Ο Άγιος Ηρακλείδιος, ο πρώτος Επίσκοπος Ταμασσού
17 Σεπτεμβρίου 2022Ο Άγιος Ηρακλείδιος, ο πρώτος Επίσκοπος Ταμασσού [1]
Στις 17 του μηνός Σεπτεμβρίου η Εκκλησία μας εκτός από τη μνήμη του Αγίου Αυξιβίου επισκόπου Σόλων, Οσίου Αναστασίου του Κυπρίου (εκ Περιστερωνοπηγής )[2] και των Αγίων Σοφίας μετά των τέκνων αυτής Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης, εορτάζει και τη μνήμη ενός Αποστολικού [3] Αγίου, του Αγίου Ηρακλειδίου, πρώτου επισκόπου Ταμασσού, αλλά και γενικότερα από τους πρώτους Ιεράρχες της νήσου Κύπρου.
Καταγόταν από ένα χωριό της κοιλάδας της Σολέας «Λαμπαδιστού καλούμενον» και ήταν υιός του ειδωλολάτρη ιερέως Ιεροκλή [4]. Μια μέρα ενώ ο Ηρακλείδιος βοηθούσε τον πατέρα του στην προσφορά θυσίας στα είδωλα στην αρχαία πόλη της Ταμασσού, τους πλησίασαν οι Απόστολοι Παύλος, Βαρνάβας και Μάρκος, και τους ζήτησαν να μάθουν το δρόμο για την Πάφο [5]. Πρόθυμος να τους βοηθήσει ο Ηρακλείδιος, όχι μόνο τους έδειξε το δρόμο, αλλά και πήγε μαζί τους, για να τους οδηγήσει. Καθώς περπατούσαν άρχισαν να ομιλούν για το Χριστό. Ο Ηρακλείδιος άκουγε με θαυμασμό τη συνομιλία των τριών Αποστόλων. Αφού πίστεψε στον Ένα και Αληθινό Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό και οι Απόστολοι τον βάπτισαν στα νερά του ποταμού Σετράχου στην κοιλάδα της Μαραθάσας, πλησίον της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή όπου υπάρχει και ναός επ΄ ονόματι του Αγίου Ηρακλειδίου.
Οι Απόστολοι τον χειροτόνησαν ως πρώτο επίσκοπο Ταμασσού, σύμφωνα και με τις Πράξεις Βαρνάβα, και του έδωσαν οδηγίες να κηρύξει το Ευαγγέλιο του Χριστού σε διάφορα μέρη της Κύπρου, κυρίως στην Πάφο.
Η δράση του Αγίου και των μαθητών του είχαν ως επίκεντρο την αρχαία Ταμασσό, τονίζοντας έτσι τη σπουδαιότητα της περιοχής. Συνοδοιπόρο και βοηθό στις περιοδείες του είχε το μαθητή του Μνάσωνα [6], τον «αρχαίο μαθητή» όπως τον αποκαλούν οι Πράξεις των Αποστόλων [7], κατοπινό διάδοχό του στον επισκοπικό θρόνο της Ταμασσού. Κάποιες από τις γραπτές πηγές αναφέρουν ότι ο Άγιος έδρασε και στη Σαλαμίνα [8], το Κούριο [9], την Πάφο, τη Νεάπολη [10], τους Σόλους [11]. Ακολουθώντας τις οδηγίες του Αποστόλου Παύλου χειροτόνησε επισκόπους, όπως τον Τυχικό [12] στην τότε Νεάπολη, τον Επαφρά στην Πάφο και εγκατέστησε τον Αυξίβιο [13], ο οποίος χειροτονήθηκε από τον Ευαγγελιστή Μάρκο, στους Σόλους.
Ο Άγιος Ηρακλείδιος και ο μαθητής του Μνάσων δίδασκαν τούς πιστούς σ’ ένα υπόγειο σπήλαιο, το οποίο χρησιμοποιούσαν και ως ναό.
Στις Πράξεις Βαρνάβα, υπάρχουν και άλλες πληροφορίες για τον Άγιο Ηρακλείδιο. Συγκεκριμένα γίνεται αναφορά για την αδελφή του Αγίου Ηρακλειδίου, την Ηρακλειδιανή, την οποία χειροθέτησε στην τάξη των διακονισσών [14], καθώς και την οσία Προκλινιανή και την Τροφίμη, η οποία ήταν ειδωλολάτρισσα και πίστεψε στο κήρυγμά του, προσφέροντας σ΄αυτήν τη βοήθειά του, αναστήνοντας τον υιό της [15]. Αμ. Αλιβιζάτου, ένθ’ ανωτ., σ. 98.
