Βίλχελμ Μύλλερ: Ένας μεγάλος γερμανός φιλέλληνας

11 Σεπτεμβρίου 2020

Ohne die Freiheit, was wärest du Hellas?

Ohne dich, Hellas, was wäre die Welt?

Χωρίς Ελευθερία, τί θα ήσουν Ελλάς;

Xωρίς εσένα, Ελλάς, τί θα ήταν ο κόσμος;

 (“Hellas und die Welt“, Wilhelm Müller: Gedichte. Berlin 1906, σ. 224-225.)

Ο Γερμανικός Ρομαντισμός, που απετέλεσε έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού, προσέφερε έναν από τους σημαντικότερους λυρικούς ποιητές, που εξελίχθηκε σε βάρδο του 1821, φλογερό Φιλέλληνα και την ψυχή του Φιλελληνικού κινήματος στην Γερμανία: τον Wilhelm Müller ή “Müller των Ελλήνων”.

Τι κι αν δεν πρόλαβε να δει την αγαπημένη του Ελλάδα ελεύθερη, φεύγοντας από τη ζωή σε ηλικία μόλις 33 ετών και δίχως να επισκεφθεί ποτέ την “Αρκαδία” του. Τα τραγούδια του για τους Έλληνες (“Lieder der Griechen“) πρόλαβαν όσο ζούσε, να ξεσηκώσουν κύματα ενθουσιασμού στη νεολαία της εποχής του που εκείνη την περίοδο αναζητούσε τη δική της αντίσταση στις διώξεις και την απολυταρχία του Μέτερνιχ. Στην περίπτωση του ελληνικού ξεσηκωμού αναγνώριζαν το πρότυπο του δίκαιου αγώνα για ελευθερία. Και στο πρόσωπο του ποιητή Müller είδαν τον σημαντικότερο εκπρόσωπο του γερμανικού φιλελληνισμού.

Στο πρώτο τεύχος των ασμάτων του ο ποιητής ξεσπαθώνει με λυρισμό υπέρ του δίκαιου αγώνα των Ελλήνων. Μεταξύ των δέκα ποιημάτων του βρίσκουμε το λογοκριμένο από την Αστυνομία του Μέτερνιχ “Η ελπίδα της Ελλάδας” (“Griechenlands Hoffnung“). Σε αυτό διατυπώνει τη θέση του ότι η Ελλάδα οφείλει να αγωνισθεί μόνη της, κατακεραυνώνοντας, με σκανδαλώδη για την εποχή τρόπο, τη στάση της Ευρώπης που “ακόμη και τα μαξιλάρια του Τούρκου σουλτάνου θρόνο τα ονομάζει”:

Ησυχία και Ειρήνη θέλει η Ευρώπη, γιατί τους τα χάλασες;

 Γιατί σε μαγεύει σκόπιμα με την αυταπάτη της ελευθερίας;

Μην ελπίζεις στη βοήθεια κανενός κυρίου,

όταν αυτή στρέφεται ενάντια στη χαρά ενός άλλου κυρίου

η Ευρώπη ακόμη και τα μαξιλάρια του σουλτάνου θρόνο τα ονομάζει.”

(“Ruh‘ und Friede will Europa- Warum hast du sie gestört/ Warum mit dem Wahn der Freiheit eigenmächtig dich betört?/ Hoff auf keines Herren Hülfe gegen eines Herren Frohn/ Auch des Türkenkaisers Polsters nennt Europa einen Thron“).

