτο.

Η ερώτηση-παράπονο επανέρχεται ως επωδός: «Είναι ζωή αυτή; Να μην μπορώ να απολαύσω το νερό, τα σύκα, το καρπούζι, τα σταφύλια…».

Είναι ζωή με χίλια βάσανα. Οι περιορισμοί στα φρούτα, το νερό και τα λαχανικά δεν είναι προς θάνατον, συνηθίζονται.

Διελκυστίνδα Ζωής-Θανάτου

Δύο μήνες διαρκεί η μύηση στην αιμοκάθαρση, όσο και η βασική εκπαίδευση στον στρατό. Μόνο στην περίοδο αυτή νιώθει ο εκπαιδευόμενος νεφροπαθής σαν σε στρατιωτική μονάδα, μετά ξεθαρρεύει και έχει τον αέρα και την άνεση των υπολοίπων. Είναι γνωστός, είναι γνώριμος. Έχει διηγηθεί την ζωή του. Έχει γνωρίσει τους υπόλοιπους νεφροπαθείς και το προσωπικό. Είναι μέλος της ομάδας. Δεν είναι ασθενής. Ούτε η Μονάδα Αιμοκάθαρσης είναι κλινική. Είναι Λέσχη. Ένα Club πολυτελείας με μέλη ένα σπάνιο είδος ανθρώπων που ουρούν από το χέρι.

Έρχονται μέρα παρά μέρα στον ίδιο χώρο άνδρες και γυναίκες καλοντυμένοι, περιποιημένοι σαν να πηγαίνουν σε δεξίωση, ξαπλώνουν όπως είναι με τα ρούχα τους, απλώνουν το χέρι και από ‘κει επί τέσσερις ώρες, καθώς το αίμα τους κυκλοφορεί και πλένεται στο φίλτρο, αποβάλλουν τα ούρα δύο ημερών. Σηκώνονται, ζυγίζονται όπως και πριν την κάθαρση και φεύγουν περπατώντας, ευχαριστημένοι αν έχασαν όσα υγρά έφεραν, γκρινιάζοντας αν έχασαν λιγότερα η υποφέροντας από κράμπες αν έχασαν περισσότερα. Όλοι τους καταπονημένοι. Σαν να έχουν τρέξει μαραθώνιο. Αλλά και ανακουφισμένοι, ξαλαφρωμένοι, όπως έπειτα από κένωση υπερπληρωμένης ουροδόχου κύστεως.

Ύστερα από δύο ημέρες θα ξανάρθουν. Ο καθένας κουβαλώντας δύο-τρία κιλά πρόσθετο βάρος και βιώματα δυό ημερών που οι νοσηλεύτριες και ο γιατρός αλλά και η ομάδα περιμένουν με ενδιαφέρον να ακούσουν και να σχολιάσουν. Τα νέα είναι συνήθως ιατρικά, καθώς ο καθένας «κουβαλάει» -εκτός από τη νεφροπάθεια- και μερικές ακόμη παθήσεις κυρίως καρδιοαγγειακές, απότοκες συνήθως σακχαρώδους διαβήτου οι οποίες έχουν όλο τον χρόνο, αφού παρατείνεται η ζωή του νεφροπαθούς με την αιμοκάθαρση, να εξελιχθούν ως το τελικό στάδιο.

Έτσι περνούν οι βδομάδες, οι μήνες, τα χρόνια…

Η Μονάδα Τεχνητού Νεφρού, όπως και οι υγιείς νεφροί, ποτέ δεν σταματάει. Δεν μπορεί να σταματήσει. Είμαστε πάντοτε εκεί καθημερινές, γιορτές, διακοπές, αργίες, έτοιμοι να υποδεχθούμε τους νεφροπαθείς μας, τους ηρωϊκούς αυτούς ανθρώπους, που μερικές φορές φτάνουν με την ψυχή στο στόμα, να τους ξεφορτώσουμε, να τους ανακουφίσουμε, να τους δώσουμε ζωή, να τους επαναφέρουμε στην γη, καθώς άλλος λίγο άλλος πολύ είχαν αρχίσει να απογειώνονται.

Μοιάζει με διελκυστίνδα η ζωή του νεφροπαθούς στην αιμοκάθαρση, εμείς με κάθε κάθαρση τον τραβάμε από τα χέρια προς το μέρος μας προς τη ζωή, ο Χάρος στο μεσοδιάστημα δύο καθάρσεων τον τραβάει  από τα πόδια προς το θάνατο. Άνισος αγώνας.

