Όσιος Εφραίμ Κατουνακιώτης: Μοναδικές πνευματικές και παιδαγωγικές εμπειρίες!

6 Σεπτεμβρίου 2020

Ο όσιος Εφραίμ Κατουνακιώτης με μέλη της συνοδείας του.

Μια μεγάλη μέρα για την σύγχρονη Ορθόδοξη Εκκλησία ξημέρωσε. Στους ιερούς ναούς οι ψάλτες ψέλνουν στην ακολουθία του Όρθρου ύμνους για την μνήμη ενός νέου Αγιορείτη Αγίου του οσίου Εφραίμ Κατουνακιώτη, και οι ιερείς δέονται στον άγιο που έζησε την εποχή μας, τα πάθη και τις αγωνίες μας.

Η τελευταία φράση της βιβλιοπαρουσίασης μας, για το βιβλίο του καθηγητή Γεωργίου Κρουσταλλάκη, “Γέρων Εφραίμ Κατουνακιώτης, Ο Θεολόγος και Παιδαγωγός της ερήμου”, των εκδόσεων Εν πλω, που δημοσιεύτηκε στις 10 Φεβρουαρίου του 2017 είχε ως εξής:
“Διαβάζοντας το βιβλίο, σκεφτήκαμε πως η εξαιρετική αυτή έκδοση, θα αποτελέσει έναυσμα για την επιτάχυνση της ένταξης του χαριτωμένου και χαρισματούχου ιερομονάχου Εφραίμ του Κατουνακιώτη στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας”.

Και, πράγματι, σήμερα Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου, η Ορθόδοξος Εκκλησία εορτάζει πανηγυρικά την πρώτη επέτειο μνήμης του οσίου Εφραίμ Κατουνακιώτη (1912-1998), ενός ασκητή και ησυχαστή από τους ακρογωνιαίους λίθους της ανανέωσης της Αγιορειτικής Ησυχαστικής παράδοσης στον 20ό αιώνα.

Το Περιβόλι της Παναγίας μοιάζει να είναι ένας διαρκής τόπος αλλά και τρόπος αγιότητας.

Πριν λίγες μέρες, μάλιστα, την Κυριακή 16 Αυγούστου, γιορτάσαμε την πρώτη επέτειο μνήμης του Γέροντά του οσίου Εφραίμ Κατουνακιώτη, του οσίου Ιωσήφ του Ησυχαστή και Σπηλαιώτη (1898-1959), ο οποίος κατάφερε με περισσό ζήλο και προσπάθεια, μέσα στα σπήλαια και τις οπές του Άθωνα, να ελκύσει και να διακρατήσει την θεία χάρη και να καταστεί ο Μέγας Γέροντας και δάσκαλος της νοεράς προσευχής και του Ησυχασμού στο Άγιον Όρος τον 20ό αιώνα.

Ο έμπειρος αυτός Γέροντας, ο όσιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής, ο οποίος κατάλαβε την μεγάλη δίψα του οσίου Εφραίμ για ησυχαστική ζωή, τον καθοδήγησε και αυτόν πνευματικά, παράλληλα με τα τα λοιπά μέλη της δικής του συνοδείας.

Άλλωστε, για ένα διάστημα ο όσιος Εφραίμ ήταν ο ιερέας του ναού της ευλογημένης αυτής συνοδείας, της οποίας όλα τα μέλη αναδείχτηκαν και οι ίδιοι Γέροντες και δάσκαλοι της νοεράς προσευχής και της Ησυχαστικής παράδοσης στο Άγιον Όρος, την Ελλάδα και την Κύπρο αλλά και σ’ ολόκληρη την οικουμένη.

Η αγιοκατάταξη του Γέροντα Ιωσήφ και του υποτακτικού του Εφραίμ, όπως και του Γέροντα Δανιήλ Κατουνακιώτη έγινε φέτος στις 9 Μαρτίου από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ η εξαγγελία της είχε γίνει από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο στις 20 Οκτωβρίου 2019, κατά την επίσκεψη του στον Άθωνα, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο κλίμα συγκίνησης και αναστάσιμης χαράς μεταξύ των Αγιορειτών Πατέρων αλλά και όλου του εκκλησιαστικού σώματος.

Ο όσιος Εφραίμ Κατουνακιώτης με τον Όσιο Ιωσήφ Ησυχαστή.

Στην συνέχεια μπορείτε να διαβάσετε για την ευλογημένη ζωή του οσίου Εφραίμ όπως αυτή αναφύεται από το βιβλίο του καθ. Γ. Κρουσταλλάκη.