Ως επίσκοπος υπήρξε ακούραστος εργάτης του θείου λόγου. Ποίμανε και στήριξε τούς πιστούς, έτσι που η πόλη της Ταμασσού κατάφερε να γίνει ένα περίλαμπρο χριστιανικό κέντρο. Σ’ αυτό συνέβαλε και ή θαυματουργική δύναμη του αγίου. Επιτέλεσε πολλά θαύματα.
Οι ειδωλολάτρες δεν έπαψαν ποτέ να αντιμάχονται την αληθινή πίστη και τα καλά έργα τού Αγίου. Γι΄αυτό όταν ο Άγιος Ηρακλείδιος προείδε το τέλος του, χειροτόνησε διάδοχό του το μαθητή του Μνάσωνα [16]. Οι ειδωλολάτρες γεμάτοι μανία και μίσος όρμησαν εκεί που έμενε ο Άγιος Ηρακλείδιος, τον βασάνισαν και τον έσυραν στην πλατεία τής Ταμασσού, όπου τον αποκεφάλισαν. Μετά έριξαν το σεπτό σώμα του πάνω στη φωτιά. Τότε αρκετοί πιστοί μαζί με το νέο επίσκοπο, τον Άγιο Μνάσωνα, διέσωσαν το άγιο λείψανό του και το ενταφίασαν μέσα στο σπήλαιο, όπου προηγουμένως ο άγιος τελούσε τη Θεία Λειτουργία.
Με τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του Αγίου το μικρό ποίμνιο που σχηματίστηκε στην αρχή γύρω του μεγάλωνε μέρα με τη μέρα, ώστε σε λίγο καιρό η πόλη της Ταμασσού να γίνει ένα περίλαμπρο χριστιανικό κέντρο. Στην αύξηση αυτή μαζί με την αρετή και τον φλογερό ζήλο του πολύ συνέβαλε και το θαυματουργικό χάρισμα με το οποίο πλούσια τον χαρίτωσε ο Κύριος. Τόσο στο Συναξάριον της Κωνσταντινουπόλεως όσο και στην εν Βενετίᾳ εκδοθείσαν κατά το 1774 ακολουθία αυτού φέρεται ως υποστάς μαρτυρικό θάνατο. Συγκεκριμένα στην ακολουθία του στον τόμο Α΄ των Κυπρίων Μηναίων αναφέρεται ότι μαρτύρησε «πυρί καταναλωθείς, συν Μύρωνι, εξεδήμησεν »[17].
Για το βίο του δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές γραπτές πηγές. Πληροφορίες για τη ζωή του αντλούμε από την ασματική ακολουθία του Αγίου από τα Κύπρια Μηναία του μηνός Σεπτεμβρίου 17η, από δύο απόκρυφα κείμενα του 5ου μ.Χ. αιώνα: «Περίοδοι και Μαρτύριον του Αποστόλου Βαρνάβα [18]» και «Ο βίος του Αγίου Ηρακλειδίου [19]». Πληροφορίες αντλούμε και από δύο άλλες πηγές: Συναξαριστής Κωνσταντινουπόλεως [20] και «ο Βίος και η Πολιτεία του Αγίου ενδόξου πατρός ημών Αρχιεπισκόπου και θαυματουργού Αυξιβίου [21]».
Σήμερα σώζονται το υπόγειο σπήλαιο του Αγίου, η εκκλησία, το ασκητήριο, ακόμα και ο τάφος του, στο ομώνυμο μοναστήρι του στο χωριό Πολιτικό.
Απολυτίκιο Αγίου
(Ποίημα του Μάκαριωτάτου Άρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου Α [22]).
Μέγαν εύρατο των Ταμασέων, πόλις κήρυκα και ποιμενάρχην, της εκκλησίας Χριστού και διδάσκαλον. Των γαρ ειδώλων την πλάνην κατήργησας, φως αληθείας κηρύξας τοις έθνεσιν. Όθεν, άγιε ιεράρχα Ηρακλείδιε, Χριστόν τον Θεόν Ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.