Η αιμοκάθαρση, η ζωή με τεχνητό νεφρό, είναι παράταση ζωής, μελαγχολικής και ηρωικής ζωής, που για να την αντέξει ο νεφροπαθής χρειάζεται -εκτός από τον τεχνητό νεφρό- και τεχνητή ασπίδα, τεχνητό παρμπρίζ να μην παγώσει η ψυχή του από την έκθεση στο διαστημικό ψύχος του θανάτου. Έτσι, στους 70 αιμοκαθαιρόμενους νεφροπαθείς της Μονάδας μου, εδώ και 32 χρόνια, κάθε φορά που έρχονται για αιμοκάθαρση εγώ, οι συνεργάτες μου γιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό, για όση ώρα διαρκεί η αιμοκάθαρση τους δανείζουμε ο καθένας την δική του ασπίδα, που φροντίζουμε να την διατηρούμε ισχυρή. Τους αγκαλιάζουμε, ζεσταίνουμε την ψυχή τους, την απορρυπαίνουμε από την μαυρίλα του θανάτου. Εκτός από αιμοκάθαρση τους προσφέρουμε και ψυχοκάθαρση, δηλαδή αγάπη.

Θα έλθει εποχή που οι απόγονοί μας θα αναφέρονται στην αιμοκάθαρση σαν σε πρωτόγονη και βάρβαρη υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας. Οι περισσότερες νεφροπάθειες θα έχουν εξαλειφθεί και οι λίγες που θα μείνουν θα αντιμετωπίζονται στο τελικό τους στάδιο με μεταμόσχευση νεφρού, που θα προέρχεται από τα βλαστοκύτταρα του ασθενούς, οπότε δεν θα χρειάζονται τα επικίνδυνα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Το γήρας, η φριχτότερη νόσος, θα έχει νικηθεί. Οι άνθρωποι θα είναι και υγιείς και αιωνόβιοι και νέοι και σοφοί, θα ζουν ειρηνικά και θα έχουν αποικίσει τον Γαλαξία μας.

Στατιστικά Στοιχεία Νεφροπαθών Τελικού Σταδίου

Στατιστικά στοιχεία του Δεκεμβρίου 2004 ανεβάζουν τον συνολικό αριθμό των ατόμων χωρίς νεφρική λειτουργία που ζουν με αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση και μεταμόσχευση νεφρού, σε ένα εκατομμύριο επτακόσιες ογδόντα τρεις χιλιάδες (1.783.000) παγκοσμίως, μια αναλογία διακοσίων ογδόντα (280) ασθενών ανά εκατομμύριο κατοίκους. Απ’ αυτούς διατηρούνται στην ζωή με περιοδική αιμοκάθαρση η περιτοναϊκή κάθαρση οι ένα εκατομμύριο τριακόσιες εβδομήντα μία χιλιάδες (1.371.000) και με μεταμοσχευμένο νεφρό οι τετρακόσιοι δώδεκα χιλιάδες (412.000).

Αν πάρουμε ξεχωριστά τις δύο μεθόδους εξωνεφρικής κάθαρσης, την αιμοκάθαρση και την περιτοναϊκή κάθαρση σε απόλυτους αριθμούς και σε αναλογία ανά εκατομμύριο κατοίκων, βλέπουμε ότι υπερέχει η αιμοκάθαρση, ενώ και οι δύο μέθοδοι είναι εξίσου αποτελεσματικές.

Τους 1.222.000 νεφροπαθείς σε αιμοκάθαρση τον Δεκέμβριο του 2004 εξυπηρετούν περίπου 22.700 Μονάδες Τεχνητού Νεφρού παγκοσμίως, με 54 κατά μέσο όρο νεφροπαθείς ανά Μονάδα.

Είναι φανερή η σχέση οικονομικής ανάπτυξης και αριθμού ασθενών σε αιμοκάθαρση η περιτοναϊκή κάθαρση.

Στις φτωχές χώρες, μικρό ποσοστό νεφροπαθών με ανεπάρκεια τελικού σταδίου έχει την δυνατότητα να επιμηκύνει τη ζωή του με τις πολύ δαπανηρές -είναι η αλήθεια- μεθόδους εξωνεφρικής κάθαρσης η με την μεταμόσχευση νεφρού, οι περισσότεροι πεθαίνουν αβοήθητοι όπως πριν σαράντα χρόνια, οπότε δεν υπήρχαν μονάδες εξωνεφρικής κάθαρσης.