Διάβαζα το βιβλίο και για άλλη μια φορά μου ερχόταν κατά νουν η φράση του Γιώργου Σεφέρη «είμαστε ένας λαός με μεγάλους πατέρες της εκκλησίας, αλλά χωρίς μυστικούς». Βέβαια, αργότερα ο ίδιος, έκανε μια διόρθωση για να καταλήξει «αλλά σήμερα χωρίς μυστικούς». Και να, ο ιερομόναχος Εφραίμ Κατουνακιώτης (1912-1998), ήταν ένας αντίστοιχος μυστικός, με την έννοια του πνευματοφόρου, του χαρισματούχου…

Και όσο και αν η «επίτευξη» της πνευματικής αυτής κατάκτησης μοιάζει να είναι ένα προσωπικό γεγονός -πάντα βέβαια κατά χάριν- εντούτοις βρίσκεται σε συνάφεια και ως συνέχεια μιας μακραίωνης και συνεχούς αδιάλειπτης παράδοσης που αναδεικνύει τέτοιες μορφές. Ίσως, δεν θα έπρεπε να επισημάνουμε πως αναφερόμαστε σε εκκλησιαστικές μορφές, και σε μια διαδικασία η οποία επιτελείται μέσα στους κόλπους της εκκλησίας, αλλά για την αποφυγή οποιονδήποτε παρεξηγήσεων αυτό το υπογραμμίζουμε. (Και αυτό βεβαίως δεν σημαίνει πως αφορά μόνον ιερωμένους ή μοναχούς ή ακόμη και μόνον άντρες).

Αρμόδιο τώρα για την «απονομή» τέτοιων τίτλων υψηλής πνευματικότητας, όπως είναι του «μυστικού», του «πνευματοφόρου», του «χαρισματούχου» είναι το πανεπιστήμιο της ερήμου. Και σ’ αυτή την περίπτωση η έρημος δεν είναι τόσο τόπος, όσο τρόπος. Και ίσως μια απόσταση που πρέπει να πάρει ο άνθρωπος από τον ρου της ζωής. Και αυτό, όχι για να μη ζήσει ότι του αντιστοιχεί, αλλά για να μη τον παρασύρει…

Μια άλλη σημαντικότατη παράμετρος είναι η μαθητεία, η υποταγή, η υπακοή σε αντίστοιχο πνευματοφόρο, έμπειρο καθηγητή γέροντα ο οποίος μπορεί να σε καθοδηγήσει σ’ αυτήν την «προσωπική» έφεση προς την πραγμάτωση του θείου έρωτα… Γιατί στην ουσία περί αυτού πρόκειται.

Από εκεί θα προκύψουν και οι μυστικές και πνευματικές εμπειρίες του πνευματοφόρου, του χαρισματούχου, του μυστικού. Ο γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης δεν ήταν τόσο γνωστός όσο άλλοι σύγχρονοι του αγιορείτες όπως ο Άγιος Παΐσιος ή ο Άγιος Πορφύριος. Άλλωστε είχε τη φήμη του αυστηρού και του ιδιαίτερα απρόσιτου ασκητή. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του σε έναν δημοσιογράφο που επεχείρησε να του αποσπάσει λίγα λόγια: «Αλίμονο από τους Αγίους πού η φήμη τους έφτασε στην Αθήνα».

Βέβαια αυτό σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί μομφή για τους ιδιαίτερα «δημοφιλείς» αγίους, όπως αυτών που προαναφέραμε, αφού τα χαρίσματα και οι αποστολές των ανθρώπων μέσα στην εκκλησία είναι ποικίλα και ο καθένας «αποδίδει» και προσφέρει σύμφωνα με αυτά.

Και να όμως που ο απρόσιτος ασκητής και ερημίτης των Κατουνακίων μέσα από το βιβλίο του καθηγητή Γεωργίου Κρουσταλάκη αναδεικνύεται σε έναν μελίρρυτο άνθρωπο, γεμάτο αγάπη, που ήξερε να εξωτερικεύει με ιδιαίτερη θέρμη τον ευλογημένο εσωτερικό του κόσμο και να συμπαρίσταται όσο κανένας άλλος στους ανθρώπους. Ο γέροντας, παρ’ όλο που ακολουθούσε ησυχαστικό πρόγραμμα, εντούτοις θεωρούσε ως υποχρέωσή του να απαντά σε πολλές επιστολές ανθρώπων οι οποίοι κατέφευγαν σ’ αυτόν για να μοιραστούν μαζί του τα ποικίλα προβλήματα τους.
Ο συγγραφέας, μάλιστα, του βιβλίου αναφέρει πως ο πατήρ Εφραίμ συνέχιζε το διακόνημα της παρηγοριάς των συνανθρώπων του, παρ’ όλο που κάποιοι πνευματικοί του αδελφοί του, του συνιστούσαν και τον απέτρεπαν από τη συνέχιση της «ψυχοβόρου» αυτής δραστηριότητας.