Η ανενδοίαστη υποστήριξή του στους εξεγερμένους Έλληνες πρέπει να αναγνωσθεί ως κατεξοχήν έκφραση αναζήτησης της ελευθερίας: είναι σαφές ότι ακόμη και όταν ο θυμός του στρέφεται πρωτίστως απέναντι στην τουρκική κυριαρχία, δηλώνεται παράλληλα η οργή του για την πολιτική κατάσταση σε άλλα μέρη της Ευρώπης και της Γερμανίας. Ο ελληνικός αγώνας βρίσκεται στην κορυφή του οράματος του Müller για απελευθέρωση. Στο ποίημα του με τίτλο “Οι Έλληνες προς τον Αυστριακόν Παρατηρητήν” (“Die Griechen an den Österreichischen Beobachter“), που είναι η εφημερίδα του Μέτερνιχ, βρίσκουμε ξανά σαρκαστικές επιθέσεις απέναντι στον αντιδραστικό ρόλο της ανθελληνικής Ιερής Συμμαχίας.

Συμπληρωματικά εκδίδει το 1822 δεύτερο τεύχος με άλλο οκτώ ποιήματα, ένα εκ των οποίων είναι αφιερωμένο στον Αλέξανδρο Υψηλάντη (“Alexander Ypsilanti aus Munkacs”), στο οποίο τον παρομοιάζει με τον Λεωνίδα και τους Σπαρτιάτες, καταδεικνύοντας έτσι την ιστορική συνέχεια των Ελλήνων και εξυμνώντας το ελληνικό έθνος διαμέσου των αιώνων. Αλλά και το ποίημα του “Ο μικρός Υδραίος” (“Der kleine Hydriot”) έγινε ευρύτατα αγαπητό στη Γερμανία, όπου είναι ακόμη γνωστό.

Το 1823 εξέδωσε τρία τεύχη με “Νέα Τραγούδια των Ελλήνων” (“Neue Lieder der Griechen“), όπου αναφέρεται και πάλι στην ανοχή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων έναντι των Τούρκων και κάνει έκκληση για βοήθεια προς την Ελλάδα. Το πρώτο τεύχος περιέχει επτά άσματα, το δεύτερο οκτώ και το τρίτο επτά. Ορισμένοι τίτλοι που καθρεφτίζουν το πνεύμα στο οποίο κινείται, είναι: “Θερμοπύλες”, “Μπότσαρης”, “Ύδρα”, “Μπουμπουλίνα”, “Η Σουλιώτισσα”, “To νίψιμο των χειρών του Πόντιου Πιλάτου”, “Η μολυσμένη ελευθερία”.

Έναν χρόνο αργότερα εκδίδει τα “Νεότατα Τραγούδια των Ελλήνων” (“Neueste Lieder der Griechen”), μια συλλογή επτά ποιημάτων, μεταξύ των οποίων: “Κωνσταντίνος Κανάρης”, “Μάρκος Μπότσαρης”, “Οι τελευταίοι Έλληνες” και το έξοχο “Η Ελλάς και ο Κόσμος”, όπου ο ποιητής διατυπώνει τη θέση ότι χωρίς την Ελλάδα δεν μπορεί να υπάρξει η έννοια της Ελευθερίας, που νοηματοδοτεί και τον υπόλοιπο κόσμο. Και για αυτόν τον λόγο οφείλουν όλοι οι λαοί να συμμετάσχουν στον δίκαιο αγώνα της:

“Ελάτε λαοί από όλες τις ζώνες

ελάτε και βοηθήστε να την απελευθερώσουμε

αυτήν που όλους εσάς απελευθέρωσε!”

(“Kommt, ihr Völker aller Zonen/ Kommt und helfet frei sie machen/Die euch alle frei gemacht!”).

Σε μια δύσκολη χρονικά στιγμή για την Επανάσταση, ο Müller μένει πιστός συμπαραστάτης της.

Όπως επίσης είναι θαυμαστό το γεγονός ότι γράφει ξανά ένα ποίημα για τον Μπότσαρη, δύο χρόνια μετά τη Μάχη στο Πέτα, που είχε ως αποτέλεσμα πολλοί Φιλέλληνες να επιστρέψουν απογοητευμένοι στις πατρίδες τους. Ο ποιητής Müller θέλει να εμψυχώσει τον αγώνα των Ελλήνων και Φιλελλήνων που συνεχίζεται και να υπενθυμίσει ότι το φρόνημά τους πρέπει να αναμετράται πάντα με αυτό των συναγωνιστών τους:

“Άνοιξε τις υψηλές σου πύλες, Μεσολόγγι, Πόλη των Tιμών

εκεί που κείνται τα κορμιά των Ηρώων, που μας διδάσκουν να πεθαίνουμε με χαρά! […]

Toυ Μάρκου Μπότσαρη σου φέρνουμε το ευγενές σώμα,

του Μάρκου Μπότσαρη!