Και να μία απάντηση για το ρόλο των… απόκοσμων μοναχών. Η αγάπη όμως του γέροντα δεν σταματούσε μόνο στους ζώντες αλλά προχωρούσε και στους κεκοιμήμενους, μια αγωνία και για τη δική τους «ανακούφιση». Και ως προς αυτό μας μεταφέρει τις προσωπικές του συγκλονιστικές εμπειρίες γι αυτήν την ξεχωριστή του πάλη -ακόμη και με τον ίδιο τον θεό- για την αποκατάσταση, τη διάσωση, την καλυτέρευση της θέσης τους!

Το πόνημα του ομότιμου καθηγητή του πανεπιστημίου της Αθήνας αποτελεί καρπό τόσο της προσωπικής του σχέσης με τον γέροντα Εφραίμ, όσο και λοιπής έρευνας με συγκέντρωση μαρτυρίων τόσο προφορικών όσο και γραπτών (ιδιαίτερα επιστολών).

Το βιβλίο συνοδεύεται με ψηφιακό δίσκο με ηχογραφημένα στιγμιότυπα από τις συνομιλίες του γέροντα με τον συγγραφέα. Η σημαντικότερη, βεβαίως, παράμετρος του περιεχομένου του βιβλίου είναι η καταγραφή αγιοπνευματικών εμπειριών που αξιώθηκε ο γέροντας Εφραίμ.

Αυτές μεταφέρονται σε μας ως αύρα λεπτή και μας αφήνουν να βιώσουμε, κατά δύναμη και ως αντίδωρο, τις στιγμές χάριτος που έζησε ο ίδιος. Καρπό της απέραντης του αγάπης προς τον θεό… Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφέρουμε πως ουσιαστικά γέροντας και προαγωγός του πατρός Εφραίμ στη πνευματική ζωή του, ήταν ο μοναχός Ιωσήφ ο Ησυχαστής.
Η ξεχωριστή αυτή πνευματική φυσιογνωμία του αγιορείτικου μοναχισμού του 20ού αιώνα, που έδωσε στην πρόσφατη αθωνική και εκκλησιαστική ζωή σημαντικούς γέροντες με πλήθος υποτακτικούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ο καθηγητής των παιδαγωγικών Γεώργιος Κρουσταλάκης δεν κρύβει την αγωνία και την προσπάθεια του να δει την όλη πνευματική ζωή, συγκρότηση και δραστηριότητα του γέροντα Εφραίμ και μέσα από την επιστημονική μου ματιά. Ή ακόμη να αναδείξει τα παιδαγωγικά στοιχεία που απορρέουν από τον βίο και την πολιτεία του.

Κάτι αντίστοιχο έκανε και στο προηγούμενό εξαιρετικό του βιβλίο για τον Άγιο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη που κυκλοφορεί και αυτό από τις εκδόσεις Εν πλω.

Το βιβλίο που προλογίζει ο μητροπολίτης Αργολίδας Νεκτάριος (Αντωνόπουλος) χωρίζεται στα εξής κεφάλαια: «Παιδική και εφηβική ηλικία του γέροντα Εφραίμ», «Η πνευματική συγκρότηση μιας χαρισματικής προσωπικότητας», «Θεολογία και παιδαγωγική της Ερήμου», «Ο γέροντας Εφραίμ ως πνευματικός πατέρας», «Λόγοι του πατρός Εφραίμ για την παιδαγωγική της οικογένειας», «Το χρέος μας απέναντι στους κεκοιμένους», «Οι θλίψεις και οι δοκιμασίες στη ζωή μας», «Παιδαγωγική της υπακοής», «Παιδαγωγική της προσευχής».

Διαβάζοντας το βιβλίο, σκεφτήκαμε πως η εξαιρετική αυτή έκδοση, θα αποτελέσει έναυσμα για την επιτάχυνση της ένταξης του χαριτωμένου και χαρισματούχου ιερομονάχου Εφραίμ του Κατουνακιώτη στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.