Ποιός θα τολμούσε να παραπονεθεί σε τέτοιους ήρωες;”

(“Öffne deine hohen Thore, Missolunghi, Stadt der Ehren / Wo der Helden Leichen ruhen, die uns fröhlich sterben lehren! […] Mark Bozzari’s edlen Leib bringen wir zu dir getragen,/Mark Bozzari’s! Wer darf’s wagen, solchen Helden zu beklagen?”)

Ο Müller έγραψε και ένα σημαντικό ποίημα για τον Λόρδο Βύρωνα, καθώς και τέσσερα άλλα για το Μεσολόγγι. Αυτά εκδόθηκαν το 1825.

Δημοσίευσε επίσης ένα έργο σχετικό με τον Ελληνικό Βίο. Ο θάνατος του δεν τον άφησε να ολοκληρώσει ένα έργο για το Νεότερο Ελληνικό Βίο. Κάποια από τα έργα του όμως εκδόθηκαν το 1829 υπό τον τίτλο Egeria.

Ποιήματα του έχουν μελοποιηθεί από τον Schubert (οι περίφημες συλλογές τραγουδιών Winterreise και Die Schöne Müllerin) και τον Brahms. Από τα έργα του Müller στην Ελλάδα, περισσότερο γνωστό είναι το τραγούδι “Η φλαμουριά” από το ποίημα του με τίτλο “Lindenbaum”, και λιγότερο τα ποιήματα για το 1821. Επίσης το 2000 έγινε αφιέρωμα στον Β. Μύλλερ από την Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων με συναυλία του Αυστριακού τενόρου Wolfgang Holzmair και έκδοση τιμητικού τόμου με μεταφράσεις φιλελληνικών ποιημάτων του Müller από τον Αλέξανδρο Ίσαρη.

Προς τιμήν του σπουδαίου Φιλέλληνα ποιητή Wilhelm Müller, η Ελλάδα «ευγνωμονούσα» προσέφερε πεντελικό μάρμαρο στη γενέτειρά του, Dessau, για να φιλοτεχνηθεί προτομή και εντοιχισμός αναμνηστικής πλάκας στην οικία του. Η επιγραφή του μνημείου είναι γραμμένη στα ελληνικά: «Τω της ελληνικής ελευθερίας αοιδώ τον λίθον εκ των Αττικών και Λακωνικών λατομείων, η Ελλάς ευγνωμονούσα». Στις τέσσερις πλευρές του βάθρου απεικονίζονται ως γυναικείες μορφές η Ποίηση, η Επιστήμη, η Γερμανία και η Ελλάδα που σπάει τις αλυσίδες της κρατώντας ξίφος. Η αποκάλυψη του αγάλματος έλαβε χώρα στις 30 Σεπτεμβρίου 1891.

Το δικό μας αντίδωρο στη μνήμη του μεγάλου Φιλέλληνα ποιητή ίσως παρατηρήσει ο προσεκτικός περιπατητής, όταν βρεθεί στους δρόμους του Μεταξουργείου. Ένας δρόμος που τέμνεται με την οδό Κεραμεικού μετονομάσθηκε το 1884 σε “οδό Μυλλέρου”, μετά από πρόταση του θεμελιωτή της ελληνικής λαογραφίας, Νικολάου Πολίτη, στον δήμαρχο Αθηνών Δημήτρη Σούτσο. Μια μικρή προσφορά για έναν μεγάλο ποιητή που απετέλεσε την ψυχή του Φιλελληνισμού στην Γερμανία.

Πηγή: Huffingtonpost